رساله الحقوق امام سجاد(ع) به دنبال ایجاد آرامش برای انسان است
به گزارش خبرگزاری رضوی، یکی از مهمترین ارکان امامت در نظام فکری شیعه، ساخت و نظام مندی زیست انسانی در زندگی مادی او است. تفاوت این نظام فکری و فلسفی در زیست انسانی با مدل های دیگر انسانی، اتصال جزء به جزء آن به قواعد الهی و معرفتی است که آن را بیش از 1400سال از سایر مکاتب و نظامات معرفتی و اندیشه ای متمایز کرده است.
اهل بیت طاهرین(ع) در هر دوره با توجه به شرایط و مقتضیات زمان خود سعی می کردند که پازل اندیشه ای نظام معرفتی اسلامی را کامل کنند. از جمله اینکه در هر دوره چه در دوره فشارهای بیرونی بر کانون اداره نهاد امامت و چه در دوره ای که فرصت و مجالی ایجاد شد به خصوص در دوره امام صادق(ع)، امام باقر(ع) و امام رضا(ع) انبوهی از معارف الهی به شکل مدون و تقسیم بندی شده تولید و در اختیار بشریت قرارگرفت.
امام سجاد(ع) نیز در دورانی که پس از قیام کربلا جامعه و تفوق امویان بر جریان حاکمیت اسلامی، با جامعه ای روبرو شدند که به قول فرمایش معصوم جز یک نام، هیچ نشانی از اسلام نداشت به دنبال ساخت یک نظام معرفتی و اندیشه ای و زیستی برای استمرار پایه های زندگی دینی برای مردم بودند. از این روی از شیوه دعا و نیایش برای توسعه این حوزه بهره بردند.
یکی از آثار مکتوب امام سجاد(ع) که پس از قرن ها هنوز چراغ راه آیندگان است، رساله ای به نام رساله الحقوق است که به بهترین شکل به زوایای مختلف زیست بشری و تکالیف بشر در دو حوزه درونی و بیرونی پرداخته است. تکالیفی که در آن حقوق انسان نسبت به خود و اطراف و محیط پیرامونی و حتی حوزه عمومی به شکل کاملی بیان شده است. مطالعه دقیق این حوزه ها می تواند چشم انداز روشنی نسبت به ساخت بدنه زیست دینی به انسان ارایه کند.
در همین رابطه حجت‌الاسلام رحمت‌الله بانشی، پژوهشگر گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: رساله الحقوق امام سجاد(ع) به حقوق خداوند یعنی حقوق الهی بر انسان، حق نفس، حقوق اعضای هفت‌گانه بدن (حق زبان، گوش، چشم، پا، دست، شکم و عورت)، حقوق افعال (حق نماز، روزه، صدقه و قربانی) حقوق پیشوایان (حق سلطان، معلم و مولا)، حقوق زیردستان یعنی حق ملت که با عدالت و مهربانی با آن‌ها برخورد شود، حق شاگرد و همسر که بدانی همسر وسیله آرامش است و باید احترام اش را نگه‌داری، حقوق خویشاوندان (مادر، پدر، فرزند و برادر)، اشاره دارد.
وی ادامه داد: این رساله برای حقوق اجتماعی مانند حق آزادکننده برده، برده آزاد شده، نیکوکار، اذان‌گو، امام جماعت، هم‌نشین، همسایه، شریک، مال و دارائی، طلبکار، معاشر، خصم مدعی و خصم مدعی علیه، مشاور و مشورت شونده، نصیحت خواه و نصیحت‌گو، بزرگ‌ترها و کوچک‌ترها، سائل و مسئول، شاد کننده و بد کننده به تو، هم‌دین و اهل ذمّه نیز نکاتی را بیان می‌کند.
جامعه در مسیر آرامش
این پژوهشگر تاریخ با تأکید بر اینکه این رساله برای تمام حقوقی که بشر نیاز دارد، نکاتی را بیان کرده است، اظهار کرد: اگر فرمایشات معصومین (ع) ازجمله دستوراتی که امام زین‌العابدین (ع) بیان کرده‌اند به درستی به کار گرفته شود جامعه بشری به سمت آرامش می‌رود، آرامشی که امروز گمشده بشریت است.
وی با اشاره به اینکه یکی از مشکلاتی که امروز در جامعه زیاد است و روح جامعه را به هم می‌ریزد، مشاجرات و برخوردهای تند افراد با یکدیگر است، گفت: رساله حقوق امام سجاد(ع) حتی برای کسانی که به انسان بدی هم کرده‌اند حقوقی قائل شده است. مثلاً میفرماید اگر عمداً بدی کرده است بهتر است گذشت کنی؛ زیرا این کار باعث می‌شود در آینده از رفتار بدش دست بردارد و با مردم مؤدبانه برخورد کند.
همیشه و همه جا ادب
حجت‌الاسلام بانشی ادامه داد: امام سجاد (ع) در جایی که حق طرفین دعوا را بیان می‌کند میفرماید حق کسی که علیه تو اقامه دعوا نموده این است که اگر در دعوای علیه تو صادق است و حق با او است برای باطل کردن دعوایش تلاش نکنی و اگر در دعوایش کاذب است با او مدارا کنی و او را از خدا بترسانی و از سخن منافی ادب پرهیز کنی؛ زیرا بدرفتاری دشمنی او را بیشتر می‌کند.
این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: بر اساس اندیشه امام سجاد(ع) برهان و استدلال باید با زبانی نرم گفته شود؛ زیرا فریاد زدن برهان را از بین میبرد و هر کسی در هر موقعیتی که قرار می‌گیرد نباید پا را از ادب فراتر بگذارد.
وی بابیان اینکه اگر به این نکات در جامعه عمل شود جامعه‌ای زیبا خواهیم داشت، اظهار کرد: بخش بسیاری از مشکلات جامعه در خصوص مال و حرام‌خوری است.
وی به حق و حقوقی که امام سجاد (ع) برای مال مشخص کرده است اشاره‌ای کرد و گفت: آن حضرت کسب مال از راه حلال را از حقوق مال دانسته است و میفرماید که از حقوق مال این است که از جای درست به دست بیاید و در مسیر حلال خرج شود و بی جا مصرف نشود.
اهل بیت طاهرین(ع) در هر دوره با توجه به شرایط و مقتضیات زمان خود سعی می کردند که پازل اندیشه ای نظام معرفتی اسلامی را کامل کنند. از جمله اینکه در هر دوره چه در دوره فشارهای بیرونی بر کانون اداره نهاد امامت و چه در دوره ای که فرصت و مجالی ایجاد شد به خصوص در دوره امام صادق(ع)، امام باقر(ع) و امام رضا(ع) انبوهی از معارف الهی به شکل مدون و تقسیم بندی شده تولید و در اختیار بشریت قرارگرفت.
امام سجاد(ع) نیز در دورانی که پس از قیام کربلا جامعه و تفوق امویان بر جریان حاکمیت اسلامی، با جامعه ای روبرو شدند که به قول فرمایش معصوم جز یک نام، هیچ نشانی از اسلام نداشت به دنبال ساخت یک نظام معرفتی و اندیشه ای و زیستی برای استمرار پایه های زندگی دینی برای مردم بودند. از این روی از شیوه دعا و نیایش برای توسعه این حوزه بهره بردند.
یکی از آثار مکتوب امام سجاد(ع) که پس از قرن ها هنوز چراغ راه آیندگان است، رساله ای به نام رساله الحقوق است که به بهترین شکل به زوایای مختلف زیست بشری و تکالیف بشر در دو حوزه درونی و بیرونی پرداخته است. تکالیفی که در آن حقوق انسان نسبت به خود و اطراف و محیط پیرامونی و حتی حوزه عمومی به شکل کاملی بیان شده است. مطالعه دقیق این حوزه ها می تواند چشم انداز روشنی نسبت به ساخت بدنه زیست دینی به انسان ارایه کند.
در همین رابطه حجت‌الاسلام رحمت‌الله بانشی، پژوهشگر گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: رساله الحقوق امام سجاد(ع) به حقوق خداوند یعنی حقوق الهی بر انسان، حق نفس، حقوق اعضای هفت‌گانه بدن (حق زبان، گوش، چشم، پا، دست، شکم و عورت)، حقوق افعال (حق نماز، روزه، صدقه و قربانی) حقوق پیشوایان (حق سلطان، معلم و مولا)، حقوق زیردستان یعنی حق ملت که با عدالت و مهربانی با آن‌ها برخورد شود، حق شاگرد و همسر که بدانی همسر وسیله آرامش است و باید احترام اش را نگه‌داری، حقوق خویشاوندان (مادر، پدر، فرزند و برادر)، اشاره دارد.
وی ادامه داد: این رساله برای حقوق اجتماعی مانند حق آزادکننده برده، برده آزاد شده، نیکوکار، اذان‌گو، امام جماعت، هم‌نشین، همسایه، شریک، مال و دارائی، طلبکار، معاشر، خصم مدعی و خصم مدعی علیه، مشاور و مشورت شونده، نصیحت خواه و نصیحت‌گو، بزرگ‌ترها و کوچک‌ترها، سائل و مسئول، شاد کننده و بد کننده به تو، هم‌دین و اهل ذمّه نیز نکاتی را بیان می‌کند.
جامعه در مسیر آرامش
این پژوهشگر تاریخ با تأکید بر اینکه این رساله برای تمام حقوقی که بشر نیاز دارد، نکاتی را بیان کرده است، اظهار کرد: اگر فرمایشات معصومین (ع) ازجمله دستوراتی که امام زین‌العابدین (ع) بیان کرده‌اند به درستی به کار گرفته شود جامعه بشری به سمت آرامش می‌رود، آرامشی که امروز گمشده بشریت است.
وی با اشاره به اینکه یکی از مشکلاتی که امروز در جامعه زیاد است و روح جامعه را به هم می‌ریزد، مشاجرات و برخوردهای تند افراد با یکدیگر است، گفت: رساله حقوق امام سجاد(ع) حتی برای کسانی که به انسان بدی هم کرده‌اند حقوقی قائل شده است. مثلاً میفرماید اگر عمداً بدی کرده است بهتر است گذشت کنی؛ زیرا این کار باعث می‌شود در آینده از رفتار بدش دست بردارد و با مردم مؤدبانه برخورد کند.
همیشه و همه جا ادب
حجت‌الاسلام بانشی ادامه داد: امام سجاد (ع) در جایی که حق طرفین دعوا را بیان می‌کند میفرماید حق کسی که علیه تو اقامه دعوا نموده این است که اگر در دعوای علیه تو صادق است و حق با او است برای باطل کردن دعوایش تلاش نکنی و اگر در دعوایش کاذب است با او مدارا کنی و او را از خدا بترسانی و از سخن منافی ادب پرهیز کنی؛ زیرا بدرفتاری دشمنی او را بیشتر می‌کند.
این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: بر اساس اندیشه امام سجاد(ع) برهان و استدلال باید با زبانی نرم گفته شود؛ زیرا فریاد زدن برهان را از بین میبرد و هر کسی در هر موقعیتی که قرار می‌گیرد نباید پا را از ادب فراتر بگذارد.
وی بابیان اینکه اگر به این نکات در جامعه عمل شود جامعه‌ای زیبا خواهیم داشت، اظهار کرد: بخش بسیاری از مشکلات جامعه در خصوص مال و حرام‌خوری است.
وی به حق و حقوقی که امام سجاد (ع) برای مال مشخص کرده است اشاره‌ای کرد و گفت: آن حضرت کسب مال از راه حلال را از حقوق مال دانسته است و میفرماید که از حقوق مال این است که از جای درست به دست بیاید و در مسیر حلال خرج شود و بی جا مصرف نشود.
