خبرگزاری رضوی گزارش می دهد؛
ایده مرجعیت علمی مشهدالرضا در جهان اسلام به کجا انجامید؟
خبرگزاری رضوی-بهمن دهستانی؛ایده ارتقاء و دست یابی مشهد به جایگاه مرجعیت علمی در ایران و جهان اسلام سال ها است که در محافل دانشگاهی و حوزوی و نیز دینی و اجتماعی و رسانه ای مشهد طرح می شود و برای آن اقدامات و ابتکاراتی در سال های مختلف صورت گرفت اما تلاش های انجام شده تا امروز نیازمند بررسی و بازخوانی است تا روشن شود آیا این ایده تبدیل به یک هدف قطعی برای توسعه مشهدالرضا شده است و آیا راهبردهای ویژه ای جهت آن طراحی و اجرا می شود.
شهر مشهد به عنوان دومین شهر بزرگ ایران از دو مرکز بزرگ علمی یعنی دانشگاه فردوسی با بالغ بر بیست هزار دانشجو و حوزه علمیه با حدود ده هزار نفر طلبه برخوردار است.
زیرساخت های متنوع علمی مشهد
دانشگاه فردوسی و حوزه علمیه مشهد از کهن ترین مراکز علمی در ایران هستند که به برکت وجود حرم رضوی محل جذب یا تربیت نخیگان و فرهیختگان بوده اند.
این در حالی است که شهر مشهد علاوه بر این دو نماد علمی از دانشگاه آزاد اسلامی که بزرگ ترین مراکز دانشگاهی غیردولتی در کشور است برخوردار می باشد.
در کنار این موارد ده ها دانشگاه خصوصی در مشهد مشغول پذیرش دانشجو و آموزش و تحقیق هستند.
حرم رضوی نیز با تأسیس دو دانشگاه علوم اسلامی رضوی و دانشگاه بین المللی امام رضا(ع) دو مرکز توانمند و پویا را به ظرفیت های علمی مشهد افزوده است که سال ها با نشر آثار گوناگون در حال فعالیت هستند.
شایان ذکر است دانشگاه علوم اسلامی رضوی اساسا با رویکردی فرامحلی و برای تأمین اهداف تمدنی و به عنوان مرکزی برای تربیت دانشوران در تراز جهان اسلام تأسیس شد.
بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی از دیگر مراکز علمی و تحقیقی عمیق و پرقدمت کشور است که از ابتدای تأسیس با حضور چهره های درخشان علم و فرهنگ نام بلندی در میان محافل فکری کشور و بلکه جهان اسلام یافت و محل رفت و آمد شخصیت های برجسته داخلی و خارجی بود.
ایجاد شعبه ای از دانشگاه بین المللی المصطفی(ص) برای پذیرش و تربیت دانشجویان غیرایرانی از دیگر ظرفیت های علمی و فرهنگی مشهد است.
در حال حاضر دانشگاه های علوم پزشکی و علوم پایه در مشهد اعم از دانشکده های دانشگاه فردوسی یا آزاد اسلامی و یا دیگر واحدهای علمی خصوصی سالانه ده ها دانشجوی غیرایرانی را برای رشته های پزشکی، داروسازی و عناوین وابسته و یا رشته های مهندسی پذیرش یا فارغ التحصیل می کنند.
پارک های علم و فناوری از دیگر ظرفیت های علمی رو به رشد در مشهد است. همزمان فعالیت طولانی دانشکده های مهندسی فردوسی و آزاد، مشهد را به وضعیت ممتازی در رشته های فنی و مهندسی رسانده است.
جذب دانشجویان خارجی مقدمه مرجعیت علمی
سال گذشته دانشگاه فردوسی مشهد 70 سالگی خود را جشن گرفت و اعلام کرد 24 هزار دانشجو دارد که از این تعداد 2100 نفر دانشجو بین‌المللی هستند که از 30 کشور جهان در این دانشگاه تحصیل می‌کنند.
مطابق اعلام رسمی مسئولان این دانشگاه از 25 سال پیش، دانشگاه فردوسی، دانشجویان خارجی را پذیرش می‌کرده است اما از سال 1395 که اداره دانشجویان بین‌المللی افتتاح شد، این اداره تمامی فعالیت‌های فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و رفاهی دانشجویان غیرایرانی را بصورت متمرکز به عهده گرفته است.
نکته جالب توجه آن است که از دوران پیش از انقلاب اسلامی نیز مشهدالرضا کانون توجه برخی دانشجویان مسلمان از کشورهای اسلامی بوده است. پروفسور عبدالعزیز ساشادینا استاد مشهور ادیان و مطالعات اسلامی دانشگاه های آمریکا خود از فارغ التحصیلان دانشگاه فردوسی در قبل از انقلاب است که سال ها است با سفر از آمریکا به مشهد به برگزاری ترم های آموزشی در مشهد نیز اقدام می کند.
گرچه مدیران دانشگاه فردوسی به مناسبت هفتادمین سال تأسیس دانشگاه اعلام داشتند "دانشگاه فردوسی مشهد در زمینه دیپلماسی علمی در منطقه حرف اول را می‌زند و سرآمد است" اما مقایسه آن با وضعیت دپلماسی علمی در برخی کشورهای همسایه مانند ترکیه، امارات و قطر مقداری این گزاره را لازم به بررسی می نماید.
در عین حال باید اذعان نمود که دانشگاه فردوسی مشهد رکن و پیشران هویت علمی مشهد است و بزرگترین دانشگاه خارج از پایتخت ایران است. این دانشگاه تابستان گذشته توانست رتبه سوم در نظام رتبه بندي ملي پايگاه استنادي علوم جهان اسلام را به دست اورد.
شاخص های لازم برای مرجعیت علمی
در جديدترين نتايج منتشر شده توسط ISC، دانشگاه فردوسي مشهد در ارزيابي سال 1397- 1396 موفق به كسب رتبه سوم در بين دانشگاه هاي جامع وزارت علوم، تحقيقات و فناوري شده است كه نسبت به سال قبل يك رتبه صعود داشته است.
پايگاه استنادي علوم جهان اسلام (ISC) از سال 1389 دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشي كشور را به صورت رسمي و بر اساس معيارها و شاخصهاي مصوب ششمين نشست فوق العاده وزاري آموزش عالي كشورهاي اسلامي ارزيابي و رتبه بندي مي كند.
یا تمام این امتیازات مشهد تا رسیدن به جایگاه مرجعیت علمی در سطح ملی، منطقه ای و جهان اسلام فاصله زیادی دارد گرچه رشد و ارتقای شاخص های بین المللی مشهد چشمگیر است و گام های مهمی در راستای توسعه علمی در این شهر برداشته شده اما می توان شهرهای متعدد دیگری را در سطح منطقه و کشورهای همسایه با شاخص هایی همچون دانشگاه ها و مراکز علمی مشهد برشمرد.
گرچه دانشگاه فردوسی مشهد یا مراکز پژوهشی حرم رضوی با مؤسسات علمی در جهان اسلام ارتباطی دارند که البته غالبا حالت پراکنده و غیرمستمر دارد اما هنوز تا مرحله شناسایی و شهرت علمی نیازمند برداشتن گام های بلندی است.
همانطور که شاخص ها و گزارش های اعتبارسنجی دانشگاهی و علم سنجی نشان می دهد دانشوران و نخبگان مشهد به رتبه های عالی بین المللی دست یافته اند اما این رهاوردها لزوما موجب دستیابی مشهد به منزلت لازم علمی در جهان اسلام نشده است. مراکز علمی مشهد هنوز از ژورنال های مرجع و شناخته شده در سطح منطقه برخودار نیستند و در حالی که فصلنامه های علمی پژوهشی متنوعی در منتشر می کنند اما هیچکدام از انها حتی در داخل و سطح ملی تعیین کننده و پیشران علم نیستند.
همایش های علمی و پژوهشی در مشهد غالبا از حضور چهره های تراز اول خالی است و اساسا بخشی از محافل علمی دانشگاهی و حوزوی مشهد شناخت کافی از شخصیت های جهانی مرتبط با علوم و رشته های خود ندارند.
این در حالی است که شهر مشهدالرضا با وجود محوریت عالم آل محمد(ص) از برخوداری از اتمسفر علمی و پیشرفت مدار محروم است و گفتمان و اولویت های این شهر و مراکز علمی دانشگاهی و حوزوی آن را اهدافی غیر از تثبیت و توسعه علم و دستیابی به مرجعیت علمی تشکیل می دهد.
در حاشیه این موارد شهر مشهد از هیچ رسانه معتبر بین المللی به زبان های خارجی برخودار نیست که بتواند در معرفی ظرفیت ها علمی به جهان اسلام با زبان های گوناگون و زنده دنیا کمک کند. گرچه دانشگاه ها و حوزه علمیه مشهد نیز خود از مجلات معتبر به زبان های خارجی محروم اند و عنوان قابل عرضه ای در این قالب ندارند.
شهر مشهد به عنوان دومین شهر بزرگ ایران از دو مرکز بزرگ علمی یعنی دانشگاه فردوسی با بالغ بر بیست هزار دانشجو و حوزه علمیه با حدود ده هزار نفر طلبه برخوردار است.
زیرساخت های متنوع علمی مشهد
دانشگاه فردوسی و حوزه علمیه مشهد از کهن ترین مراکز علمی در ایران هستند که به برکت وجود حرم رضوی محل جذب یا تربیت نخیگان و فرهیختگان بوده اند.
این در حالی است که شهر مشهد علاوه بر این دو نماد علمی از دانشگاه آزاد اسلامی که بزرگ ترین مراکز دانشگاهی غیردولتی در کشور است برخوردار می باشد.
در کنار این موارد ده ها دانشگاه خصوصی در مشهد مشغول پذیرش دانشجو و آموزش و تحقیق هستند.
حرم رضوی نیز با تأسیس دو دانشگاه علوم اسلامی رضوی و دانشگاه بین المللی امام رضا(ع) دو مرکز توانمند و پویا را به ظرفیت های علمی مشهد افزوده است که سال ها با نشر آثار گوناگون در حال فعالیت هستند.
شایان ذکر است دانشگاه علوم اسلامی رضوی اساسا با رویکردی فرامحلی و برای تأمین اهداف تمدنی و به عنوان مرکزی برای تربیت دانشوران در تراز جهان اسلام تأسیس شد.
بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی از دیگر مراکز علمی و تحقیقی عمیق و پرقدمت کشور است که از ابتدای تأسیس با حضور چهره های درخشان علم و فرهنگ نام بلندی در میان محافل فکری کشور و بلکه جهان اسلام یافت و محل رفت و آمد شخصیت های برجسته داخلی و خارجی بود.
ایجاد شعبه ای از دانشگاه بین المللی المصطفی(ص) برای پذیرش و تربیت دانشجویان غیرایرانی از دیگر ظرفیت های علمی و فرهنگی مشهد است.
در حال حاضر دانشگاه های علوم پزشکی و علوم پایه در مشهد اعم از دانشکده های دانشگاه فردوسی یا آزاد اسلامی و یا دیگر واحدهای علمی خصوصی سالانه ده ها دانشجوی غیرایرانی را برای رشته های پزشکی، داروسازی و عناوین وابسته و یا رشته های مهندسی پذیرش یا فارغ التحصیل می کنند.
پارک های علم و فناوری از دیگر ظرفیت های علمی رو به رشد در مشهد است. همزمان فعالیت طولانی دانشکده های مهندسی فردوسی و آزاد، مشهد را به وضعیت ممتازی در رشته های فنی و مهندسی رسانده است.
جذب دانشجویان خارجی مقدمه مرجعیت علمی
سال گذشته دانشگاه فردوسی مشهد 70 سالگی خود را جشن گرفت و اعلام کرد 24 هزار دانشجو دارد که از این تعداد 2100 نفر دانشجو بین‌المللی هستند که از 30 کشور جهان در این دانشگاه تحصیل می‌کنند.
مطابق اعلام رسمی مسئولان این دانشگاه از 25 سال پیش، دانشگاه فردوسی، دانشجویان خارجی را پذیرش می‌کرده است اما از سال 1395 که اداره دانشجویان بین‌المللی افتتاح شد، این اداره تمامی فعالیت‌های فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و رفاهی دانشجویان غیرایرانی را بصورت متمرکز به عهده گرفته است.
نکته جالب توجه آن است که از دوران پیش از انقلاب اسلامی نیز مشهدالرضا کانون توجه برخی دانشجویان مسلمان از کشورهای اسلامی بوده است. پروفسور عبدالعزیز ساشادینا استاد مشهور ادیان و مطالعات اسلامی دانشگاه های آمریکا خود از فارغ التحصیلان دانشگاه فردوسی در قبل از انقلاب است که سال ها است با سفر از آمریکا به مشهد به برگزاری ترم های آموزشی در مشهد نیز اقدام می کند.
گرچه مدیران دانشگاه فردوسی به مناسبت هفتادمین سال تأسیس دانشگاه اعلام داشتند "دانشگاه فردوسی مشهد در زمینه دیپلماسی علمی در منطقه حرف اول را می‌زند و سرآمد است" اما مقایسه آن با وضعیت دپلماسی علمی در برخی کشورهای همسایه مانند ترکیه، امارات و قطر مقداری این گزاره را لازم به بررسی می نماید.
در عین حال باید اذعان نمود که دانشگاه فردوسی مشهد رکن و پیشران هویت علمی مشهد است و بزرگترین دانشگاه خارج از پایتخت ایران است. این دانشگاه تابستان گذشته توانست رتبه سوم در نظام رتبه بندي ملي پايگاه استنادي علوم جهان اسلام را به دست اورد.
شاخص های لازم برای مرجعیت علمی
در جديدترين نتايج منتشر شده توسط ISC، دانشگاه فردوسي مشهد در ارزيابي سال 1397- 1396 موفق به كسب رتبه سوم در بين دانشگاه هاي جامع وزارت علوم، تحقيقات و فناوري شده است كه نسبت به سال قبل يك رتبه صعود داشته است.
پايگاه استنادي علوم جهان اسلام (ISC) از سال 1389 دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشي كشور را به صورت رسمي و بر اساس معيارها و شاخصهاي مصوب ششمين نشست فوق العاده وزاري آموزش عالي كشورهاي اسلامي ارزيابي و رتبه بندي مي كند.
یا تمام این امتیازات مشهد تا رسیدن به جایگاه مرجعیت علمی در سطح ملی، منطقه ای و جهان اسلام فاصله زیادی دارد گرچه رشد و ارتقای شاخص های بین المللی مشهد چشمگیر است و گام های مهمی در راستای توسعه علمی در این شهر برداشته شده اما می توان شهرهای متعدد دیگری را در سطح منطقه و کشورهای همسایه با شاخص هایی همچون دانشگاه ها و مراکز علمی مشهد برشمرد.
گرچه دانشگاه فردوسی مشهد یا مراکز پژوهشی حرم رضوی با مؤسسات علمی در جهان اسلام ارتباطی دارند که البته غالبا حالت پراکنده و غیرمستمر دارد اما هنوز تا مرحله شناسایی و شهرت علمی نیازمند برداشتن گام های بلندی است.
همانطور که شاخص ها و گزارش های اعتبارسنجی دانشگاهی و علم سنجی نشان می دهد دانشوران و نخبگان مشهد به رتبه های عالی بین المللی دست یافته اند اما این رهاوردها لزوما موجب دستیابی مشهد به منزلت لازم علمی در جهان اسلام نشده است. مراکز علمی مشهد هنوز از ژورنال های مرجع و شناخته شده در سطح منطقه برخودار نیستند و در حالی که فصلنامه های علمی پژوهشی متنوعی در منتشر می کنند اما هیچکدام از انها حتی در داخل و سطح ملی تعیین کننده و پیشران علم نیستند.
همایش های علمی و پژوهشی در مشهد غالبا از حضور چهره های تراز اول خالی است و اساسا بخشی از محافل علمی دانشگاهی و حوزوی مشهد شناخت کافی از شخصیت های جهانی مرتبط با علوم و رشته های خود ندارند.
این در حالی است که شهر مشهدالرضا با وجود محوریت عالم آل محمد(ص) از برخوداری از اتمسفر علمی و پیشرفت مدار محروم است و گفتمان و اولویت های این شهر و مراکز علمی دانشگاهی و حوزوی آن را اهدافی غیر از تثبیت و توسعه علم و دستیابی به مرجعیت علمی تشکیل می دهد.
در حاشیه این موارد شهر مشهد از هیچ رسانه معتبر بین المللی به زبان های خارجی برخودار نیست که بتواند در معرفی ظرفیت ها علمی به جهان اسلام با زبان های گوناگون و زنده دنیا کمک کند. گرچه دانشگاه ها و حوزه علمیه مشهد نیز خود از مجلات معتبر به زبان های خارجی محروم اند و عنوان قابل عرضه ای در این قالب ندارند.
