خبرگزاری رضوی گزارش می دهد؛
زندگی زیر چتر سالمندی
خبرگزاری رضوی- زهرا رفعتی؛ «کرونا، فرصتی برای تغییر نگاه به سالمندان». این شعار هفته سالمندان امسال است که از هفتم مهرماه آغاز شده و تا سیزدهم ادامه دارد. سالمندانی که مایه آرامش زندگی و امید در هر خانواده ای هستند و شرایط امسال باعث شد که کمی بیشتر از سالهای گذشته مراقب شان باشیم چراکه این بیماری مهلک نوک حمله خود را بیش از دیگر سن و سال ها به سوی این عزیزان نشانه گرفته است و یادمان نرود که برای اینکه چراغ خانه هایمان روشن بماند با حساسیت بیشتری حواسمان به آنها باشد تا روزها و سال های بیشتری را از نعمت شان برخوردار باشیم.
شرایط وخیم این روزها عرصه را به سالمندان به اندازه کافی تنگ کرده پس وظیفه تک تک ماست که با مهیا کردن شرایطی که باب میلشان است و شادی هایی هرچند کوچک که آنها را حتی لحظاتی سرگرم و فکرشان را از روزمرگی دور می کند، پیش قدم شویم و ثابت کنیم که قدردان حضورشان هستیم.
تاریخچه نام گذاری روز سالمندان
در کشور ما به پیشنهاد سازمان بهزیستی کشور و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۱۰ مهرماه به عنوان روز جهانی سالمندان در تقویم رسمی کشور به ثبت رسیده است.همچنین در ۱۴ دسامبر ۱۹۹۰، مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز ۱ اکتبر به عنوان روز جهانی سالمندان در قطعنامه شماره ۴۵/۱۰۶ ثبت کرد.
اهمیت حضور سالمندان در هر خانواده واضح است و نیازی به توضیح واضحات ندارد.
رسول خدا (ص) در این مورد فرمود: «البَركهٔ مَعَ اكابِرِكم»: بركت و خیر ماندگار، همراه بزرگترهای شماست. در سخن دیگر فرمود: «الشّیخُ فی اَهْلِهِ كالنّبیِ فی اُمّتهِ»؛ پیرمرد در میان خانواده اش، همچون یك «پیامبر» در میان امتش است.
پس نقش محوری، صفا و صمیمیت، همدلی، هدایت و ارشاد بزرگان و ریش سفیدان لازمه زندگی شاد و سالم است و تکریم جایگاه شان باعث همبستگی خانوادگی و حراست از بنیان خانواده می شود.
تاثیرات شگرف سالمندان در خانواده
چه بسیار خانواده هایی را می بینیم که همدلی و الفت در آنها موج می زند که دلیلش حضور پر مهر پدر بزرگ و مادر بزرگ در جمع شان است. هرچند روابط فامیلی و جمع شدن دور هم در قدیم به دلیل شرایط آسانتر زندگی و نبود دغدغه های امروزی نمود بیشتری داشت اما هنوز هم محفل هایی با حضور بزرگترها رنگ دیگری دارد و تداوم رفت و آمدها را در پی دارد.
وجود پر از مهربانی و دلگرمی بزرگترها گویا حلال مشکلات است و چه تاریک روزی که خانواده ای این چراغهای هدایت و دوستی را از دست می دهند و انگار سنگ بنای خانواده هم سست می شود.
در این بین ارج نهادن و محبت به بزرگترهاست که پایه های صمیمیت را محکم می کند و رفعت و عاطفه به سالخوردگان دلهای آنان را صفا می بخشد. روحیه سالمندان مانند کودک خردسالی است که با کوچکترین بی مهری میشکند و از همین رو است که خداوند در قرآن می فرماید:
«اِمّا یَبْلُغَنَّ عِندك الكبرَ اَحَدُهما او كلاهُما فلا تَقُلْ لَهما اُفٍّ و لا تَنْهَرهُما وَ قُلْ لَهُما قولاً كریماً، وَاخفَضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِ مِنَ الرّحمهِٔ وَ قُل رَبِّ ارحَمْهُما كما ربّیانی صَغیراً»؛
هرگاه یكی از آن دو (پدر و مادر) یا هر دو نزد تو به سن پیری و سالمندی رسیدند، به آنان اف مگو، آنان را طرد مكن و به آنان سخن كریمانه بگو و بال فروتنی را از روی رحمت و شفقت برای آنان بگستر، و بگو: پروردگارا! همان گونه كه مرا در خردسالی ام تربیت كردند، تو نیز بر آنان رحمت آور.
رفتاری خوش با بزرگترها وظیفه است
پس تکریم بزرگترها و سالمندان نه تنها وظیفه دینی و شرعی و اجتماعی است بلکه نمود بیرونی نیز دارد. فرزندان ما آیینه رفتار ما هستند. زمانی که کودکی می بینید پدر و مادرش رفتار پسندیده ای با بزرگترها از خود نشان میدهند در ضمیر ناخودآگاهش ثبت می شود و به وقت بزرگسالی همان رفتار را برزو می دهد.
تاثیر اعمال و رفتار امروزه به هر نحوی ثابت شده و مدرنیته از آن به عنوان "کارما" و یا قانون جذب یاد می کند که هر رفتاری در طبیعت به خود انسان باز می گردد و زندگی امروز نتیجه عملکرد دیروز ماست. امام علی علیه السلام نیز در این باره فرموده: «بِّروا آباءَكم، یَبِرُّكُمْ اَبْناؤكُمُ»؛به پدرانتان نیكی كنید، تا فرزندانتان هم به شما نیكی كنند.
پس یادمان نرود امن ترین جا برای سالمندان مان خانه خودشان و در کنار فرزندانشان است و سرای سالمندان آنها را از چشیدن محبتی که حق شان است دور می کند.
از نظر روانشناسان سالمندان با مشکلات عاطفی و روحی مواجه هستند. به علاوه نداشتن منبع درآمد مستقل و یا به اندازه ناچیز، عدم بهره وری مناسب از عمر و زمان، عدم آشنایی با فضای امروزی و جامعه مدرن، از دیگر مشکلاتی است که با آن دست و پنجه نرم می کنند و همه اینها بر روحیه شان تاثیر سوء می گذارد. تغییرات بینایی، شنوایی، چشایی، کم شدن ساعت خواب، اختلالات پوستی، پارکینسون، عفونت ادراری و... را هم به آن اضافه کنید. برای مثال تقریبا 30 درصد سالمندان، مشکلات شنوایی دارند. امار نشان ميدهد در 25 درصد اشخاص تا 60سالگی و 65 درصد اشخاص تا 80 سالگی کاهش شنوایی روی ميدهد.
همچنين در اشخاص مسنی که بیش از 5 یا 6 دارو در روز استفاده ميکنند به دلیل تداخل منفی داروها، گاهی عدم تمرکز، سرگیجه و عدم تعادل دیده شده است.
آلزایمر هم که این روزها بحث های زیادی در مورد آن می شود و در خصوص سالمندان بیشتر است. آمار مرکز بین المللی آلزایمر نشان ميدهد که تعداد مبتلایان به آلزایمرتا سال 2050میلادی، به 130میلیون نفر به خصوص در کشورهای در حال گسترش میرسد. و جالب اینکه طبق تحقیقات تعداد سالمندان در کشورهای در حال توسعه روز به روز در حال افزایش است. بر اساس گزارشات منتشر شده از سازمان ملل تا سال 2080 در حدود 80 درصد از جمعیت سالمند جهان در کشور های در حال توسعه زندگی ميکنند.
جمعیت رو به پیری
محمود مشفق جمعیت شناس دانشگاه علامه طباطبایی در این باره اظهار کرده است: تعریفی که از سالمندی شد، همان انباشتگی و افزایش مستمر و مداوم جمعیت در سنین ۶۰ و ۶۵ سال به بالا است و این اتفاق چرا می افتد؟ به سه دلیل. دلیل اول بحث افزایش امید به زندگی است. هر چه امید به زندگی و طول عمر افراد بیشتر افزایش پیدا کند ماندگاریشان در سن سالمندی هم افزایش پیدا می کند و وقتی ماندگاری بیشتر می شود، تعداد افزایش پیدا می کند.
عامل دوم یعنی هر چه باروری در کشوری با سرعتی بیشتر کاهش پیدا کند و به سنین پایین تر برسد سرعت ورود آن کشور به دوره سالمندی بیشتر می شود. عامل سومی که در سالمندی جمعیت تاثیر دارد در واقع انباشتگی سنی هست که در کشور ما رخ داد. یک افزایش ناگهانی در جمعیت داشتیم که الان انباشتگی آنها در سنین جوانی است و یک دهه و دو دهه دیگر در سنین میانسالی است و بعد این انباشتگی جمعیتی به دوره سالمندی ورود پیدا می کند. بنابراین کشورهایی که یک انفجار موالید در برهه ای از گذار جمعیتی شان داشتند سالمندی جمعیت را با شدت و حدت بیشتری تجربه خواهند کرد از جمله کشورمان. یعنی همین انفجار جمعیتی که در دهه ۵۵، ۶۵ و ۷۰ داشتیم الان در سنین میانی بین ۳۰ تا ۴۵ سال هستند و وقتی این افراد سنشان افزایش پیدا می کند و بالاتر می رود حجم ورودی به سن سالمندی افزایش پیدا می کند و این حجم ورودی وقتی افزایش پیدا می کند، نیازهای سالمندی را شدت و حدت می بخشد.
ارائه خدمات مناسب به سالمندان
در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان تقریبا تمامی خدمات رفاهی و اجتماعی به صورت رایگان به سالمندان داده می شود و این افراد در مراسم های مختلف مورد تکریم قرار می گیرند. جالب است بدانید در کشوری مانند ژاپن که دارای سیستم آموزشی پیشرفته ای است معمولا دانش اموزان در دوران دبستان به صورت مرتب به خانه های سالمندان سر می زنند و زمینه حضور سالمندان در مدارس نیز برای روحیه دادن پدربزرگ ها و مادربزرگ ها به نوهایشان فراهم شده است و همین اقدام موجب شده تا احترام به بزرگترها در این کشور در بالاترین سطح قرار داشته باشد.
شرایط وخیم این روزها عرصه را به سالمندان به اندازه کافی تنگ کرده پس وظیفه تک تک ماست که با مهیا کردن شرایطی که باب میلشان است و شادی هایی هرچند کوچک که آنها را حتی لحظاتی سرگرم و فکرشان را از روزمرگی دور می کند، پیش قدم شویم و ثابت کنیم که قدردان حضورشان هستیم.
تاریخچه نام گذاری روز سالمندان
در کشور ما به پیشنهاد سازمان بهزیستی کشور و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۱۰ مهرماه به عنوان روز جهانی سالمندان در تقویم رسمی کشور به ثبت رسیده است.همچنین در ۱۴ دسامبر ۱۹۹۰، مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز ۱ اکتبر به عنوان روز جهانی سالمندان در قطعنامه شماره ۴۵/۱۰۶ ثبت کرد.
اهمیت حضور سالمندان در هر خانواده واضح است و نیازی به توضیح واضحات ندارد.
رسول خدا (ص) در این مورد فرمود: «البَركهٔ مَعَ اكابِرِكم»: بركت و خیر ماندگار، همراه بزرگترهای شماست. در سخن دیگر فرمود: «الشّیخُ فی اَهْلِهِ كالنّبیِ فی اُمّتهِ»؛ پیرمرد در میان خانواده اش، همچون یك «پیامبر» در میان امتش است.
پس نقش محوری، صفا و صمیمیت، همدلی، هدایت و ارشاد بزرگان و ریش سفیدان لازمه زندگی شاد و سالم است و تکریم جایگاه شان باعث همبستگی خانوادگی و حراست از بنیان خانواده می شود.
تاثیرات شگرف سالمندان در خانواده
چه بسیار خانواده هایی را می بینیم که همدلی و الفت در آنها موج می زند که دلیلش حضور پر مهر پدر بزرگ و مادر بزرگ در جمع شان است. هرچند روابط فامیلی و جمع شدن دور هم در قدیم به دلیل شرایط آسانتر زندگی و نبود دغدغه های امروزی نمود بیشتری داشت اما هنوز هم محفل هایی با حضور بزرگترها رنگ دیگری دارد و تداوم رفت و آمدها را در پی دارد.
وجود پر از مهربانی و دلگرمی بزرگترها گویا حلال مشکلات است و چه تاریک روزی که خانواده ای این چراغهای هدایت و دوستی را از دست می دهند و انگار سنگ بنای خانواده هم سست می شود.
در این بین ارج نهادن و محبت به بزرگترهاست که پایه های صمیمیت را محکم می کند و رفعت و عاطفه به سالخوردگان دلهای آنان را صفا می بخشد. روحیه سالمندان مانند کودک خردسالی است که با کوچکترین بی مهری میشکند و از همین رو است که خداوند در قرآن می فرماید:
«اِمّا یَبْلُغَنَّ عِندك الكبرَ اَحَدُهما او كلاهُما فلا تَقُلْ لَهما اُفٍّ و لا تَنْهَرهُما وَ قُلْ لَهُما قولاً كریماً، وَاخفَضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِ مِنَ الرّحمهِٔ وَ قُل رَبِّ ارحَمْهُما كما ربّیانی صَغیراً»؛
هرگاه یكی از آن دو (پدر و مادر) یا هر دو نزد تو به سن پیری و سالمندی رسیدند، به آنان اف مگو، آنان را طرد مكن و به آنان سخن كریمانه بگو و بال فروتنی را از روی رحمت و شفقت برای آنان بگستر، و بگو: پروردگارا! همان گونه كه مرا در خردسالی ام تربیت كردند، تو نیز بر آنان رحمت آور.
رفتاری خوش با بزرگترها وظیفه است
پس تکریم بزرگترها و سالمندان نه تنها وظیفه دینی و شرعی و اجتماعی است بلکه نمود بیرونی نیز دارد. فرزندان ما آیینه رفتار ما هستند. زمانی که کودکی می بینید پدر و مادرش رفتار پسندیده ای با بزرگترها از خود نشان میدهند در ضمیر ناخودآگاهش ثبت می شود و به وقت بزرگسالی همان رفتار را برزو می دهد.
تاثیر اعمال و رفتار امروزه به هر نحوی ثابت شده و مدرنیته از آن به عنوان "کارما" و یا قانون جذب یاد می کند که هر رفتاری در طبیعت به خود انسان باز می گردد و زندگی امروز نتیجه عملکرد دیروز ماست. امام علی علیه السلام نیز در این باره فرموده: «بِّروا آباءَكم، یَبِرُّكُمْ اَبْناؤكُمُ»؛به پدرانتان نیكی كنید، تا فرزندانتان هم به شما نیكی كنند.
پس یادمان نرود امن ترین جا برای سالمندان مان خانه خودشان و در کنار فرزندانشان است و سرای سالمندان آنها را از چشیدن محبتی که حق شان است دور می کند.
از نظر روانشناسان سالمندان با مشکلات عاطفی و روحی مواجه هستند. به علاوه نداشتن منبع درآمد مستقل و یا به اندازه ناچیز، عدم بهره وری مناسب از عمر و زمان، عدم آشنایی با فضای امروزی و جامعه مدرن، از دیگر مشکلاتی است که با آن دست و پنجه نرم می کنند و همه اینها بر روحیه شان تاثیر سوء می گذارد. تغییرات بینایی، شنوایی، چشایی، کم شدن ساعت خواب، اختلالات پوستی، پارکینسون، عفونت ادراری و... را هم به آن اضافه کنید. برای مثال تقریبا 30 درصد سالمندان، مشکلات شنوایی دارند. امار نشان ميدهد در 25 درصد اشخاص تا 60سالگی و 65 درصد اشخاص تا 80 سالگی کاهش شنوایی روی ميدهد.
همچنين در اشخاص مسنی که بیش از 5 یا 6 دارو در روز استفاده ميکنند به دلیل تداخل منفی داروها، گاهی عدم تمرکز، سرگیجه و عدم تعادل دیده شده است.
آلزایمر هم که این روزها بحث های زیادی در مورد آن می شود و در خصوص سالمندان بیشتر است. آمار مرکز بین المللی آلزایمر نشان ميدهد که تعداد مبتلایان به آلزایمرتا سال 2050میلادی، به 130میلیون نفر به خصوص در کشورهای در حال گسترش میرسد. و جالب اینکه طبق تحقیقات تعداد سالمندان در کشورهای در حال توسعه روز به روز در حال افزایش است. بر اساس گزارشات منتشر شده از سازمان ملل تا سال 2080 در حدود 80 درصد از جمعیت سالمند جهان در کشور های در حال توسعه زندگی ميکنند.
جمعیت رو به پیری
محمود مشفق جمعیت شناس دانشگاه علامه طباطبایی در این باره اظهار کرده است: تعریفی که از سالمندی شد، همان انباشتگی و افزایش مستمر و مداوم جمعیت در سنین ۶۰ و ۶۵ سال به بالا است و این اتفاق چرا می افتد؟ به سه دلیل. دلیل اول بحث افزایش امید به زندگی است. هر چه امید به زندگی و طول عمر افراد بیشتر افزایش پیدا کند ماندگاریشان در سن سالمندی هم افزایش پیدا می کند و وقتی ماندگاری بیشتر می شود، تعداد افزایش پیدا می کند.
عامل دوم یعنی هر چه باروری در کشوری با سرعتی بیشتر کاهش پیدا کند و به سنین پایین تر برسد سرعت ورود آن کشور به دوره سالمندی بیشتر می شود. عامل سومی که در سالمندی جمعیت تاثیر دارد در واقع انباشتگی سنی هست که در کشور ما رخ داد. یک افزایش ناگهانی در جمعیت داشتیم که الان انباشتگی آنها در سنین جوانی است و یک دهه و دو دهه دیگر در سنین میانسالی است و بعد این انباشتگی جمعیتی به دوره سالمندی ورود پیدا می کند. بنابراین کشورهایی که یک انفجار موالید در برهه ای از گذار جمعیتی شان داشتند سالمندی جمعیت را با شدت و حدت بیشتری تجربه خواهند کرد از جمله کشورمان. یعنی همین انفجار جمعیتی که در دهه ۵۵، ۶۵ و ۷۰ داشتیم الان در سنین میانی بین ۳۰ تا ۴۵ سال هستند و وقتی این افراد سنشان افزایش پیدا می کند و بالاتر می رود حجم ورودی به سن سالمندی افزایش پیدا می کند و این حجم ورودی وقتی افزایش پیدا می کند، نیازهای سالمندی را شدت و حدت می بخشد.
ارائه خدمات مناسب به سالمندان
در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان تقریبا تمامی خدمات رفاهی و اجتماعی به صورت رایگان به سالمندان داده می شود و این افراد در مراسم های مختلف مورد تکریم قرار می گیرند. جالب است بدانید در کشوری مانند ژاپن که دارای سیستم آموزشی پیشرفته ای است معمولا دانش اموزان در دوران دبستان به صورت مرتب به خانه های سالمندان سر می زنند و زمینه حضور سالمندان در مدارس نیز برای روحیه دادن پدربزرگ ها و مادربزرگ ها به نوهایشان فراهم شده است و همین اقدام موجب شده تا احترام به بزرگترها در این کشور در بالاترین سطح قرار داشته باشد.
