خبرگزاری رضوی_ دکتر سید محمد تقی رئیس السادات*؛ در سالهای بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروری تنش ها و درگیری های متعددی بین روسیه و کشورهای تازه استقلال یافته یا مناطق خودمختار وجود داشته است که از آن جمله می توان به جنگ اول چچن در سالهای 1994 تا 1996، جنگ دوم چچن 1999 تا 2009، جنگ روسیه با گرجستان بر سر استقلال مناطق خود مختار اوستیای جنوبی و آبخازیا اشاره کرد. در همه این جنگ ها و تنش ها روسیه با توجه به قدرت نظامی به پیروزی رسیده است و توانسته همانند دوره اتحاد جماهیر شوروری بر مناطق استقلال یافته مسلط باشد. و به نوعی در موقعیت ژئوپلیتیکی را در مناطق پیرامونی اش تثبیت کند و نوعی هارتلند و بخش های از ریملند را در اختیار داشته باشد. اما از 2009 به بعد تا زمان جنگ سوریه روسیه قدرت نمایی نظامی در عرصه بین المللی نداشت و بیشتر سعی داشت از قدرت نرم یا هوشمند در عرصه بین المللی استفاده کند ، از جمله دخالت در انتخابات آمریکا که هنوز مورد مناقشه احزاب داخلی آمریکا است. اما موفقیت نظامی روسیه در سوریه باعث شد نفوذ ژئوپلیتیکی خود را به فراتر از مزرهای جغرافیایی پیرامونی اش گسترش دهد. این موضوع باعث قدرت طلبی های بعدی روسیه و پوتین در مناطق پیرامونی و کشورهای همسایه اش بود. که البته از سوی غرب و اروپا زیاد جدی گرفته نشد و با توجه همسویی و روابط حسنه ای که دوره ریاست جمهوری ترامپ بین روسیه و آمریکا شکل گرفت باعث نفوذ بیشتر روسیه در مناطق پیرامونی بدون توجه آمریکا شد.
در سال 2014 با برکناری دولت وابسته به روسیه با کمک غرب، تنش میان روسیه و اوکراین بالا گرفت و موجب تصرف شبه جزیره کریمه به دست نیروهای روسی با همکاری جدایی طلبان وابسته به روسیه شد که در نهایت با یک همه پرسی کریمه به روسیه الحاق شد و مناطق دونتسک و لوهانسک نیز به نوعی در اختیار طرفداران روسیه قرار گرفت . این تنش ها و درگیری ها در کنار مسائلی چون پیوستن اوکراین به ناتو و در کنار مسائل هویتی که اوکراین برای روس ها دارد و همچنین مسائل اقتصادی خط لوله انقال گاز روسیه به اروپا دست به دست هم داد تا پوتین را مجاب کند برای نفوذ ژئوپلیتکی در اروپا و تثبت موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیک در اروپای شرقی به اوکراین حمله کند. این نکته نیز قابل تامل است که روسیه موقعیت بسیار استراتژیک و ژئوپلیتیکی کالینینگراد در ساحل دریای بالتیک را در اختیار دارد. که می تواند موقعیتی مناسب برای رصد کردن فعالیت ناتو و کشورهای اروپایی در دریای بالتیک و شمال اروپا باشد.
از سوی دیگر با سرکوب شورش های قزاقستان طی ماه های قبل با کمک نیروهای روسی، همه چیز بیش از پیش برای حضور نظامی روسیه در اوکراین مهیا شد. متاسفانه در به دلیل نبود دیپلماسی لازم و عدم آگاهی از ژئوپلیتیک منطقه در میان سیاست مدران اوکراینی و همچنین عدم حمایت قاطع اروپا و آمریکا از دولت اوکراین، پوتین دستور حمله به اوکراین را در 24 فوریه 2022 پس از چند ماه تنش لفظی صادر کرد. نکته قابل تامل این است که روسیه اگر موفق به گرفتن کامل اوکراین هم نشود به احتمال زیاد مناطق شرق اوکراین به روسیه می پیوندند یا خود مختار میشوند و این می تواند در طولانی مدت برای دولت اوکراین مشکل ساز شود. همچنین پوتین با این حمله نشان داد به شدت به دنبال تثبیت موقعیت ژئوپلیتیکی، استراتژیک و ژئواکونومیک خود در شرق اروپا است که بتواند با توجه نیاز نبرم اروپا به گاز روسیه از قدرت چانه زنی بالایی در مناسبات سیاسی و اقتصادی برخوردار باشد.
نکته دیگر انفعال غرب در مورد این موضوع است، آمریکا به دلیل تنش اقتصادی با چین و هزینه های بسیاری که جنگ در جنوب غرب آسیا و افغانستان برایش به همراه داشته نیازی نمی بیند در جریان یک جنگ دیگر قرار گیرد . کشورهای اروپایی نیز چون روسیه را به عنوان همسایه قدرتمند شرقی خود می بینند و نوعی به نفت و گاز آن وابسته هستند یعی می کنند با احتیاط به مقوله تنش در اوکراین برخرود کنند. در پایان می توان گفت جنگ اوکراین این سخن سر هافورد جان مکیندر را برای ما یادآوری می کند که "جغرافیا مسیر سیاست را تعیین می‌کند".
*دبیر انجمن ژئوپلیتیک ایران و دانش آموخته جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی
در سال 2014 با برکناری دولت وابسته به روسیه با کمک غرب، تنش میان روسیه و اوکراین بالا گرفت و موجب تصرف شبه جزیره کریمه به دست نیروهای روسی با همکاری جدایی طلبان وابسته به روسیه شد که در نهایت با یک همه پرسی کریمه به روسیه الحاق شد و مناطق دونتسک و لوهانسک نیز به نوعی در اختیار طرفداران روسیه قرار گرفت . این تنش ها و درگیری ها در کنار مسائلی چون پیوستن اوکراین به ناتو و در کنار مسائل هویتی که اوکراین برای روس ها دارد و همچنین مسائل اقتصادی خط لوله انقال گاز روسیه به اروپا دست به دست هم داد تا پوتین را مجاب کند برای نفوذ ژئوپلیتکی در اروپا و تثبت موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیک در اروپای شرقی به اوکراین حمله کند. این نکته نیز قابل تامل است که روسیه موقعیت بسیار استراتژیک و ژئوپلیتیکی کالینینگراد در ساحل دریای بالتیک را در اختیار دارد. که می تواند موقعیتی مناسب برای رصد کردن فعالیت ناتو و کشورهای اروپایی در دریای بالتیک و شمال اروپا باشد.
از سوی دیگر با سرکوب شورش های قزاقستان طی ماه های قبل با کمک نیروهای روسی، همه چیز بیش از پیش برای حضور نظامی روسیه در اوکراین مهیا شد. متاسفانه در به دلیل نبود دیپلماسی لازم و عدم آگاهی از ژئوپلیتیک منطقه در میان سیاست مدران اوکراینی و همچنین عدم حمایت قاطع اروپا و آمریکا از دولت اوکراین، پوتین دستور حمله به اوکراین را در 24 فوریه 2022 پس از چند ماه تنش لفظی صادر کرد. نکته قابل تامل این است که روسیه اگر موفق به گرفتن کامل اوکراین هم نشود به احتمال زیاد مناطق شرق اوکراین به روسیه می پیوندند یا خود مختار میشوند و این می تواند در طولانی مدت برای دولت اوکراین مشکل ساز شود. همچنین پوتین با این حمله نشان داد به شدت به دنبال تثبیت موقعیت ژئوپلیتیکی، استراتژیک و ژئواکونومیک خود در شرق اروپا است که بتواند با توجه نیاز نبرم اروپا به گاز روسیه از قدرت چانه زنی بالایی در مناسبات سیاسی و اقتصادی برخوردار باشد.
نکته دیگر انفعال غرب در مورد این موضوع است، آمریکا به دلیل تنش اقتصادی با چین و هزینه های بسیاری که جنگ در جنوب غرب آسیا و افغانستان برایش به همراه داشته نیازی نمی بیند در جریان یک جنگ دیگر قرار گیرد . کشورهای اروپایی نیز چون روسیه را به عنوان همسایه قدرتمند شرقی خود می بینند و نوعی به نفت و گاز آن وابسته هستند یعی می کنند با احتیاط به مقوله تنش در اوکراین برخرود کنند. در پایان می توان گفت جنگ اوکراین این سخن سر هافورد جان مکیندر را برای ما یادآوری می کند که "جغرافیا مسیر سیاست را تعیین می‌کند".
*دبیر انجمن ژئوپلیتیک ایران و دانش آموخته جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی