۱
۱
تاریخ انتشار
شنبه ۱۶ ارديبهشت ۱۴۰۲ ساعت ۰۶:۴۱
معرفی یکی از اندیشمندان مدفون در بارگاه منور امام رضا(ع)؛

میرزا مهدی ولایی؛ پایه‌گذار فهرست‌نویسی نسخ خطی در ایران

میرزا مهدی ولایی؛ پایه‌گذار فهرست‌نویسی نسخ خطی در ایران
خبرگزاری رضوی ـ آزیتا ذکاء؛ میرزا مهدی ولایی از کسانی بود که کوشش فراوانی در احیای گنجینه نسخه‌های خطی داشت و دوره جدیدی را در فهرست‌نویسی این کتب در ایران پایه‌گذاری کرد. دست نوشته‌های منظم و دقیق وی درباره نسخه‌های خطی کتابخانه آستان قدس رضوی نمونه نظم و دقت عالی در امر فهرست‌نویسی است.
وی تا پایان عمر پربرکت خود به فهرست‌نویسی اشتغال داشت و از معدود نسخه‌شناسان و فهرست‌نگاران بنام و معتبر ایران و جهان اسلام به شمار می‌رفت. این استاد به دور از نام و آوازه اما اندیشمند تا آخرین روزها نیز عشق به خدمت داشت و با ویلچر در محل خدمت حاضر می‌شد.
در گزارش پیش‌رو یادی از او خواهیم کرد.



شهرت ولایی به عشق آل‌الله
میرزامهدی ولایی در سال 1281 شمسی در نجف دیده به جهان گشود. پدرش حاج شیخ یوسف شفتی، دارای مرتبه اجتهاد، اهل طالقان و از شاگردان آخوند خراسانی به شمار می‌رفت. مادرش نیز فرزند آیت‌الله حاج سیداسماعیل عقیلی مازندرانی، مؤلف «کفایه الموحدین» و اهل نجف بود. وی به خاطر علاقه‌ زیاد به ولایت آل محمد(ص) بعدها به هنگام صدور شناسنامه، نام خانوادگی «ولایی» را برای خود برگزید.

درجه اجتهاد
ولایی، دروس مقدماتی را نزد پدر و آقا شیخ مرتضی طالقانی گذراند. دروس خارج فقه را در خدمت آیات‌عظام آقا ضیاءالدین عراقی و حاج شیخ محمدکاظم شیرازی سپری کرد و در حکمت نظری و عملی از محضر آیت‌الله حاج شیخ محمدتقی آملی بهره برد.
از دیگر استادان ایشان می‌توان از آیت الله آقا سید ابوالحسن اصفهانی، حاج میرزا مهدی آشتیانی و حاج میرزا ابوالقاسم نام برد. وی دروس حوزوی را تا سطوح عالی در مدرسه آخوند خراسانی نجف با موفقیت طی کرد و با دریافت اجازه از بزرگانی چون حاج شیخ عباس قمی (به طور شفاهی)، سید محمدصالح مازندرانی و شیخ آقا بزرگ تهرانی، به درجه اجتهاد رسید.
 از دیگر بزرگانی که ایشان در طول زندگانی درک نمود، می توان از میرزای نائینی، شیخ محمدحسین کاشف الغطاء، حاج آقا حسین قمی و شیخ محمدحسین اصفهانی نام برد.

بازگشت به ایران پس از واقعه گوهرشاد
وی در سن 33 سالگی پس از واقعه مسجد گوهرشاد در سال 1314 شمسی از راه کرمانشاه و همدان به تهران آمد. در سر راه خود در کرمانشاه منبر رفت و در همدان دچار مریضی شد. به ناچار مدتی در یک مدرسه دینی ماند سپس به نزد خانواده‌اش در تهران آمد. بعد از مدتی اقامت در تهران از آنجا خوشش نیامد و به مشهد مهاجرت و در  مجاورت حرم مطهر در محله نوغان ساکن شد.



خدمت در کتابخانه حرم
زمان نایب‌التولیه وقت فتح‌الله پاکروان برای بخشداری انتخاب شد ولی دخالت در امور اجرایی را نپذیرفت. وی در یک امتحان که برای سنجش دانش روحانیان گذاشته بودند، شرکت کرد و گواهی‌نامه مدرسی گرفت.
روحانیونی که دارای خط خوش، سلیقه و سواد بودند، به استانداری یا آستان قدس رضوی، معرفی می‌شدند، مرحوم ولایی با توجه به تحصیلات حوزوی، روحیه مذهبی و علاقه به خدمت در دستگاه امام هشتم(ع)، درخواست کرد تا به کتابخانه آستان قدس معرفی شود.
بعد از مدتی، استاد ولایی به عبدالعلی اوکتابی ریاست وقت کتابخانه، جهت کار معرفی و از سال 1316 با حقوق ماهانه سی تومان وارد خدمت در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی شد.
 
احیاگر گنجینه نسخ خطی
استاد ولایی از کسانی بوده که در احیای گنجینه نسخه‌های خطی، کوشش فراوانی کرد و به پایه‌گذاری دوره جدیدی از فهرست‌نویسی این کتب در ایران همت گماشت. معرفی و شناسایی کتاب‌های چاپ سنگی و خطی کتابخانه و یادداشت‌هایی که بر قرآن‌ها و کتاب‌های خطی می‌نوشت، راهنمای بسیار خوبی برای پژوهشگران بود. وی تا پایان عمر پربرکت خود به فهرست‌نویسی اشتغال داشت و از معدود نسخه‌شناسان و فهرست‌نگاران بنام و معتبر ایران و جهان اسلام به شمار می‌رفت.



انتشار فهرست‌نویسی
کتابخانه آستان قدس رضوی نخستین کتابخانه‌ای است که در ایران موفق به انتشار فهرست کتب خطی خود شد. نهضت فهرست‌نویسی کتب خطی که با میرعماد فهرستی و خالصی‌زاده در سه جلد اول آغاز شده بود، بسیار جدی و علمی توسط استاد ولایی در جلدهای 4 و 5 و 6 ادامه یافت. او در فهرست‌نویسی هیچ نکته‌ای را از نقوش گرفته تا خط فروگذار نمی‌کرد.
آثار و تألیفاتی از استاد ولایی در قالب کتاب و مقاله به جای ماند که می‌توان به فهرست کتب خطی کتابخانه آستان قدس رضوی جلدهای چهارم و پنجم و ششم و یازدهم و هجدهم در موضوعات حکمت و کلام، فلسفه و منطق، تفسیر، اخبار و احادیث، فقه، تجوید و قرائت، اخلاق، رجال و انساب، عرفان، عقاید، ریاضیات اشاره کرد.
وی جلد چهارم فهرست را در اسفندماه سال 1325، جلد پنجم را در 21 آذرماه سال 1329، جلد ششم را در اسفندماه سال 1344، یازدهمین جلد فهرست نسخ خطی را در سال 1364 و هجدهمین جلد آن را نیز در سال 1380 به رشته تحریر درآورد. فیش‌های یک جلد دیگر از این فهرست‌ها نیز با موضوع «کیمیا» توسط استاد آماده شده بود که اجل به او مهلت نداد تا به انتشار آن بپردازد.

شناسایی صحیفه سجادیه اهل سنت
در گنجینه مخطوطات آستان قدس رضوی دو روایت جداگانه از کتاب صحیفه سجادیه مربوط به اهل تشیع و دیگری مربوط به اهل تسنن وجود دارد که صحیفه سجادیه اهل سنت به روایت ابوبکر محمد بن علی کرمانی از آثار کم نظیر جهان است که در گنجینه مخطوطات آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود و نخستین بار توسط حاج میرزا مهدی ولایی؛ نسخه شناس برتر آستان قدس شناسایی شده است.



تبحر در رجال‌شناسی
وی در رجال‌شناسی و تشخیص خط مشهور بود. احاطه علمی استاد ولایی در ترجمه احوال و تاریخ نگاشته‌های ایران و اسلام، شگفت‌انگیز بود. در نویسندگی و نگارش، سبک ویژه‌ای را دنبال می‌کرد. نثر فاخر، متصل و ادیبانه‌ای داشت. در میان دست نوشته‌های او اطلاعات بسیاری درباره زندگی‌نامه اندیمشندان معاصر و افراد صاحب‌منصب دیده می‌شود. حتی برای آشنایی با برخی رجال دوره معاصر نامه‌هایی به برخی مولفان نوشته و درخواست کرده تا یادداشتی درباره زندگی‌نامه خود بنویسند.

ارج‌نامه
«ارج‌نامه»؛ آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی در خطه خراسان نام کتابی است که دفتر چهارم از این مجلد به معرفی «حاج میرزا مهدی ولایی» اختصاص یافته و به چهار مقاله از ایشان با عنوان‌های «نامه پیغمبر(ص) به مقوقس»، «شرح قصیده رضوی»، «قصیده تاییة رضوی» و «سیدعلی نیاز» اشاره دارد.
 


آرمیده در صحن جمهوری اسلامی
مرحوم میرزامهدی ولایی نیم قرن خالصانه در کتابخانه حرم مطهر رضوی توفیق خدمت شایسته داشت و سرانجام پس از یک سده عمر بابرکت در 28 آبان‌ماه سال 1381 در بیمارستان جوادالائمه(ع) درگذشت و پیکر ایشان پس از تشییع جنازه راهی بهشت ثامن‌الائمه(ع) صحن جمهوری اسلامی گشت و در بلوک 212 به خاک سپرده شد.
https://www.razavi.news/vdcjahevmuqeyhz.fsfu.html
razavi.news/vdcjahevmuqeyhz.fsfu.html
کد مطلب ۱۰۹۹۷۶
ارسال نظر
نام شما

آدرس ايميل شما

نظرات بازدیدکنندگان
حسین نبوی
Iran, Islamic Republic of
خدارحمتشون کنه
مرد بسیار نازنين و مهربانی بودند