کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

مطالعات بین المللی فرهنگ رضوی؛

چگونه آموزه های رضوی، شاعران معاصر جهان عرب را تحت تأثیر قرار داد؟

22 آبان 1399 ساعت 21:06

مشهد – ادبیات و شعر عربی همواره در طول تاریخ بخش بزرگی از فرهنگ و معارف اسلامی را با خود حمل کرده و به نسل های آینده رسانده است و شاعران اهل بیت(ع) نقش عمده ای در این حرکت داشته اند.


خبرگزاری رضوی- بهمن دهستانی؛ زبان و ادبیات عربی از بزرگترین زبان های جهان قدیم و جدید است. آخرین کتاب آسمانی و پیامبر الهی با این زبان نازل و برای مردم مبعوث شده است و بر پایه آن تمدن اسلامی بنا گردیده است.
زبان و ادبیات عربی از عمیق ترین زبان های جهان است که توانسته بار آموزه های وحی و نبوت را بر دوش کشد.
شعر عربی از ستون های اصلی زبان و ادب عربی است و تاریخی غنی در قبل و بعد از اسلام دارد. امامان اهل بیت(ع) خود از برترین چهره های فصاحت و بلاغت عربی بوده اند و خطب و کلمات امیر مؤمنان(ع) از ذخایر زبان و بلاغت عربی در طول تاریخ اسلام است.
ائمه اطهار(ع) همواره شاعران برجسته را تشویق به بیان اشعار در حمایت از رسالت اهل بیت(ع) کرده اند و امام رضا(ع) نقش محوری در این زمینه داشته اند که موجب استمرار این جریان تا دوران معاصر و امروز شده است و اکنون بخش قابل اعتنایی از ادب عربی قدیم و معاصر را اشعار مرتبط با حضرت امام رئوف تشکیل می دهد.
اشعاری که درباره اهل بیت(ع) سروده شده است در ادب فارسی در زمره ادبیات متعهد و در عربی نیز تحت عنوان «ادب الملتزم» قرار میگرد. شعر دینی بطور عام و مدایح مذهبی بطور خاص تأثیری شگرف و قابل اعتناء در روح و جان مخاطبان حقیقی شعر گذارده و وسیله ای بوده است برای ترویج اعتقادات و مفاهیم والای انسانی و ایمانی بطوری که اثری که اشعار تعلیمی، دینی، اخلاقی و اجتماعی در اذهان مستعد دارند نمی توان انکار کرد.
از این رو آقای دکتر حسین مهتدی دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس در پژوهشی که تحت عنوان «بررسی و تحلیل درون مایه های اشعار رضوی شاعران معاصر عرب» در شماره 30 فصلنامه علمی پژوهشی فرهنگ رضوی منتشر ساخته اند به بررسی این مهم می پردازند.
در این مقاله در توضیح دلایل توجه شاعران به مقام امام رضا علیه السلام آمده است از آن جا که با فشار مأمون خلیفه عباسی مجبور به هجرت از سرزمین آباء و اجدادی خود در مدینه به خراسان شد و به غریب الغرباء شهرت یافته، مورد توجه شاعران عرب گردیده است.
شاعران معاصر عرب نیز که برای زیارت آنان امام رئوف به مشهد مشرف می شدند و با دیدن انبوه زائران آن حضرت زبان به مدح و رثاء می گشودند و با بیان مناقب آن حضرت، سعی در زنده نگه داشتن یاد او داشتند.
نویسنده این مقاله پژوهشی دوره زمانی مورد مطالعه خود را، دوره نهضت شعر عرب از حمله فرانسه به مصر در سال 1213 قمری تا به امروز عنوان می دارد و به دلیل اطلاق صفت معاصر در میان ادب پژوهان جهان عرب بر این دوره، نگارنده نیز در این پژوهش فقط اشعار شاعران این مرحله و برهه را بررسی کرده است.
این پژوهش تلاش می کند، مدایح و مرثیه های شاعران معاصر عرب را که در ستایش و سوگ امام رضا علیه السلام سروده اند، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و استقرایی بررسی کند.
پژوهشگر مقاله با بررسی اشعار رضوی شاعران معاصر عرب با قالب های رایج تحلیل محتوای ادبی نتیجه گرفته است که مهم ترین درونمایه های شاعران این دوره به دو دسته مدایح و مرثیه ها تقیسم می شوند و مدایح این شاعران از نوع مدایح صادقانه و برخلاف دیگر شاعران به دور از نسیب و غزل است.
نویسنده در صورت بندی پژوهش در قالب جداول تفکیک شده نشان می دهد شاعران معاصر در مدایح رضوی خود به موضوعاتی همچون بررسی شخصیت معنوی امام رضا(ع)، توسل و ثواب زیارت امام رضا(ع) می پردازند.
این استاد زبان و ادبیان عربی دانشگاه خلیج فارس با ترسیم 6 جدول تحلیل محتوا  و برشمردن بیشترین کلمات مورد استفاده شاعران توضیح می دهد که شاعران معاصر عرب در اشعار متضمن مفاهیم از امام رضا(ع) چهار مقوله شفای بیماران، آمرزش گناهان، رهایی از آتش جهنم، تعجیل در ظهور امام زمان(عج) درخواست می کنند و عمده اجزای شعر آن را تشکیل می دهد.
بر اساس جداول شش گانه تحلیل و تفکیک کلمات و محتوای طراحی شده در این پژوهش؛ در زمینه زیارت قبر امام رضا(ع) شاعران این دوره زیارت قبر آن حضرت را ذخیره ای برای آخرت و سبب ورود به بهشت و غفران و رضوان الهی می دانند؛ همچنین در این قسمت به مقایسه زائران قبر امام رضا(ع) و حجاج خانه خدا می پردازند.
از نگاه شاعران معاصر رضوی، امام رضا(ع) از چنان مقامی برخوردار است که عقل از درک آن عاجز است. آنان امام رضا(ع) را مظهر ذات حق تعالی می دانند و از نگاهشان آن حضرت گنجینه اسرار و حجت و برهان الهی، باب الله و سرور کائنات است؛ همچنین تقوا و هدایت و بخشش و نیکی و اجداد پاک از مهم ترین خصال معنوی آن حضرت است.
بررسی های این مقاله نشان می دهد در مدایح شاعران عرب معاصر از پرداختن به توصیفا ظاهری امام رضا(ع) اجتناب شده است.
همچنین شاعران رضوی در مرثیه های خود درباره شهادت امام رضا(ع) به شیوه شهادت و مسموم کردن آن حضرت، دردجانکاه آن حضرت در شهادت، غربت او شعر سروده اند؛ همچنین به موضوع هجرت اجباری امام رضا(ع) و سیاست خبیثانه مأمون و تلاش او برای خاموش کردن نور هدایت امام و بیان برخی حوادث تاریخی می پردازند.
این پژوهش اثبات می نماید از ویژگی های مهم اشعار رضوی، اقتباس از آیات قرآن کریم و روایات است که تأثیرگذاری و اصالت آموزه های رضوی را در شکل دهی به فرهنگ و تمئن معاصر نشان می دهد و تطابق فراورده های شعر رضوی با اصول و باورهای دینی را یادآور می گردد.
در تحلیل ارائه شده توسط مدرس ادبیات عرب دانشگاه خلیج فارس در این مقاله، شاعران معاصر عرب برای بیان اغراض خود از عناصر طبیعی همچون دریاها، ستاره ها، خورشید، فرقدان(دو ستاره درخشان صورت فلکی دب اصغر) و کوه خرد به زیبایی کمک می گیرند.
برخی از چهره های برجسته و شاعران معاصری که در این مقاله پژوهشی آثار و اشعار آنان مورد توجه و بررسی قرار گرفته عبارت اند از: ابن حبان، ابن الشیخ آل ماجد، احمدبن زین الدین الأحسایي، البلادي البحراني، الجشي القطیقي، سید حیدر الحلي، عبدالحسین الحویزي، علی الخاقاني، عبدالصمد الخامنئایي، تاج الدین الشعیري و احمد الوائلي.
پژوهش درباره آثار خارجی و غیرفارسی ادبیات و شعر رضوی از حوزه های کمتر پرداخته شده در مطالعات رضوی است. این در حالی است که شخصیت امام رضا علیه السلام و حرم رضوی در طول تاریخ از مصادر الهام بخش هنرمندان بوده اند.
کاوش های بیشتر در این حوزه می تواند مقدمات یک جریان یا نهضت ادبی را در زمینه ادبیات و شعر آیینی با تراز و گستره بین المللی ایجاد نماید.


کد مطلب: 63376

آدرس مطلب :
https://www.razavi.news/fa/report/63376/چگونه-آموزه-های-رضوی-شاعران-معاصر-جهان-عرب-تحت-تأثیر-قرار

رضوی
  https://www.razavi.news