گزارش خبرگزاری رضوی به مناسبت آغاز هفته کتاب
هفته کتاب؛ فرصت توسعه ارتباطات بین المللی کتاب محور
خبرگزاری رضوی. سرویس جهان اسلام. بهمن دهستانی. بسیاری از محققان معتقدند تمدن اسلامی یک تمدن کتاب محور است و به دلیل ابتنای معجزه رسول خاتم حضرت محمد مصطفی(ص) بر کتاب قرآن، امتداد زیست مسلمانی بدون کتاب موجب رستگاری جامعه اسلامی نخواهد شد.
بررسی تاریخ اسلام از صدر تا دوران میانه و سپس ادوار متأخر، جریان کتاب را به عنوان یک عامل تعیین کننده در تاریخ جهان اسلام روشن می سازد.
آیین جهانی مبتنی بر کتاب
در دوران حیات رسول اعظم اسلام(ص) و نیز پس از رحلت ایشان یکی از عمده ترین فعالیت های مسلمانان قرائت، صیانت و تنظیم و نشر کتاب وحی الهی بود که بر روی الواح پوستی یا چوبی و یا دیگر بسترهای عصر نزول کتابت می شد.
در دوران خلفاء با اهتمام صحابی بزرگ پیامبر(ص) خصوصا امیرمؤمنان(ع) محور بسیاری از تلاش ها، ضمانت کتابت صحیح و صیانت از کتاب قرآن و نشر آن در بلاد اسلامی بود.
کتاب قرآن خود زمینه پیدایش علوم اسلامی و توسعه کتاب های دیگر را فراهم آورد. تأسیس علوم ادبی و دانش های قرآنی مانند علم قرائات و ... در ابتدا برای فهم بهتر کتاب قرآن و صیانت از آن بود و اساسا علوم در اسلام حتی دانش های تجربی کتاب پایه هستند. با گسترش اسلام در مناطق خارج از حجاز و شبه جزیره عربستان نیاز به کتابخانه برای حفاظت و نگهداری کتاب قرآن و دیگر کتاب ها احساس شد و کتابخانه ها در گوشه و کنار سرزمین های اسلامی برپا شدند.
تمدن کتاب محور
ویل دورانت در کتاب مشهور تاریخ تمدن به مسئله علم و کتاب در تمدن اسلامی می پردازد و جزئیات شگفت انگیزی از اهتمام مسلمانان به مقوله کتاب را توصیف می کند.
جرجی زیدان مورخ برجسته مصری در کتاب مطرح تاریخ تمدن اسلام ابعاد بیشتری از این مسئله را بیان می کند و شکوه کتاب و کتابخوانی و کتابخانه ها در تمدن اسلامی را به نمایش می گذارد.
آنچه از مستندات تاریخی در این رابطه به دست می آید این است که فرهنگ و معارف اسلامی در سراسر شرق و غرب جهان بیش از هرچیز بوسیله کتاب و کتابخانه انتشار یافت و برخلاف شبهات و تبلیغات بعضا مغرضانه، اسلام بیش از هرچیز بوسیله کتاب در جوامع غیرمسلمان راه و سیطره یافت.
به عبارت دیگر کتاب و کتابخانه در قرون چهار و پنج هجری که اوج اعتلای تمدن اسلامی عنوان می شود عامل ایجاد و اتصال جوامع مسلمان در سراسر آسیا و شمال آفریقا تا اندلس در اروپا بوده است.
ایران اسلامی در این میان خود حلقه اتصال فرهنگ ها در تمدن اسلامی بر پایه کتاب بوده است و سهم فراوانی در هویت آفرینی برای جهان اسلام براساس کتاب داشته است.
ایران، پیشران کتاب در جهان اسلام
مطابق آنچه محققان غیرایرانی و غیرشیعه به آن اذعان می کنند ایرانیان توانستند بوسیله توسعه کتاب و کتابخانه ها جنبش بزرگی در علوم ایجاد نمایند. بسیاری از ائمه مذاهب اسلامی و بزرگان علوم قرآن و حدیث و حتی دانشمندان علوم طبیعی و نجوم در تمدن اسلامی، ایرانی بوده اند و از تألیف دایرة المعارف های بزرگ حدیثی گرفته تا تدوین رساله های مختلف در طب و نجوم توسط آنان، نقاط برجسته در نهضت کتاب و علم را در تاریخ اسلام بوجود آورده است.
حضرت آیت الله خامنه ای رهبر فرزانه انقلاب اسلانی در پیام خود به کنگره کتاب و کتابخانه در تمدن اسلامی که سال 74 در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی برگزار شد در این باره گفتند: «یکی از افتخارات دنیای اسلام و بویژه ایران مسلمان آن است که در طول زندگی هزار و چهارصدساله‌ی خود سهمی بزرگ در پیدایش مجموع فراورده‌های مکتوب بشر داشته و نوشته‌های مسلمانان، در هنگامی که دنیای مسیحی در دوران سیاه قرون وسطای خود می‌زیست، چون خورشیدی بر فکر و ذهن و حیات آنان تابیده و موجب عبور آنان دوران سهمگین شده است».
این دیدگاه تأکید می کند که نهضت کتاب در تمدن اسلامی توانسته موجب رشد و شکوفایی در مغرب زمین و پایانی بر ظلم و جهالت و تاریکی در خارج از جهان اسلام باشد.
از این رو در شرایطی که بار دیگر تمدن غرب بعد از سالها تحمیل رنج و جنگ و عقب ماندگی بر جهان اسلام اکنون خود با بحران های گوناگونی دست به گریبان است و بسیاری از جوامع انسانی به دنبال راه برون رفتی از اضطرابات و بحران ها هستند شایسته است تا بار دیگر اقدامات معرفت افزا با اتکاء و الهام از مرجعیت کتاب در اسلام به این منظور سامان یابد.
بر این اساس با استفاده از تجارب تاریخی و دستاوردهای تمدن درخشان اسلامی، توسعه ارتباطات مبتنی بر کتاب با غرب و شرق عالم باید به یک هدف اصلی در برنامه ریزی ها و اقدامات فرهنگی حوزه کتاب تبدیل شود.
روابط نوین بین المللِ کتاب محور
برگزاری «هفته کتاب»، انتخاب «کتاب سال جمهوری اسلامی» و «جایزه جهانی کتاب» از ابتکارات دستگاه های فرهنگی کشور تا به امروز با چنین اهدافی بوده است که نیازمند برجسته سازی بیشتر در داخل و خارج از کشور است.
مطابق اعلام خانه کتاب به عنوان متولی برگزاری برنامه های هفته کتاب قرار است در این هفته نشستی علمی با همکاری انجمن ایرانی روابط بین المللی برای بررسی اهمیت روابط بین الملل مبتنی بر کتاب برگزار گردد که نوید دهنده توجه روزافزون به ضرورت پیگیری چنین مفاهیم و مدل هایی در کشور است.
تقویت روابط بین الملل کتاب محور از مهیاترین بسترهای ارتباطات فرهنگی میان ملل منطقه غرب آسیا است. چه در حوزه کشورهای زبان فارسی مانند افغانستان و تاجیکستان و شبه قاره هند و چه منطقه عربی مانند عراق و کشورهای خلیج فارس، کتاب می تواند خلاءهای فراوانی در میان ملت ها و بلکه دولت ها را پر نماید.
کتاب می تواند بهترین افزاینده آگاهی و شناخت و رفع سوء تفاهمات میان کشورها باشد و از این رو در تأمین صلح و همزیستی کمک بی نظیری نماید.
از این رو سازمان علمی فرهنگی ملل متحد(یونسکو) در بیانیه ها و توصیه های منتشره خود به کشورها بارها بر الزام کشورهای عضو به فراهم آوری بستری توسعه ارتباطات مبتنی بر کتاب تأکید کرده است.
این سازمان در 20 نشست سالانه خود در طول دو دهه گذشته همواره بر این مسئله پای فشرده است و به تبع آن سازمان فرهنگی تربیتی کشورهای اسلامی(ایسسکو) نیز برنامه هایی را به این منظور تدوین کرده است.
در آخرین نمونه آن کتابخانه مرکزی علوم و فرهنگ این سازمان در استانبول ترکیه به برگزاری برنامه هایی برای توسعه تماس ها و گردهمآیی های مجازی درباره کتاب و کتابخانه ها در جهان اسلام مبادرت ورزیده است که خود فرصت شایانی برای استفاده است.
بررسی تاریخ اسلام از صدر تا دوران میانه و سپس ادوار متأخر، جریان کتاب را به عنوان یک عامل تعیین کننده در تاریخ جهان اسلام روشن می سازد.
آیین جهانی مبتنی بر کتاب
در دوران حیات رسول اعظم اسلام(ص) و نیز پس از رحلت ایشان یکی از عمده ترین فعالیت های مسلمانان قرائت، صیانت و تنظیم و نشر کتاب وحی الهی بود که بر روی الواح پوستی یا چوبی و یا دیگر بسترهای عصر نزول کتابت می شد.
در دوران خلفاء با اهتمام صحابی بزرگ پیامبر(ص) خصوصا امیرمؤمنان(ع) محور بسیاری از تلاش ها، ضمانت کتابت صحیح و صیانت از کتاب قرآن و نشر آن در بلاد اسلامی بود.
کتاب قرآن خود زمینه پیدایش علوم اسلامی و توسعه کتاب های دیگر را فراهم آورد. تأسیس علوم ادبی و دانش های قرآنی مانند علم قرائات و ... در ابتدا برای فهم بهتر کتاب قرآن و صیانت از آن بود و اساسا علوم در اسلام حتی دانش های تجربی کتاب پایه هستند. با گسترش اسلام در مناطق خارج از حجاز و شبه جزیره عربستان نیاز به کتابخانه برای حفاظت و نگهداری کتاب قرآن و دیگر کتاب ها احساس شد و کتابخانه ها در گوشه و کنار سرزمین های اسلامی برپا شدند.
تمدن کتاب محور
ویل دورانت در کتاب مشهور تاریخ تمدن به مسئله علم و کتاب در تمدن اسلامی می پردازد و جزئیات شگفت انگیزی از اهتمام مسلمانان به مقوله کتاب را توصیف می کند.
جرجی زیدان مورخ برجسته مصری در کتاب مطرح تاریخ تمدن اسلام ابعاد بیشتری از این مسئله را بیان می کند و شکوه کتاب و کتابخوانی و کتابخانه ها در تمدن اسلامی را به نمایش می گذارد.
آنچه از مستندات تاریخی در این رابطه به دست می آید این است که فرهنگ و معارف اسلامی در سراسر شرق و غرب جهان بیش از هرچیز بوسیله کتاب و کتابخانه انتشار یافت و برخلاف شبهات و تبلیغات بعضا مغرضانه، اسلام بیش از هرچیز بوسیله کتاب در جوامع غیرمسلمان راه و سیطره یافت.
به عبارت دیگر کتاب و کتابخانه در قرون چهار و پنج هجری که اوج اعتلای تمدن اسلامی عنوان می شود عامل ایجاد و اتصال جوامع مسلمان در سراسر آسیا و شمال آفریقا تا اندلس در اروپا بوده است.
ایران اسلامی در این میان خود حلقه اتصال فرهنگ ها در تمدن اسلامی بر پایه کتاب بوده است و سهم فراوانی در هویت آفرینی برای جهان اسلام براساس کتاب داشته است.
ایران، پیشران کتاب در جهان اسلام
مطابق آنچه محققان غیرایرانی و غیرشیعه به آن اذعان می کنند ایرانیان توانستند بوسیله توسعه کتاب و کتابخانه ها جنبش بزرگی در علوم ایجاد نمایند. بسیاری از ائمه مذاهب اسلامی و بزرگان علوم قرآن و حدیث و حتی دانشمندان علوم طبیعی و نجوم در تمدن اسلامی، ایرانی بوده اند و از تألیف دایرة المعارف های بزرگ حدیثی گرفته تا تدوین رساله های مختلف در طب و نجوم توسط آنان، نقاط برجسته در نهضت کتاب و علم را در تاریخ اسلام بوجود آورده است.
حضرت آیت الله خامنه ای رهبر فرزانه انقلاب اسلانی در پیام خود به کنگره کتاب و کتابخانه در تمدن اسلامی که سال 74 در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی برگزار شد در این باره گفتند: «یکی از افتخارات دنیای اسلام و بویژه ایران مسلمان آن است که در طول زندگی هزار و چهارصدساله‌ی خود سهمی بزرگ در پیدایش مجموع فراورده‌های مکتوب بشر داشته و نوشته‌های مسلمانان، در هنگامی که دنیای مسیحی در دوران سیاه قرون وسطای خود می‌زیست، چون خورشیدی بر فکر و ذهن و حیات آنان تابیده و موجب عبور آنان دوران سهمگین شده است».
این دیدگاه تأکید می کند که نهضت کتاب در تمدن اسلامی توانسته موجب رشد و شکوفایی در مغرب زمین و پایانی بر ظلم و جهالت و تاریکی در خارج از جهان اسلام باشد.
از این رو در شرایطی که بار دیگر تمدن غرب بعد از سالها تحمیل رنج و جنگ و عقب ماندگی بر جهان اسلام اکنون خود با بحران های گوناگونی دست به گریبان است و بسیاری از جوامع انسانی به دنبال راه برون رفتی از اضطرابات و بحران ها هستند شایسته است تا بار دیگر اقدامات معرفت افزا با اتکاء و الهام از مرجعیت کتاب در اسلام به این منظور سامان یابد.
بر این اساس با استفاده از تجارب تاریخی و دستاوردهای تمدن درخشان اسلامی، توسعه ارتباطات مبتنی بر کتاب با غرب و شرق عالم باید به یک هدف اصلی در برنامه ریزی ها و اقدامات فرهنگی حوزه کتاب تبدیل شود.
روابط نوین بین المللِ کتاب محور
برگزاری «هفته کتاب»، انتخاب «کتاب سال جمهوری اسلامی» و «جایزه جهانی کتاب» از ابتکارات دستگاه های فرهنگی کشور تا به امروز با چنین اهدافی بوده است که نیازمند برجسته سازی بیشتر در داخل و خارج از کشور است.
مطابق اعلام خانه کتاب به عنوان متولی برگزاری برنامه های هفته کتاب قرار است در این هفته نشستی علمی با همکاری انجمن ایرانی روابط بین المللی برای بررسی اهمیت روابط بین الملل مبتنی بر کتاب برگزار گردد که نوید دهنده توجه روزافزون به ضرورت پیگیری چنین مفاهیم و مدل هایی در کشور است.
تقویت روابط بین الملل کتاب محور از مهیاترین بسترهای ارتباطات فرهنگی میان ملل منطقه غرب آسیا است. چه در حوزه کشورهای زبان فارسی مانند افغانستان و تاجیکستان و شبه قاره هند و چه منطقه عربی مانند عراق و کشورهای خلیج فارس، کتاب می تواند خلاءهای فراوانی در میان ملت ها و بلکه دولت ها را پر نماید.
کتاب می تواند بهترین افزاینده آگاهی و شناخت و رفع سوء تفاهمات میان کشورها باشد و از این رو در تأمین صلح و همزیستی کمک بی نظیری نماید.
از این رو سازمان علمی فرهنگی ملل متحد(یونسکو) در بیانیه ها و توصیه های منتشره خود به کشورها بارها بر الزام کشورهای عضو به فراهم آوری بستری توسعه ارتباطات مبتنی بر کتاب تأکید کرده است.
این سازمان در 20 نشست سالانه خود در طول دو دهه گذشته همواره بر این مسئله پای فشرده است و به تبع آن سازمان فرهنگی تربیتی کشورهای اسلامی(ایسسکو) نیز برنامه هایی را به این منظور تدوین کرده است.
در آخرین نمونه آن کتابخانه مرکزی علوم و فرهنگ این سازمان در استانبول ترکیه به برگزاری برنامه هایی برای توسعه تماس ها و گردهمآیی های مجازی درباره کتاب و کتابخانه ها در جهان اسلام مبادرت ورزیده است که خود فرصت شایانی برای استفاده است.
