یادداشت میهمان؛
قیام ۱۵ خرداد نقطه عطف تاریخ انقلاب
خبرگزاری رضوی-سهیل جبارزاده*؛ علت خشم و اعتراض مردم در 15 خرداد 1342 فقط دستگیری امام خمینی نبود، بلکه تیر خلاصی بود که دولت پهلوی به طرف مردم شلیک کرد. سیاست‌های ضد اسلام دولت پهلوی از مهرماه 1341 خون مردم و علما را به جوش آورده بود؛ در 16 مهر 1341 وقتی که شاه برای تصویب مصوبه انجمن‌های ایالتی و ولایتی اقدام کرد گام اول برای قیام خودجوش مردم را برداشت. بعد از مخالفت‌های امام و علما، سخنرانی‌های متعدد امام و ارسال نامه به شاه و نخست وزیر، بالاخره لایحه‌ی مذکور لغو شد. اما چند ماه بعد یعنی در 19 دیماه 1341 شاه خواست سرکوب شدن خود را جبران کند در همین راستا انقلاب سفید را پیش کشید؛ با وجود مخالفت‌های امام و علمای دیگر و بیانیه‌های متعدد ایشان، شاه همه پرسی را برگزار کرد و پیروزی خود را اعلام نمود. اما ماجرا به همین جا ختم نشد امام خمینی بعد از سخرانی شاه در 23 اسفند 1341، عید 1342 را به نشانه‌ی اعتراض با صدور اعلامیه‌ای عزای عمومی اعلام کرد.
در 2 فروردین 1342 مصادف با شهادت امام صادق (ع) در منزل امام خمینی و در مدرسه فیضیه قم مجلس عزاداری برگزار شده بود، که در همین حین مأموران وارد مدرسه شدند و شروع کردند به آتش زدن وسایل مدرسه و کشتن طلاب و روحانیون؛ دقیقا در همان روز به مدرسه طالبیه در تبریز نیز حمله کردند. مسلم بود که این اقدامات دولت پهلوی تخم کینه را در دل مردم می‌کارد و خشم آن‌ها را شعله‌ورتر می‌کند.
ماه محرم همان سال امام قصد داشت سیاست‌های ضد اسلامی پهلوی و همدست بودن آن با اسرائیل را در مراسم عزاداری و روضه خوانی محرم، مورد عتاب و سرزنش قرار دهد و به تمام وعاظ اعلام کرده بود که محور بحث‌شان این موارد باشد. شاه هم وعاظ را مورد خطاب قرار داده بود که به هیچ عنوان درباره‌ی این سه مورد حتی اشاره هم نکنند: 1- سخن گفتن بر ضد شاه 2-سخن گفتن بر علیه اسرائیل 3- نگویند اسلام و قرآن در خطر است. در 13 خرداد 1342 مصادف با روز عاشورا امام اعلام کرده بود که به مناسبت چهلم واقعه فیضیه سخنرانی خواهد داشت به همین دلیل مردم از شهرهای دیگر به قم آمدند تا پای منبر امام بنشینند. امام در این سخنرانی از سه موضوعی که شاه قدغن کرده بود سخنرانی کوبنده‌ای ایراد کردند. صبح همان روز مردم در میدان بهارستان و دانشگاه تجمع کرده بودند و روز بعد از سخنرانی تظاهرات ادامه داشت. شاه متوجه شده بود که قدرت و تأثیرگذاری امام بر مردم غیر قابل کنترل است به همین دلیل فکر می‌کرد با دستگیری ایشان، به این جریانات می‌تواند خاتمه دهد.
در نیمه شب 15 خرداد مأموران به منزل امام هجوم میآورند و او را دستگیر می‌کنند و به پادگان قصر در تهران می‌برند. با خبر دستگیری امام ضامن خشم مردم کشیده شد و اعتراضات آن‌ها در تهران، قم، شیراز، تبریز و ورامین ریشه دواند؛ به شکلی که شعار آنان «یا مرگ یا خمینی» بود. مردم در تظاهرات به گونه‌ای بی‌مهابا و خشمگین بودند که مردم ورامین کفن بر تن به سمت تهران حرکت کردند.
این قیام نقطه‌ی عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی به شمار می‌رود. به گونه‌ای که امام خمینی در تاریخ 1/ 6/ 1349 فرمودند:«15 خرداد از خاطره‌ها محو نخواهد شد و باید در سالروز آن، هر چه بیشتر آن را زنده نگه داشت، پانزده خرداد که مصادف با دوازدهم محرم بود؛ سند زنده مخالفت شجاعانۀ ملت ایران در مقابل استبداد عمال اجانب و استعمار چپ و راست بود».
*کارشناس ارشد فقه
در 2 فروردین 1342 مصادف با شهادت امام صادق (ع) در منزل امام خمینی و در مدرسه فیضیه قم مجلس عزاداری برگزار شده بود، که در همین حین مأموران وارد مدرسه شدند و شروع کردند به آتش زدن وسایل مدرسه و کشتن طلاب و روحانیون؛ دقیقا در همان روز به مدرسه طالبیه در تبریز نیز حمله کردند. مسلم بود که این اقدامات دولت پهلوی تخم کینه را در دل مردم می‌کارد و خشم آن‌ها را شعله‌ورتر می‌کند.
ماه محرم همان سال امام قصد داشت سیاست‌های ضد اسلامی پهلوی و همدست بودن آن با اسرائیل را در مراسم عزاداری و روضه خوانی محرم، مورد عتاب و سرزنش قرار دهد و به تمام وعاظ اعلام کرده بود که محور بحث‌شان این موارد باشد. شاه هم وعاظ را مورد خطاب قرار داده بود که به هیچ عنوان درباره‌ی این سه مورد حتی اشاره هم نکنند: 1- سخن گفتن بر ضد شاه 2-سخن گفتن بر علیه اسرائیل 3- نگویند اسلام و قرآن در خطر است. در 13 خرداد 1342 مصادف با روز عاشورا امام اعلام کرده بود که به مناسبت چهلم واقعه فیضیه سخنرانی خواهد داشت به همین دلیل مردم از شهرهای دیگر به قم آمدند تا پای منبر امام بنشینند. امام در این سخنرانی از سه موضوعی که شاه قدغن کرده بود سخنرانی کوبنده‌ای ایراد کردند. صبح همان روز مردم در میدان بهارستان و دانشگاه تجمع کرده بودند و روز بعد از سخنرانی تظاهرات ادامه داشت. شاه متوجه شده بود که قدرت و تأثیرگذاری امام بر مردم غیر قابل کنترل است به همین دلیل فکر می‌کرد با دستگیری ایشان، به این جریانات می‌تواند خاتمه دهد.
در نیمه شب 15 خرداد مأموران به منزل امام هجوم میآورند و او را دستگیر می‌کنند و به پادگان قصر در تهران می‌برند. با خبر دستگیری امام ضامن خشم مردم کشیده شد و اعتراضات آن‌ها در تهران، قم، شیراز، تبریز و ورامین ریشه دواند؛ به شکلی که شعار آنان «یا مرگ یا خمینی» بود. مردم در تظاهرات به گونه‌ای بی‌مهابا و خشمگین بودند که مردم ورامین کفن بر تن به سمت تهران حرکت کردند.
این قیام نقطه‌ی عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی به شمار می‌رود. به گونه‌ای که امام خمینی در تاریخ 1/ 6/ 1349 فرمودند:«15 خرداد از خاطره‌ها محو نخواهد شد و باید در سالروز آن، هر چه بیشتر آن را زنده نگه داشت، پانزده خرداد که مصادف با دوازدهم محرم بود؛ سند زنده مخالفت شجاعانۀ ملت ایران در مقابل استبداد عمال اجانب و استعمار چپ و راست بود».
*کارشناس ارشد فقه
