خبرگزاری رضوی- زهرا رفعتی؛ "جهاد سازندگی باید احیا شود و ایجاد دوباره آن برای آباد کردن روستاها و مناطق محروم کشور لازم است."
این دستوری است که چند روز پیش آیت الله رئیسی در نشست با نخبگان، علما، خانواده شهدا و ایثارگران و اقشار مردم کهگیلویه و بویراحمد در یاسوج به معاون اول خود داد و تاکید کرد "بخش جهادی وزارت جهاد کشاورزی باید به طور جداگانه در روستاها و مناطق محروم فعال شود، هم اینک احیای جهاد سازندگی در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفته است، توجه به روستاها و فعال کردن اقتصاد آن ها بسیار مهم است زیرا که با فعال نمودن آن دیگر شاهد حاشیه نشینی در شهرها نخواهیم بود، تحول بر مبنای نظریههای علمی ضرورتی انکارناپذیر برای کشور است و جایگاه این مهم دانشگاه بوده و باید ارتباط جدی با دانشگاه تقویت شود."
وی همچنین با بیان این که حرکت در دولت سیزدهم مبتنی بر آمایش سرزمینی و عدالت محوری است، به مشکل تولید در کهگیلویه و بویراحمد اشاره کرد و گفت: سخن گفتن از تولید بدون رفع موانع تولید امکان پذیر نیست و از سویی سرمایه گذاری برای سرمایه گذار باید تسهیل شود تا احساس کند از او حمایت می شود.
رئیس جمهور با اشاره به اینکه پیشرفت و آبادانی کشور بدون استفاده از همه ظرفیتها ممکن نیست، گفت: دولت سیزدهم تاکید دارد که همه مردم باید در مسیر ایجاد تحول و پیشرفت در کشور مشارکت داشته باشند و تجربه نشان داده که هر جا مردم در کنار دولت بودهاند، موفقیت حاصل شده است.
رئیسی تاکید کرد که همه مدیران اجرایی کشور، از ظرفیتهای جامعه زنان و دختران در روند ایجاد تحول در کشور بهره بگیرند.
حالا با این تاکیدات رئیس جمهور زمزمه های جان گرفتن مناطق محروم و روستاها به گوش میرسد و باید منتظر باشیم این دولت تا کجا و با چه عزمی این اقدام را عملی می کند تا آبادانی و پیشرفت را در کشورمان بیش از پیش شاهد باشیم.
در ادامه نگاهی به تاریخچه جهاد سازندگی می اندازیم و فعالیت ها و کارکرد آن می اندازیم.
ایده ای که دانشجویی بود
ایده ابتدایی تشکیل نهادی دانشجویی برای اداره مناطق بحرانی محروم و دورافتاده از جمله کردستان، سیستان و بلوچستان، گنبد و ترکمن صحرا، مسجد سلیمان و خوزستان و چهارمحال و بختیاری و هدایت امور سیاسی و فرهنگی و فعالیتهای انقلابی و مردمی این مناطق با استفاده از امکانات ارتش در جلسه جمعی از دانشجویان دانشگاههای پلی تکنیک، صنعتی آریامهر، دانشگاه تهران، دانشگاه ملی و دانشگاه علم و صنعت ایران با امام خمینی مطرح شد و ایشان علیرغم میل دانشجویان، آنها را به نخست وزیر وقت مهدی بازرگان ارجاع دادند.
در جلسه ای که با حضور این دانشجویان بهمراه بعضی اساتید دانشگاه، با نخست وزیر برگزار شد، اولین نماینده این گروه دانشجویی محمدتقی امانپور انتخاب گردید که رابط این گروه دانشجویی با نخست وزیری بود. بنا بر خاطرات این دانشجویان، مهندس بازرگان ابتدائا با هرگونه همکاری و مشارکت دانشجویان در حل بحرانهای کشور مخالفت کردند اما با اصرار و استدلالهای دانشجویان بالاخره رضایت دادند که آنان در مناطق بحرانزده ی مرزی (و نه در تهران!) فعال شوند.
نهضت جهاد سازندگی در روز سهشنبه ۷ آذر ۱۳۶۲ طی طرحی در سه فصل شامل: اهداف، وظایف و مقررات عمومی در ۱۱ ماده و ۵ تبصره با تایید مجلس شورای اسلامی به وزارتخانه جهاد سازندگی تبدیل شد. این طرح ۱۰ روز بعد به تأیید شورای نگهبان رسید. وزارت جهاد سازندگی به کمیتههای مختلف با شرح وضایف مختلف تقسیم شد که مهمترین آنها عبارتند از کمیته فرهنگی، کمیته عمران و فنی، کمیته کشاورزی، کمیته بهداشت و درمان، کمیته پشتیبانی مناطق جنگی، کمیته صنایع.
ویژگی های جهاد سازندگی
جهاد سازندگی یك نهاد مردمی و انقلابی با ویژگی های زیر است : حضور در فعالیتهای اضطراری و قدرت جابه جایی با توجه به روحیه همكاری فی مابین بخش ها و مناطق، در جهت نیل به اهداف كلی جهاد.
توانایی پذیرش مأموریت بر مبنای ضرورت ها و نیازهای انقلاب اسلامی. سادگی و بی آلایشی و پرهیز از تشریفات غیر ضروری. ایجاد فضای مناسب جهت رشد و ارتقاء نیروها، در ابعاد فرهنگی و تخصصی. خدمت به محرومان و روستاییان با اولویت دادن به مناطق دور دست و مستعد. هدف غایی جهاد، تحول فرهنگی و انسانی جامعه روستایی است.
حساسیت به مسائل شرعی و حفظ شعائر و ظواهر اسلامی در سازمان و محیط جهاد. مردمی بودن و تأكید بر مشاركت مردم در اجرای طرح ها و پروژه ها.
التزام عملی به ولایت فقیه.
گرایش به عدم تمركز مدیریت و نظام اجرایی.
اهداف جهادسازندگی
رویکرد جهاد سازندگی تلاش در صحنههای مختلف اقتصادی ـ اجتماعی با مشارکت فعال مردم بود. تلاشهای مستمر و بیوقفه جهادگران در صحنههای سازندگی، بهرهگیری از عناصر فعال و مخلص، تکیه بر تواناییهای مردم در حل مشکلات و از همه مهمتر حضور در همه عرصههای سازندگی و توسعه، در مدت بسیار کمی این نهاد را به مجموعهای کارساز، کارآمد و پرتوان تبدیل کرد.
عمدهترین اهدافی که جهاد سازندگی از ابتدای تشکیل دنبال نمود به طور خلاصه عبارتند از:
ـ زدودن فقر و محرومیت از روستاها
ـ حرکت به سوی استقلال و خودکفایی کشور با تلاش در جهت بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی روستاها و مناطق عشایری از طریق توسعه کشاورزی، دامداری، صنایع روستایی و...
ـ ایجاد زمینه لازم جهت رشد شخصیت والای انسانی روستاییان از طریق مشارکت و نظارت آنان در فعالیتهای روستایی
ـ بسیج اقشار مختلف مردم جهت سازندگی روستاها و فراهم کردن امکان تلاش برای رشد و تکامل آنها
لازم به تذکر است که به علت ابعاد گسترده ویرانیها و محرومیتهای به جا مانده از حکومت پهلوی، جهاد سازندگی اولویت در امر سازندگی را به روستاهای دورافتاده و محروم اختصاص داد.
نقش جهاد سازندگی در جنگ
نقش جهاد سازندگی در ۸ سال دفاع مقدس انکارناپذیر است. با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در 31 شهریور 1359، مرحله تازهای از فعالیتهای جهاد سازندگی در کمک به نیروهای مسلح آغاز شد. نیروهای جهاد سازندگی در جنگ تحمیلی با ایجاد ستادها، قرارگاها و مراکز پشتیبانی و مهندسی رزمی فعالانه در خدمت رزمندگان و جنگزدگان بودهاند. آنان با ساخت پل، خاکریز، سنگر، سایت موشکی، مقر توپخانه، باندهای هلیکوپتر، اورژانس و اسکان مهاجران مرزنشین در مناطق امن و دور از حملات دشمن و همچنین فعالیت در بازسازی و نوسازی مناطق جنگی، بهویژه روستایی، بیشترین کارایی را از خود نشان دادند.
جهاد سازندگی تنها به فاصله 15 روز پس از شروع جنگ، اولین اکیپهای خود را به سوی جبهههای غرب و جنوب کشور آغاز کرد و در خطوط مقدم جبهه و پشت جبهه مستقر نمود و از همان آغاز، فعالیت مستمر خود را آغاز کرد. بسیاری از نیروهای این نهاد به شکل داوطلبانه به مدافعین مرزهای کشور و انقلاب اسلامی پیوستند و به سرعت تبدیل به یکی از ضلعهای اصلی جنگ شدند. با تشکیل واحد «پشتیبانی مهندسی جنگ جهادسازندگی»، این نقش به شکل سازمانیافتهتر و مؤثرتر نمایان شد و از آن به بعد فعالیتهای جهاد سازندگی وارد مرحله جدیدی شد که تا پایان جنگ ادامه یافت.
ستاد پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی کار حمایت و پشتیبانی مالی، تدارکاتی و نیروی انسانی مورد نیاز جبهه و... را برعهده گرفت و ستاد مهندسی جنگ جهاد نیز کار تأمین نیازمندیهای تدارکاتی جنگ، تعمیر ادوات نظامی، به کارگیری امکانات فنی مهندسی و تخصصی جهاد و... را عهدهدار گردید.
احداث74 هزار و 205 کیلومتر خاکریز، 29 هزار و 447 سنگر، 11 هزار و 846 کیلومتر راهسازی، ساخت ۴۸۰۷ پل، ۳۵ اسکله، 30 سد و حفر ۲۱۶ کیلومتر کانال، نمونهای از عملکرد جهاد سازندگی طی جنگ است. طراحی و ساخت طولانیترین پل شناور جهان (پل خیبر)، به طول چهارده کیلومتر که ارتباط بین جزایر مجنون و ساحل هور را امکانپذیر میساخت، از اقدامات برجسته جهاد سازندگی به شمار میآید.