بهترین راه برای پایداری عقیده و تثبیت ایمان چیست؟
به گزارش خبرگزاری رضوی، بهترین راه برای پایداری عقیده و رفتار صحیح، هنگامی است که انسان، شخصاً شیرینی آن را بچشد. بهترین راه برای تثبیت ایمان در وجود مؤمنان نیز همین است. اگر حلاوت و شیرینی و مزه روح افزا و وصف ناشدنی ایمان به خدا را دریابیم هیچکس نمی‌تواند با استفاده از جاذبه‌های امور مادی و زیبایی‌های دنیا، به ایمان انسان خدشه‌ای وارد کند.
فریب خوردن مردم و امت‌های گوناگون به وسیله جاذبه‌های زودگذر و ناپایدار دنیا که موجب دست برداشتن آنها از ایمان اولیه شأن شده است نتیجه نچشیدن مزه شیرینی فوق العاده ایمان است. سوال اصلی این است که چگونه مزه ناب ایمان به خدا را در کام دل بچشانیم تا به نوعی، ایمان خود را از آسیب جاذبه‌های مادی محافظت کنیم.
شفاف با خدا
دروغ را تنها نباید گناهی از جنس گفتن دانست بلکه دروغ، رویکرد گرایش به بدی هاست که در روایات معصومین علیهم السلام از آن به عنوان کلید همه زشتی‌ها تعبیر شده است چنان که امام حسن عسکری (علیه السلام) می‌فرمایند: «جُعِلَتِ الْخَبَائِثُ کُلُّهَا فِی بَیْتٍ وَ جُعِلَ مِفْتَاحُهَا الْکَذِب؛ [۱] تمام پلیدی‌ها و زشتی‌ها در خانه‌ای نهاده شده که کلید آنها دروغگویی است.» گرایش به بدی‌ها در عین ادعای حق جویی، حاکی از نوعی دروغ و عدم شفافیت با خداست. همین مسأله، مهمترین مانع در راه درک حلاوت ایمان است؛ چنان که قرآن کریم درباره برخی می‌فرماید: «قالُوا آمَنَّا بِأَفْواهِهِمْ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُم؛ [۲] آنان که با زبان خود گفتند: «ایمان آوردیم»، و حال آنکه دل‌هایشان ایمان نیاورده بود.»
از آنجا که گستره ایمان، تمام ابعاد وجودی انسان را دربرمی‌گیرد تنها کسانی می‌توانند طعم حقیقی ایمان به خدا را دریابند که همچون آینه‌ای شفاف، با تمام وجود ایمان بیاورند و از هر گونه خلاف واقع نمایی حتی به شوخی پرهیز کنند؛ چرا که اساساً راه حق و حقیقت، سراب و شوخی نیست. این، ترجمان فرمایش امیرالمؤمنین علیه السلام است که: «لَا یَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الْإِیمَانِ حَتَّی یَتْرُکَ الْکَذِبَ هَزْلَهُ وَ جِدَّه؛ [۳] هیچ بنده‌ای طعم ایمان را نچشد، مگر آن گاه که دروغ، شوخی یا جدّی آن را، ترک گوید.»
دل به زودگذرها نبندیم
ارزش انسان‌ها به اندازه ارزش دلبستگی ها و دغدغه شأن است همان گونه که امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌فرمایند: «قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَی قَدْرِ هِمَّتِه؛ [۴] قدر و اندازه هر کس به اندازه همّت اوست.» روشن است که اگر قرار است طعم ایمان چشیده شود تنها توسط قلب انجام خواهد شد. بنابراین برای چشاندن حلاوت ایمان، نیاز به گونه‌ای خاص از مراقبت قلب است.
دلبستگی، همت و هدف آرمانی انسان چه چیزی باید باشد تا موجب شود او طعم ایمان را بچشد؟ پاسخ این است که اساساً مؤمن به طور طبیعی می‌تواند طعم لذت بخش ایمان را بچشد مگر اینکه دلبستگی‌های زودگذر دنیایی موجب دل مشغولی‌اش شود! همت یک مؤمن نباید به کمتر از تقرّب و رضای الهی معطوف شود که در غیر این صورت، خود را به بهایی کمتر از آنچه مستحق آن است فروخته و ضرر خواهد کرد.
امام صادق (علیه السلام) در این باره می‌فرمایند: «حَرَامٌ عَلَی قُلُوبِکُمْ أَنْ تَعْرِفَ حَلَاوَةَ الْإِیمَانِ حَتَّی تَزْهَدَ فِی الدُّنْیَا؛ [۵] چشیدن شیرینی ایمان بر دل‌های شما حرام گشته مگر آن گاه که دل‌هایتان از دنیا رویگردان شوند.» بنابراین، باید از دنیا استفاده کنیم اما نباید به آن دل بسته و به آن وابسته شویم بلکه تنها وابستگی اصلی یک مؤمن حقیقی، خداست همان طور که قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون؛ [۶] ما از آنِ خدا هستیم، و به سوی او باز می‌گردیم.»
مهار مرکب شهوت‌ها
نقش ارزیابی همیشگی دغدغه‌ها و اهداف، در مراقبت از قوه چشایی طعم ایمان، به اندازه‌ای است که حتی می‌تواند موجب شود به مرور حلاوت ایمان از قلب رخت بربندد. از رسول خدا صلّی الله علیه و آله در این باره چنین نقل شده که فرمودند: «ٍمَنْ کَانَ أَکْثَرُ هَمِّهِ نَیْلَ الشَّهَوَاتِ نَزَعَ مِنْ قَلْبِهِ حَلَاوَةَ الْإِیمَان؛ [۷] هر کس بیشترین همّ و غمّش رسیدن به خواهش‌های نفسانی باشد، حلاوت ایمان از قلبش گرفته می‌شود.»
این، نیروی اعجاب انگیز قلب انسان مؤمن است که در صورتی که از گیر و دار شهوت‌ها فارغ شود، دنیای بسیار زیبای ایمان به همراه حلاوت وصف ناشدنی اش روبرویش رخ می‌نماید و در آن حال، دیگر، زیبایی‌ها و مزه‌های این دنیا برای او رنگ می بازد و یک دل نه، بلکه صد دل، عاشق معبودش می‌شود. و چقدر راه نزدیک است اما آن را برای خود دور کرده ایم.
*: کارشناس دفتر تبلیغ حوزه علمیه قم
پی نوشت:
[۱] شعیری، محمد بن محمد؛ جامع الأخبار (للشعیری)، ناشر: مطبعة حیدریة، نجف، ص ۱۴۸.
[۲] سوره مائده، آیه ۴۱.
[۳] کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی (ط- الإسلامیة)، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۴۰۷ ق، ج ۲، ص ۳۴۰، ح ۱۱.
[۴] شریف الرضی، محمد بن حسین؛ نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ناشر: هجرت، قم، ۱۴۱۴ ق، ص ۴۷۷.
[۵] کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی (ط- الإسلامیة)، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۴۰۷ ق، ج ۲، ص ۱۲۸، ح ۲.
[۶] سوره بقره، آیه ۱۵۶.
[۷] ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی؛ مجموعة ورّام، ناشر: مکتبه فقیه، قم، ۱۴۱۰ ق، ج ۲، ص ۱۱۶.
فریب خوردن مردم و امت‌های گوناگون به وسیله جاذبه‌های زودگذر و ناپایدار دنیا که موجب دست برداشتن آنها از ایمان اولیه شأن شده است نتیجه نچشیدن مزه شیرینی فوق العاده ایمان است. سوال اصلی این است که چگونه مزه ناب ایمان به خدا را در کام دل بچشانیم تا به نوعی، ایمان خود را از آسیب جاذبه‌های مادی محافظت کنیم.
شفاف با خدا
دروغ را تنها نباید گناهی از جنس گفتن دانست بلکه دروغ، رویکرد گرایش به بدی هاست که در روایات معصومین علیهم السلام از آن به عنوان کلید همه زشتی‌ها تعبیر شده است چنان که امام حسن عسکری (علیه السلام) می‌فرمایند: «جُعِلَتِ الْخَبَائِثُ کُلُّهَا فِی بَیْتٍ وَ جُعِلَ مِفْتَاحُهَا الْکَذِب؛ [۱] تمام پلیدی‌ها و زشتی‌ها در خانه‌ای نهاده شده که کلید آنها دروغگویی است.» گرایش به بدی‌ها در عین ادعای حق جویی، حاکی از نوعی دروغ و عدم شفافیت با خداست. همین مسأله، مهمترین مانع در راه درک حلاوت ایمان است؛ چنان که قرآن کریم درباره برخی می‌فرماید: «قالُوا آمَنَّا بِأَفْواهِهِمْ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُم؛ [۲] آنان که با زبان خود گفتند: «ایمان آوردیم»، و حال آنکه دل‌هایشان ایمان نیاورده بود.»
از آنجا که گستره ایمان، تمام ابعاد وجودی انسان را دربرمی‌گیرد تنها کسانی می‌توانند طعم حقیقی ایمان به خدا را دریابند که همچون آینه‌ای شفاف، با تمام وجود ایمان بیاورند و از هر گونه خلاف واقع نمایی حتی به شوخی پرهیز کنند؛ چرا که اساساً راه حق و حقیقت، سراب و شوخی نیست. این، ترجمان فرمایش امیرالمؤمنین علیه السلام است که: «لَا یَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الْإِیمَانِ حَتَّی یَتْرُکَ الْکَذِبَ هَزْلَهُ وَ جِدَّه؛ [۳] هیچ بنده‌ای طعم ایمان را نچشد، مگر آن گاه که دروغ، شوخی یا جدّی آن را، ترک گوید.»
دل به زودگذرها نبندیم
ارزش انسان‌ها به اندازه ارزش دلبستگی ها و دغدغه شأن است همان گونه که امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌فرمایند: «قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَی قَدْرِ هِمَّتِه؛ [۴] قدر و اندازه هر کس به اندازه همّت اوست.» روشن است که اگر قرار است طعم ایمان چشیده شود تنها توسط قلب انجام خواهد شد. بنابراین برای چشاندن حلاوت ایمان، نیاز به گونه‌ای خاص از مراقبت قلب است.
دلبستگی، همت و هدف آرمانی انسان چه چیزی باید باشد تا موجب شود او طعم ایمان را بچشد؟ پاسخ این است که اساساً مؤمن به طور طبیعی می‌تواند طعم لذت بخش ایمان را بچشد مگر اینکه دلبستگی‌های زودگذر دنیایی موجب دل مشغولی‌اش شود! همت یک مؤمن نباید به کمتر از تقرّب و رضای الهی معطوف شود که در غیر این صورت، خود را به بهایی کمتر از آنچه مستحق آن است فروخته و ضرر خواهد کرد.
امام صادق (علیه السلام) در این باره می‌فرمایند: «حَرَامٌ عَلَی قُلُوبِکُمْ أَنْ تَعْرِفَ حَلَاوَةَ الْإِیمَانِ حَتَّی تَزْهَدَ فِی الدُّنْیَا؛ [۵] چشیدن شیرینی ایمان بر دل‌های شما حرام گشته مگر آن گاه که دل‌هایتان از دنیا رویگردان شوند.» بنابراین، باید از دنیا استفاده کنیم اما نباید به آن دل بسته و به آن وابسته شویم بلکه تنها وابستگی اصلی یک مؤمن حقیقی، خداست همان طور که قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون؛ [۶] ما از آنِ خدا هستیم، و به سوی او باز می‌گردیم.»
مهار مرکب شهوت‌ها
نقش ارزیابی همیشگی دغدغه‌ها و اهداف، در مراقبت از قوه چشایی طعم ایمان، به اندازه‌ای است که حتی می‌تواند موجب شود به مرور حلاوت ایمان از قلب رخت بربندد. از رسول خدا صلّی الله علیه و آله در این باره چنین نقل شده که فرمودند: «ٍمَنْ کَانَ أَکْثَرُ هَمِّهِ نَیْلَ الشَّهَوَاتِ نَزَعَ مِنْ قَلْبِهِ حَلَاوَةَ الْإِیمَان؛ [۷] هر کس بیشترین همّ و غمّش رسیدن به خواهش‌های نفسانی باشد، حلاوت ایمان از قلبش گرفته می‌شود.»
این، نیروی اعجاب انگیز قلب انسان مؤمن است که در صورتی که از گیر و دار شهوت‌ها فارغ شود، دنیای بسیار زیبای ایمان به همراه حلاوت وصف ناشدنی اش روبرویش رخ می‌نماید و در آن حال، دیگر، زیبایی‌ها و مزه‌های این دنیا برای او رنگ می بازد و یک دل نه، بلکه صد دل، عاشق معبودش می‌شود. و چقدر راه نزدیک است اما آن را برای خود دور کرده ایم.
*: کارشناس دفتر تبلیغ حوزه علمیه قم
پی نوشت:
[۱] شعیری، محمد بن محمد؛ جامع الأخبار (للشعیری)، ناشر: مطبعة حیدریة، نجف، ص ۱۴۸.
[۲] سوره مائده، آیه ۴۱.
[۳] کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی (ط- الإسلامیة)، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۴۰۷ ق، ج ۲، ص ۳۴۰، ح ۱۱.
[۴] شریف الرضی، محمد بن حسین؛ نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ناشر: هجرت، قم، ۱۴۱۴ ق، ص ۴۷۷.
[۵] کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی (ط- الإسلامیة)، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۴۰۷ ق، ج ۲، ص ۱۲۸، ح ۲.
[۶] سوره بقره، آیه ۱۵۶.
[۷] ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی؛ مجموعة ورّام، ناشر: مکتبه فقیه، قم، ۱۴۱۰ ق، ج ۲، ص ۱۱۶.
