کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

خبرگزاری رضوی بررسی کرد:

نقش حرکت علمی رضوی در تحول فرهنگی و آزاداندیشی جهان اسلام

3 آبان 1401 ساعت 8:48

مشهد - تاریخ خلافت اموی و عباسی گواهی می دهد که سرزمین های بزرگ اسلامی از شرق تا غرب فضای فرهنگی همچون دوره حضور امام رضا(ع) را تجربه نکرده بود.


خبرگزاری رضوی. حضور امام رضا(ع) در خراسان با تحول های بزرگ فرهنگی و اجتماعی همراه بود. مرو، مرکز اداره خراسان بزرگ، اگر چه در درازنای تاریخ خود با فراز و فرودهای مهم سیاسی روبرو بود اما مسئله حضور امام رضا(ع) در این منطقه و نقشی که ایشان از نظر دگرگونی فکری و آزاداندیشی دینی در مرو ایفا کردند نقطه عطفی در تاریخ اسلام به شمار می رود و منبع الهام بخشی برای حیات جوامع اسلامی در دنیای امروز است.
تاریخ خلافت اموی و عباسی گواهی می دهد که سرزمین های بزرگ اسلامی از شرق تا غرب چنین فضای فرهنگی را تجربه نکرده بود؛ فضایی که حاکمیت سیاسی نیز از رونق آن بر مبنای سیاسیتی خاص بهره مند بود. در این میان مأموریت مهم برای دفاع از دین اسلام در برابر دیگر ادیان و مذاهب و نیز اظهار حقانیت باورهای اهل بیت(ع) در جامعه آن دوران بر عهده امام رضا(ع) بود. تأثیر رفتاری و کلامی امام به همراه نقش ایشان در برخورد با مناظره های علمی و همچنین حضور در میان مردم مرو چنان شیفتگی در اذهان جامعه نسبت به امام به وجود آورده بود که خود از ابعاد گوناگون فرهنگی در خور تأمل است.
در پژوهشی که فصلنامه فرهنگ رضوی وابسته به بنیاد بین المللی امام رضا(ع) با عنوان «نقش حضور امام رضا(ع) در گسترش تحولات فرهنگی و آزاداندیشی مرو» به قلم آقای امیر اکبری استادیار تاریخ دانشگاه منتشر ساخته، عصر حضور امام در مرو به مثابه عصر طلایی فرهنگی این منطقه و دوران تحول و تکامل این شهر به عنوان پایتخت جهان اسلام بررسی می شود.
مرو به دلیل موقعیت اجتماعی و اقتصادی پی از حضور مأمون خلیفه عباسی از جایگاه ویژه فرهنگی برخوردار بود. طبق روایت های ابن طیفور در هنگام فرار یزدگرد به خراسان وی بسیاری از کتاب های تیسفون را به خراسان برد و در زمان امام رضا(ع) از این کتاب ها در مرو وجود داشته است.
مآمون که خود دست پرورده برمکیان بود به علم و دانش توجه خاصی داشت. وی از جمله خلفای اندیشمند عباسی بود که به مباحث علمی و مجادله با فقها و دانشمندان توجه داشت.
میدان رقابت علمی فرصتی بود تا امام به دور از فشارهای سیاسی، اندیشه شیعی را به خوبی نه تنها در جمع علماء بلکه در میان مردم نیز منعکس کنند. امام نه تنها در مناظره های رسمی شرکت می کردند بلکه خانه ایشان محلی برای پرسش و پاسخ مردم بود. از این رو امام برای تبیین دیدگاه های فقهی به بحث های علمی و مناظره ها تمایل داشتند.
حرکت علمی امام رضا(ع)، توسعه آزاداندیشی را در جامعه خراسان آن روز به همراه داشت. نقشی که امام به لحاظ فکری و به خصوص از نظر آگاهی مردم با تفکر شیعی بر عهده داشتند بسیار کارآمدتر از عملکردهای دیگر در جامعه ایران آن روز بود. مجموعه تلاش های علمی و رفتارها و عمل امام، نگاه جامعه را از دستگاه خلافت متوجه امامت حضرت کرد.
حرکت های آزاداندیشی، مجالس مباحثه و مناظره های منظم و پیوسته در مرو قطعا زمینه های لازم را در خراسان آن روز برای رسیدن به پایگاه علمی بزرگ در آینده نه چندان دور فراهم کرد. بررسی بسیاری از عوامل پیدایی دانشمندان بزرگ در خراسان قرن سوم و چهارم هجری بیانگر چنین فضایی در مرو آن دوران است.
به هر حال بررسی و تحلیل پیامدهای حضور امام رضا(ع) در خراسان از ابعاد گوناگون درخور توجه است. حضور با برکت امام در خراسان با تأثیرهای مهم اجتماعی ـ سیاسی و به‌خصوص فکری و فرهنگی همراه گردید. شاید در کنار بررسی عوامل گوناگون عزیمت امام به خراسان و نیز تأثیر و اهمیت نقش ولایتعهدی امام، محققان کمتر به نقش فرهنگی و فضای علمی عصر امام پرداخته‌اند. از این رو، تأثیر حضور امام به لحاظ فرهنگی و تأثیری که در آزاداندیشی علمی مرو از خود برجای گذاشته‌اند، همچنان شایسته تحقق است.
در پژوهش مذکور تلاش شده با تبیین جایگاه مرو در دوره‌های گذشته به سابقۀ علمی و فرهنگی ام‌القرای خراسان پرداخته شود. شناخت این موقعیت به همراه توسعۀ علمی و فضای آزاداندیشی مرو بهترین فرصت برای امام رضا(ع) بود تا با ابراز عقاید و دیدگاه‌های محکم شیعی، نقش فرهنگی خود را در هدایت جامعۀ اسلامی تبیین کنند. ایجاد فضای علمی و اعتقادی آزاد در مرو برای اولین بار در تاریخ حکومت عباسیان (132 تا 656 ق) نشان داد که چگونه اندیشه‌ها و تعالیم شیعی می‌تواند بر مبنای استدلال و منطق، برتری خود را در مقایسه با دیگر مکاتب فکری و فقهی ثابت کند.
بر این اساس می توان نتیجه گرفت دوره حضور و هدایتگری امام رضا(ع) در خراسان یک نقطه عطف در تاریخ اسلام و تشیع و خراسان است که می تواند مصدر بررسی ابعاد رشد تمدن اسلامی در میان مسلمانان باشد.
دنیای اسلام در دوره معاصر تلاش فراگیری برای بازخوانی سنت ها و رهاوردهای تمدن باشکوه گذشته خود آغاز کرده است و در تمامی کشورهای اسلامی به این موضوع علاقه نشان داده می شود از این رو تحقیقات درباره ابعاد تأثیرگذاری امام رضا(ع) بر تاریخ و جغرافیا و اندیشه و عقاید جهان اسلام اهمیت مضاعفی برای نیازهای امروز جوامع اسلامی دارد.
از منظر شیعی تعیین سهم ائمه اهل بیت(ع) در رشد امت اسلامی در ادوار مختلف تاریخ با بسط علم و آگاهی و آزاداندیشی و استقبال از سؤال و پاسخ به شبهات ضرورت دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. از این رو بازگشت جهان اسلام به مسیر بیداری مبتنی بر معرفت و معارف زلال الهی با بهره مندی از سیره رضوی سرعت خواهد گرفت.


کد مطلب: 100145

آدرس مطلب :
https://www.razavi.news/fa/report/100145/نقش-حرکت-علمی-رضوی-تحول-فرهنگی-آزاداندیشی-جهان-اسلام

رضوی
  https://www.razavi.news