خبرگزاری رضوی گزارش می دهد؛
خانواده بستری برای رشد استعدادها و آرامش در زندگی
خبرگزاری رضوی_ رضا پیری؛ دیروز مصادف با 15 ماه می میلادی روز جهانی خانواده و امروز روز جهانی پسر ارشد نام گذاری شده است. به مناسبت نزدیکی این دو مناسبت به تحلیلی بر نقش خانواده در نگاه اسلام و غرب و اهمیت بنیان خانواده در جهان حاضر که متاسفانه شاهد دوری و از هم گسیختگی خانواده ها و فرزندان هستیم می پردازیم.
نقش خانواده در تمامی مسائل و ارکان زندگی مشهود است. خانواده نظامی به هم پیوسته است که اولین مراحل جامعه پذیری کودک در آن شکل می گیرد و این نهاد مهم بر شکل گیری شخصیت تاثیری به مراتب قوی دارد که روابط بین افراد و نقش هایی که بر عهده می گیرند، بر انسجام و نحوه تعامل تاثیر می گذارد. خانواده و پدر و مادر اولین الگوهای رفتاری هستند که آنها را می توانیم آیینه تمام نقش در بروز رفتارهای افراد در مدرسه و جامعه بدانیم. باید بپذیریم که جامعه ای سالم خواهد بود که خانواده های سالمی دارد. جامعه شناسان و روانشناسان متفق القول عقیده دارند نابهنجاری رفتاری افراد در جامعه ریشه در تربیت خانوادگی آنها دارد. خانواده اجتماعی کوچک است که کلید اصلی برطرف کردن نیازهای کودک محسوب می شود و تعلیم و تربیت قبل از ورود به مدرسه باید در خانه و از طریق والدین صورت گیرد. و خشونت نباید لحظه ای جای خود را باز کند، چراکه ترس را بین کودکان باز می کند و به تدریج به بروز مشکلات دیگر می انجامد. جالب است بدانید در فنلاند خشونت در خانواده بر اساس قانون ممنوع است.
در هر حال خانواده باید بهترین پشتوانه مادی و عاطفی باشد، اما باید بگوییم در جهان حاضر کمی نقش و کارکرد اصلی خود را از دست داده و آن مامن امن به دلیل پاره ای از مشکلات پیرامونی اهمیتش کم رنگ شده درحالی که این اتفاق نباید می افتاد. مادامی که اعضای خانواده از هم دور باشند و پایه های این بنیاد سست شود باید منتظر آسیب های اجتماعی خرد و کلان در خانواده و سطح وسیع تر آن یعنی جامعه باشیم.
اهمیت خانواده در اسلام
اسلام برای خانواده اهمیت زیادی قائل است، و خانواده یکى از نهادهاى زیربنایى بنیاد هستى به شمار می رود. اسلام به صراحت دستور مى‌دهد که افراد مجرّد را به تشکیل خانواده وادارید و در این راه از فقر و ندارى هراس نداشته باشید که خداوند بى‌نیازتان خواهد کرد. همچنین در قرآن می خوانیم«ای مردم! از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید. همان کسی که شمارا از یک انسان آفرید؛ و همسر او را (نیز) از جنس او خلق کرد؛ و از آن دو، مردان و زنان فراوانی (در رویزمین) منتشر ساخت و از خدا بپرهیزید و هنگامی که چیزی از یکدیگر می خواهید، نام او می برید (و نیز) از (قطع رابطه با) خویشاوندان خود، پرهیز کنید. زیرا خداوند مراقب شماست» پس تاکید اسلام به خانواده برکسی پوشیده نیست.
پرورش فضائل اخلاقی
آیت الله مکارم شیرازی در توصیف خانواده میگوید: اسلام آیینی اجتماعی است و خانواده یک اجتماع کوچک است؛ لذا در مقیاس وسیع جامعه، مقیاسی کوچک به نام خانواده قرار دارد، به نحوی که اگر در تشکیل واحدهای بزرگ اجتماعی و کل جامعه انسانی بیندیشیم خانواده به شدت خود نمایی می کند. نهاد خانواده آنچنان از اهمیت بالا برخوردار است که محیط سالم یا ناسالم خانواده تأثیر بسیار عمیقی در پرورش فضائل اخلاقی، یا رشد رذائل دارد؛ به گونه ای که باید سنگ زیربنای اخلاق انسان در آنجا نهاده شود. اینچنین است که نه تنها پیامبر در سرزمین و خانواده آبرومندی متولّد شد، بلکه پرورش و نموّ و رشد او نیز، در محیطی مملوّ از کرامت و بزرگواری تحقّق یافت.
خانواده در غرب
اما نگاهی هم به نقش خانواده در غرب می اندازیم؛ کشورهای غربی بعد از جنگ جهانی دوم در خصوص این‌نهاد مهم دچار تغییرات اساسی شدند و اولین نشانه‌های دومین گذار جمعیتی در دهه 1950، با افزایش نرخ طلاق به‌ویژه در ایالات‌متحده آمریکا و کشورهای اسکاندیناوی، مشاهده شد و سپس به کشورهایی همچون آلمان و کشورهای مدیترانه‌ای نیز گسترش پیدا کردند.
«خانواده، نقطه ضعف غرب است» این موضوع یکی از محورهای بیانات مقام معظم رهبری در سال 91 بود. در کشورهای غربی که آمریکا نماد بارز آن محسوب می شود، خانواده با مشکلات و چالش های بسیار سخت و عمیقی مواجه است. افزایش شمار کودکان نامشروع، طلاق، خیانت و عدم استحکام زندگی مشترک به قدری بالا رفته است که این مسئله اکنون به نقطه ضعف کشورهای غربی تبدیل شده است
تفاوت خانواده در غرب و ایران
اما در ادامه هم به صحبت های لیذا عابد بانوی مسلمان اتریشی است که همسری ایرانی دارد و در دانشگاه وین اتریش تدریس می کند در خصوص تفاوت خانواده در اسلام و غرب اشاره می کنیم:
وی معتقد است: به این اندازه که در ایران تلاش شده تا به خانواده اهمیت داده شود در کشورهای غربی به آن توجه نشده است؛ بینش و نگاه به مساله خانواده در آنجا متفاوت است. یک خانم که تنها که با فرزندش زندگی می کند، یک خانواده محسوب می شود و اشکال دیگر خانواده هم با شرایط مختلف وجود دارد که ما به این مساله درهم آمیختگی می گوییم. البته همه خانواده که با هم زندگی می کنند مورد حمایت قرار دارند و قوانین نیز این امکان را فراهم می کنند.
وی تاکید می کند: در غرب لزوما خانواده به معنای پدر، مادر و فرزند نیست؛ در آنجا بسیاری از زنان و مردان جدا از هم زندگی می کنند و یا با هم زندگی می کنند اما ازدواج نمی کنند. این موضوع در آن کشورها رایج است و دولت از این خانواده ها هم حمایت می کند. من فکر می کنم که در ایران تلاش ها در این راستا است که خانواده سنتی را حفظ کنند اما در کشورهای غربی این بینش وجود ندارد.البته باید توجه کنیم که در غرب به مساله خانواده سنتی و حمایت از آن از سوی گروه های مردم‌نهاد توجه زیادی می شود اما سیاست‌های آنها در این مسیر قرار ندارد.
گاهی از خود بپرسیم
پدر و مادران گاهی لازم است به خود برگردند و سوالاتی را از خود بپرسند؛ که چگونه پدر و مادری هستیم؟ آیا الگوی مناسب برای فرزندانمان هستیم؟ آیا فرزندانمان به قدر کافی در خانه و کنار ما احساس آرامش و امنیت می کنند؟ آیا توانسته ایم فضای خانه و قبل از آن خود را طوری آماده کنیم که به بروز استعدادهای فرزندانمان منجر شود و موجودی منفعل نباشند و برای خود و جامعه فردی خلاق، پویا، مفید و با ارزش باشند؟ اصلا معیارهای یک انسان خوب را برای آنها بازگو کرده ایم؟ سعی کرده ایم در تربیت مان نهایت مهر و عاطفه و جدیت را به خرج دهیم و به صورت کورکورانه و مقرضانه نقطه ضعف های کودک و نوجوانمان را به رخش نکشیم و در قبال سرکوفت زدن به اشتباهاتشان، به او جرات و شهامت پذیرفتن داده باشیم و این فضا را برایش مهیا کنیم که اعتماد به نفس داشته باشد و مشکلاتش را با ما در میان بگذارد؟ آموزش های راهبردی را برای تربیت او فرا گرفته ایم؟
گاهی لازم است تمامی پدر و مادران این سوالات را از خود بپرسند و بازنگری در خود داشته باشند تا به پیشبرد روابط شان ویک زندگی موفق کمک قابل ملاحظه ای کنند. یادمان نرود هیچ کجا برای کودک نباید آرامش بخش تر و امن تر از محیط خانه باشد اگر از سنین بسیار کم این امنیت خاطر را در او ایجاد کنیم، فرزندی صالح و موفق خواهیم داشت. منظور این نیست که فرد محیط بیرون و جمع های دوستانه را تجربه نکند، خیر، اتفاقا بودن با همسالان حتی به جز ساعات مدرسه، به رشد فکری فرزند ما کمک بزرگی می کند او باید محیط های تایید شده پدر و مادر را تجربه کند، تا از این طریق به شناخت خویشتنش نیز کمک کند. بلکه منظور از نوشتار بالا این است که فضای خانه طوری باشد که فرد آن را بهترین مکان نام ببرد.
نقش خانواده در تمامی مسائل و ارکان زندگی مشهود است. خانواده نظامی به هم پیوسته است که اولین مراحل جامعه پذیری کودک در آن شکل می گیرد و این نهاد مهم بر شکل گیری شخصیت تاثیری به مراتب قوی دارد که روابط بین افراد و نقش هایی که بر عهده می گیرند، بر انسجام و نحوه تعامل تاثیر می گذارد. خانواده و پدر و مادر اولین الگوهای رفتاری هستند که آنها را می توانیم آیینه تمام نقش در بروز رفتارهای افراد در مدرسه و جامعه بدانیم. باید بپذیریم که جامعه ای سالم خواهد بود که خانواده های سالمی دارد. جامعه شناسان و روانشناسان متفق القول عقیده دارند نابهنجاری رفتاری افراد در جامعه ریشه در تربیت خانوادگی آنها دارد. خانواده اجتماعی کوچک است که کلید اصلی برطرف کردن نیازهای کودک محسوب می شود و تعلیم و تربیت قبل از ورود به مدرسه باید در خانه و از طریق والدین صورت گیرد. و خشونت نباید لحظه ای جای خود را باز کند، چراکه ترس را بین کودکان باز می کند و به تدریج به بروز مشکلات دیگر می انجامد. جالب است بدانید در فنلاند خشونت در خانواده بر اساس قانون ممنوع است.
در هر حال خانواده باید بهترین پشتوانه مادی و عاطفی باشد، اما باید بگوییم در جهان حاضر کمی نقش و کارکرد اصلی خود را از دست داده و آن مامن امن به دلیل پاره ای از مشکلات پیرامونی اهمیتش کم رنگ شده درحالی که این اتفاق نباید می افتاد. مادامی که اعضای خانواده از هم دور باشند و پایه های این بنیاد سست شود باید منتظر آسیب های اجتماعی خرد و کلان در خانواده و سطح وسیع تر آن یعنی جامعه باشیم.
اهمیت خانواده در اسلام
اسلام برای خانواده اهمیت زیادی قائل است، و خانواده یکى از نهادهاى زیربنایى بنیاد هستى به شمار می رود. اسلام به صراحت دستور مى‌دهد که افراد مجرّد را به تشکیل خانواده وادارید و در این راه از فقر و ندارى هراس نداشته باشید که خداوند بى‌نیازتان خواهد کرد. همچنین در قرآن می خوانیم«ای مردم! از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید. همان کسی که شمارا از یک انسان آفرید؛ و همسر او را (نیز) از جنس او خلق کرد؛ و از آن دو، مردان و زنان فراوانی (در رویزمین) منتشر ساخت و از خدا بپرهیزید و هنگامی که چیزی از یکدیگر می خواهید، نام او می برید (و نیز) از (قطع رابطه با) خویشاوندان خود، پرهیز کنید. زیرا خداوند مراقب شماست» پس تاکید اسلام به خانواده برکسی پوشیده نیست.
پرورش فضائل اخلاقی
آیت الله مکارم شیرازی در توصیف خانواده میگوید: اسلام آیینی اجتماعی است و خانواده یک اجتماع کوچک است؛ لذا در مقیاس وسیع جامعه، مقیاسی کوچک به نام خانواده قرار دارد، به نحوی که اگر در تشکیل واحدهای بزرگ اجتماعی و کل جامعه انسانی بیندیشیم خانواده به شدت خود نمایی می کند. نهاد خانواده آنچنان از اهمیت بالا برخوردار است که محیط سالم یا ناسالم خانواده تأثیر بسیار عمیقی در پرورش فضائل اخلاقی، یا رشد رذائل دارد؛ به گونه ای که باید سنگ زیربنای اخلاق انسان در آنجا نهاده شود. اینچنین است که نه تنها پیامبر در سرزمین و خانواده آبرومندی متولّد شد، بلکه پرورش و نموّ و رشد او نیز، در محیطی مملوّ از کرامت و بزرگواری تحقّق یافت.
خانواده در غرب
اما نگاهی هم به نقش خانواده در غرب می اندازیم؛ کشورهای غربی بعد از جنگ جهانی دوم در خصوص این‌نهاد مهم دچار تغییرات اساسی شدند و اولین نشانه‌های دومین گذار جمعیتی در دهه 1950، با افزایش نرخ طلاق به‌ویژه در ایالات‌متحده آمریکا و کشورهای اسکاندیناوی، مشاهده شد و سپس به کشورهایی همچون آلمان و کشورهای مدیترانه‌ای نیز گسترش پیدا کردند.
«خانواده، نقطه ضعف غرب است» این موضوع یکی از محورهای بیانات مقام معظم رهبری در سال 91 بود. در کشورهای غربی که آمریکا نماد بارز آن محسوب می شود، خانواده با مشکلات و چالش های بسیار سخت و عمیقی مواجه است. افزایش شمار کودکان نامشروع، طلاق، خیانت و عدم استحکام زندگی مشترک به قدری بالا رفته است که این مسئله اکنون به نقطه ضعف کشورهای غربی تبدیل شده است
تفاوت خانواده در غرب و ایران
اما در ادامه هم به صحبت های لیذا عابد بانوی مسلمان اتریشی است که همسری ایرانی دارد و در دانشگاه وین اتریش تدریس می کند در خصوص تفاوت خانواده در اسلام و غرب اشاره می کنیم:
وی معتقد است: به این اندازه که در ایران تلاش شده تا به خانواده اهمیت داده شود در کشورهای غربی به آن توجه نشده است؛ بینش و نگاه به مساله خانواده در آنجا متفاوت است. یک خانم که تنها که با فرزندش زندگی می کند، یک خانواده محسوب می شود و اشکال دیگر خانواده هم با شرایط مختلف وجود دارد که ما به این مساله درهم آمیختگی می گوییم. البته همه خانواده که با هم زندگی می کنند مورد حمایت قرار دارند و قوانین نیز این امکان را فراهم می کنند.
وی تاکید می کند: در غرب لزوما خانواده به معنای پدر، مادر و فرزند نیست؛ در آنجا بسیاری از زنان و مردان جدا از هم زندگی می کنند و یا با هم زندگی می کنند اما ازدواج نمی کنند. این موضوع در آن کشورها رایج است و دولت از این خانواده ها هم حمایت می کند. من فکر می کنم که در ایران تلاش ها در این راستا است که خانواده سنتی را حفظ کنند اما در کشورهای غربی این بینش وجود ندارد.البته باید توجه کنیم که در غرب به مساله خانواده سنتی و حمایت از آن از سوی گروه های مردم‌نهاد توجه زیادی می شود اما سیاست‌های آنها در این مسیر قرار ندارد.
گاهی از خود بپرسیم
پدر و مادران گاهی لازم است به خود برگردند و سوالاتی را از خود بپرسند؛ که چگونه پدر و مادری هستیم؟ آیا الگوی مناسب برای فرزندانمان هستیم؟ آیا فرزندانمان به قدر کافی در خانه و کنار ما احساس آرامش و امنیت می کنند؟ آیا توانسته ایم فضای خانه و قبل از آن خود را طوری آماده کنیم که به بروز استعدادهای فرزندانمان منجر شود و موجودی منفعل نباشند و برای خود و جامعه فردی خلاق، پویا، مفید و با ارزش باشند؟ اصلا معیارهای یک انسان خوب را برای آنها بازگو کرده ایم؟ سعی کرده ایم در تربیت مان نهایت مهر و عاطفه و جدیت را به خرج دهیم و به صورت کورکورانه و مقرضانه نقطه ضعف های کودک و نوجوانمان را به رخش نکشیم و در قبال سرکوفت زدن به اشتباهاتشان، به او جرات و شهامت پذیرفتن داده باشیم و این فضا را برایش مهیا کنیم که اعتماد به نفس داشته باشد و مشکلاتش را با ما در میان بگذارد؟ آموزش های راهبردی را برای تربیت او فرا گرفته ایم؟
گاهی لازم است تمامی پدر و مادران این سوالات را از خود بپرسند و بازنگری در خود داشته باشند تا به پیشبرد روابط شان ویک زندگی موفق کمک قابل ملاحظه ای کنند. یادمان نرود هیچ کجا برای کودک نباید آرامش بخش تر و امن تر از محیط خانه باشد اگر از سنین بسیار کم این امنیت خاطر را در او ایجاد کنیم، فرزندی صالح و موفق خواهیم داشت. منظور این نیست که فرد محیط بیرون و جمع های دوستانه را تجربه نکند، خیر، اتفاقا بودن با همسالان حتی به جز ساعات مدرسه، به رشد فکری فرزند ما کمک بزرگی می کند او باید محیط های تایید شده پدر و مادر را تجربه کند، تا از این طریق به شناخت خویشتنش نیز کمک کند. بلکه منظور از نوشتار بالا این است که فضای خانه طوری باشد که فرد آن را بهترین مکان نام ببرد.
