خبرگزاری رضوی گزارش می‌دهد؛
دیه واجب شرعی و قانونی برای جبران خسارت
خبرگزاری رضوی- زهرا رفعتی؛ امروز حجت الاسلام رئیسی در نشست شورای عالی قوه قضاییه با شورای قضایی استان ها صحبت‌های زیادی را مطرح کرد که تعیین مبلغ دیه سال جاری یکی از آن موارد بود.
رئیسی دیه ۱۴۰۰ را در ماه های غیر حرام۴۸۰ و در ماه های حرام ۶۴۰ میلیون تومان تعیین کرد. در حالی که میزان دیه سال قبل در ماه‌های عادی ۳۳۰ میلیون تومان و دیه ماه‌های حرام ۴۴۰ میلیون تومان بود و این تغییرات از اول فروردین ۹۹ اجرایی شد. منظور از ماه های حرام چهار ماه قمری محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه است که میزان دیه در این ماه‌ها یک سوم بیشتر از دیه ماه‌های عادی و در سال ۹۹ معادل ۴۴۰ میلیون تومان بود و امسال به ۶۴۰ میلیون رسیده است.
شاید یک دلیل افزایش نرخ دیه جدی تر گرفتن و پایبند بودن به قانون، ارزش گذاری به انسانیت و‌جان انسان ها، کنترل خشم و حفظ آرامش در مواجه با حوادث، کاهش نزاع‌های خیابانی و... باشد، چرا که حتی حرج و صدمه ای کوچک تاوانی به مراتب سنگین دارد که پرداخت مبالغ هنگفت یک تاوان مادی آن است. برای مثال سیاه شدن صورت بدون جراحت نیازمند پرداخت دو میلیون و ۸۸۰ هزار تومان دیه است. پس با کمی احتیاط و آرامش می توان از بروز حوادث و عواقب آن و پشیمانی جلوگیری کرد.
باید بدانید که یکی از مواردی که با افزایش مبلغ دیه تحت تأثیر قرار می‌گیرد، نرخ بیمه شخص ثالث و میزان تعهدات آن است. حداقل تعهدات مالی بیمه شخص ثالث ۲.۵ درصد مبلغ دیه در ماه حرام است و در سال ۹۹ این حداقل تعهدات ۱۱ میلیون بود. تعهدات جانی بیمه شخص ثالث هم که معادل دیه ماه حرام است، با افزایش دیه تغییر پیدا می‌کند.
قوانین دیه
فصل اول از بخش دیات در قانون مجازات اسلامی از مواد ۴۴۸ الی ۴۵۱ به تعریف دیه و موارد آن می‌پردازد که به این شرح است؛
ماده ۴۴۸- دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد، مقرر شده است.
ماده ۴۴۹- ارش، دیه غیرمقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنیٌ علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می‌کند. مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد مگر اینکه در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود.
ماده ۴۵۰- در جنایت شبه عمدی، خطای محض و جنایت عمدی که قصاص در آن جایز یا ممکن نیست، در صورت درخواست مجنیٌ علیه یا، ولی دم دیه پرداخت می‌شود مگر به نحو دیگری مصالحه شود.
ماده ۴۵۱- در صورتی که قاتل از ورثه مقتول باشد چنانچه قتل عمدی باشد از اموال و دیه مقتول و در صورتی که خطای محض یا شبه عمدی باشد از دیه وی ارث نمیبرد. در موارد فقدان وارث دیگر، مقام رهبری وارث است.
چطور درخواست دیه کنیم؟
اما این سوال پیش می آید که با چه دلایلی می توانیم دیه را اثبات کنیم؟ جهت دریافت دیه ابتدا می بایست شکایت کیفری تنظیم گردد و با دستور مقام قضایی می بایست به دادسرا و پزشکی قانونی مراجعه شود و جهت اثبات ایراد جنایت عمدی و شبه عمدی و اثبات دیه می بایست ادله قانونی اقامه نمود.
ادله اثبات در امور کیفری به موجب ماده 160 قانون مجازات اسلامی عبارت است از اقرار، شهادت، قسامه، سوگند و علم قاضی.
این نکته نیز قابل ذکر است که پرداخت دیه مهلت دارد. در واقع از زمان وقوع جنایت در جنایت عمد شخص محکوم می بایست ظرف یک سال قمری و در جنایت شبه عمد ظرف دوسال قمری و در جنایت خطای محض ظرف سه سال قمری، نسبت به پرداخت دیه اقدام کند. پرداخت این مبلغ در جنایت خطای محض باید هرساله یک سوم و در شبه عمد هرساله نصف دیه باشد.
دیه تصادف از چه قرار است؟
قانون اصلاح بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه ماده ۱۶ بیانگر آن است که اگر در تصادفات رانندگی که تنها موجب آسیب دیدگی شده اما شخصی فوت نکرده است، صندوق تامین خسارت‌های بدنی یا بیمهکننده وسیله نقلیه‌ی فرد مقصر باید بعد از دریافت کردن گزارش کارشناسی راهنمایی و رانندگی و یا گزارش پزشک قانونی (تنها در صورت لزوم) حداقل پنجاه درصد از دیه تقریب‌زده را به شخص ثالث مورد خسارت بپردازد.
البته در تصادفات رانندگی منجر به فوت، شرکت‌های بیمه می‌توانند در صورتیکه راننده مقصر با وراث متوفی به توافق رسیده باشند بدون هیچ رأی از مراجع قضائی، دیه وارد شده را پرداخت کنند.
اما در تصادفاتی که متاسفانه به مرگ منتهی می‌شوند دو جنبه عمومی و خصوصی دارند که جنبه عمومی مجازات حبس کشیدن یا مجازات به شکل نقدی است. مجازات خصوصی آن پرداخت دیه می‌باشد و در صورتیکه اولیای دم درخواست مطالبه نمایند قابل اجرا و پرداخت می‌باشد.
برای نمونه مطابق قانون مجازات اسلامی ماده ۷۱۴ هرگاه بی احتیاطی یا نداشتن مهارت کافی راننده برای هر وسیله‌ی نقلیه‌ای به قتل غیرعمد منتهی شود فرد به شش ماه تا سه سال حبس و علاوه برآن پرداخت دیه (در شرایطی که اولیا دم درخواست کنند) محکوم می‌‌گردد.
رئیسی دیه ۱۴۰۰ را در ماه های غیر حرام۴۸۰ و در ماه های حرام ۶۴۰ میلیون تومان تعیین کرد. در حالی که میزان دیه سال قبل در ماه‌های عادی ۳۳۰ میلیون تومان و دیه ماه‌های حرام ۴۴۰ میلیون تومان بود و این تغییرات از اول فروردین ۹۹ اجرایی شد. منظور از ماه های حرام چهار ماه قمری محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه است که میزان دیه در این ماه‌ها یک سوم بیشتر از دیه ماه‌های عادی و در سال ۹۹ معادل ۴۴۰ میلیون تومان بود و امسال به ۶۴۰ میلیون رسیده است.
شاید یک دلیل افزایش نرخ دیه جدی تر گرفتن و پایبند بودن به قانون، ارزش گذاری به انسانیت و‌جان انسان ها، کنترل خشم و حفظ آرامش در مواجه با حوادث، کاهش نزاع‌های خیابانی و... باشد، چرا که حتی حرج و صدمه ای کوچک تاوانی به مراتب سنگین دارد که پرداخت مبالغ هنگفت یک تاوان مادی آن است. برای مثال سیاه شدن صورت بدون جراحت نیازمند پرداخت دو میلیون و ۸۸۰ هزار تومان دیه است. پس با کمی احتیاط و آرامش می توان از بروز حوادث و عواقب آن و پشیمانی جلوگیری کرد.
باید بدانید که یکی از مواردی که با افزایش مبلغ دیه تحت تأثیر قرار می‌گیرد، نرخ بیمه شخص ثالث و میزان تعهدات آن است. حداقل تعهدات مالی بیمه شخص ثالث ۲.۵ درصد مبلغ دیه در ماه حرام است و در سال ۹۹ این حداقل تعهدات ۱۱ میلیون بود. تعهدات جانی بیمه شخص ثالث هم که معادل دیه ماه حرام است، با افزایش دیه تغییر پیدا می‌کند.
قوانین دیه
فصل اول از بخش دیات در قانون مجازات اسلامی از مواد ۴۴۸ الی ۴۵۱ به تعریف دیه و موارد آن می‌پردازد که به این شرح است؛
ماده ۴۴۸- دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد، مقرر شده است.
ماده ۴۴۹- ارش، دیه غیرمقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنیٌ علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می‌کند. مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد مگر اینکه در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود.
ماده ۴۵۰- در جنایت شبه عمدی، خطای محض و جنایت عمدی که قصاص در آن جایز یا ممکن نیست، در صورت درخواست مجنیٌ علیه یا، ولی دم دیه پرداخت می‌شود مگر به نحو دیگری مصالحه شود.
ماده ۴۵۱- در صورتی که قاتل از ورثه مقتول باشد چنانچه قتل عمدی باشد از اموال و دیه مقتول و در صورتی که خطای محض یا شبه عمدی باشد از دیه وی ارث نمیبرد. در موارد فقدان وارث دیگر، مقام رهبری وارث است.
چطور درخواست دیه کنیم؟
اما این سوال پیش می آید که با چه دلایلی می توانیم دیه را اثبات کنیم؟ جهت دریافت دیه ابتدا می بایست شکایت کیفری تنظیم گردد و با دستور مقام قضایی می بایست به دادسرا و پزشکی قانونی مراجعه شود و جهت اثبات ایراد جنایت عمدی و شبه عمدی و اثبات دیه می بایست ادله قانونی اقامه نمود.
ادله اثبات در امور کیفری به موجب ماده 160 قانون مجازات اسلامی عبارت است از اقرار، شهادت، قسامه، سوگند و علم قاضی.
این نکته نیز قابل ذکر است که پرداخت دیه مهلت دارد. در واقع از زمان وقوع جنایت در جنایت عمد شخص محکوم می بایست ظرف یک سال قمری و در جنایت شبه عمد ظرف دوسال قمری و در جنایت خطای محض ظرف سه سال قمری، نسبت به پرداخت دیه اقدام کند. پرداخت این مبلغ در جنایت خطای محض باید هرساله یک سوم و در شبه عمد هرساله نصف دیه باشد.
دیه تصادف از چه قرار است؟
قانون اصلاح بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه ماده ۱۶ بیانگر آن است که اگر در تصادفات رانندگی که تنها موجب آسیب دیدگی شده اما شخصی فوت نکرده است، صندوق تامین خسارت‌های بدنی یا بیمهکننده وسیله نقلیه‌ی فرد مقصر باید بعد از دریافت کردن گزارش کارشناسی راهنمایی و رانندگی و یا گزارش پزشک قانونی (تنها در صورت لزوم) حداقل پنجاه درصد از دیه تقریب‌زده را به شخص ثالث مورد خسارت بپردازد.
البته در تصادفات رانندگی منجر به فوت، شرکت‌های بیمه می‌توانند در صورتیکه راننده مقصر با وراث متوفی به توافق رسیده باشند بدون هیچ رأی از مراجع قضائی، دیه وارد شده را پرداخت کنند.
اما در تصادفاتی که متاسفانه به مرگ منتهی می‌شوند دو جنبه عمومی و خصوصی دارند که جنبه عمومی مجازات حبس کشیدن یا مجازات به شکل نقدی است. مجازات خصوصی آن پرداخت دیه می‌باشد و در صورتیکه اولیای دم درخواست مطالبه نمایند قابل اجرا و پرداخت می‌باشد.
برای نمونه مطابق قانون مجازات اسلامی ماده ۷۱۴ هرگاه بی احتیاطی یا نداشتن مهارت کافی راننده برای هر وسیله‌ی نقلیه‌ای به قتل غیرعمد منتهی شود فرد به شش ماه تا سه سال حبس و علاوه برآن پرداخت دیه (در شرایطی که اولیا دم درخواست کنند) محکوم می‌‌گردد.
