ابعاد هنر استاد شجریان در یک رشته خاص خلاصه نمی شود

خبرگزاری رضوی، محیا ذوالفقاری؛ فقدان خسرو آواز ایران در چند روز گذشته موجی عظیم از مردمانی را به نمایش جهان گذاشت که با وجود تمامی مشکلات و فشارها، هنوز برای هنر اصیل خود و قهرمانان خود ارزش قائل هستند و پر کشیدن محمد رضا شجریان به عنوان خواننده بزرگی که در تمام سال های زندگی خود در کنار مردم ماند و برای مردم خواند، سوگی غیر قابل وصف برای مردم ایران برجا گذاشت. همه ما از کودکی تا امروز با آوازهای او زندگی کردیم و طعم شیرین افتخار به هنر اصیل ایرانی را در میان آثار او چشیده ایم. اما چه می شود که یک انسان تا این اندازه بزرگ و جاودان می شود . به همین بهانه به سراغ اهل فن و اهل دل رفتیم تا تشریح کنیم آنچه که شجریان را خسرو آواز ایران کرد.

 

روزبه عراقی مقدم، یکی از خوانندگان موسیقی کلاسیک ایرانی است که سال های زیادی را در این راه گذارنده است و موفق شده است افتخاراتی بزرگ نظیر مقام نخست جشنواره موسیقی شهناز و مقام دوم جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر با همکاری گروه دلشدگان را به دست آورد.

او همچنین خواننده کنسرت "آونگ خاطرات" که در اتریش اجرا شد و خواننده ارکستر "موج نو" که در تالار وحدت به اجرا پرداخت نیز بوده است.مقدم با مهیار علیزاده نیز همکاری داشته و قطعه از آلبوم "در شعله با تو رقصان" نیز خوانده است.

شروع کار با موسیقی شجریان
 عراقی مقدم درباره نخستین بارقه های آشنایی خود با محمدرضا شجریان اینطور می گوید: زمانی که کودک بودم آهنگ "یاد ایام" استاد، آهنگی به شدت محبوب بود و مردم کوچه و بازار آن را زمزمه می کردند؛ من نیز نخستین بار با همین آهنگ با استاد آشنا شدم و زمانی که فرآیند آموزش و یادگیری آواز ایرانی را شروع کردم، محمدرضا شجریان جزو اصلی منابع من قرار گرفت.

 وی معتقد است که بزرگترین وجه تمایز محمدرضا شجریان از دیگران خوانندگان هم حوزه خود، چند وجهی بودن او بوده است و اضافه می کند: هنر شجریان در یک رشته خاص خلاصه نمی شود. او یک جامعه شناس، خوشنویس، کشاورز و فردی فرهیخته در ادبیات فارسی بود و مجموعه همه این موارد بود که او را در قاب یک اسطوره به تمام معنا قرار داد.

خواننده ارکستر "موج نو" ضمن اشاره به تبحر استاد شجریان در ساز سازی و نوازندگی، می افزاید: همه ما سال ها است که استاد را دنبال می کنیم و به خوبی می دانیم که این مجموعه کامل از استعداد ها اتفاقی نیست که به طور طبیعی رخ دهد؛ ما خوش شانس بودیم که در دوره ای از زمان زندگی کردیم که توانستیم از هنر محمدرضا شجریان بهره مند شویم.

 

وی ادامه میدهد: اگر قطعات شجریان را از گذشته تا به امروز گوش دهیم، روایتی از تاریخ چهل ساله کشور از چشمانمان گذر می کند؛ از انقلاب و جنگ گرفته تا وقایع دهه های بعدی آن و به تعبیری روایت گر تاریخ چهل ساله کشور است. هنرمند باید آیینه تمام نما جامعه خویش باشد و محمدرضا شجریان این ویژگی کلیدی را دارا بود؛ فرزند استاد، همایون شجریان نیز که هوش و ذکاوت استاد را به ارث برده است، آگاهانه راه پدر را ادامه می دهد. 

مقدم که در کارنامه هنری خود همکاری طولانی مدت با گروه دلشدگان را دارد، در مقایسه ای از هنر شجریان با دیگر حوزه های هنری می گوید: شاید بتوان استاد را با آنچه بهرام بیضایی در هنرهای نمایشی و آنچه استاد عزت الله انتظامی در بازیگری انجام دادند، هم تراز کرد اما باز هم مردمی بودن استاد او را از همه متمایز می کند.

 

وی که در سال 93 موفق به کسب مقام نخست جشنواره موسیقی شهناز شده است، در تحلیل آنچه محمدرضا شجریان را به خسرو آواز ایران تبدیل کرد، خاطر نشان می کند: وسواس شدید و به جا و خواندن آواز ایرانی از چند جهت وجه تمایز شجریان با دیگر خوانندگان موسیقی سنتی بود؛ سایر آواز خوانان از میراث گذشتگان استفاده کرده و همان ردیف های معمول را اجرا می کردند اما شجریان از یک زمانی شروع به ایجاد خلاقیت کرد و به عنوان مثال دستگاه های راست پنج گاه و نوا که به علت چالش و سختی زیاد در حال نابودی و فراموشی بود را دوباره احیا کرد.

مقدم ادامه می دهد: گستره صدای شجریان او را برجسته کرده است. در بم صدای او صدای بنان و در زیر صدای او، صدای برخی از خوانندگان مشهور است و هر کسی نمی تواند هم در بم هم در زیر صدایی دلنشین را عرضه کند. 

وسعت صدا، تسلط در خواندن، تسلط بر ادبیات فارسی و دستگاه‌های موسیقی ایرانی آدمی را می سازد که اگر شخصی که از موسیقی اطلاعاتی ندارد، برای نخستین بار به صدای او گوش سپارد، او را تحسین کند. 

 

خواننده قطعه ای از آلبوم "در شعله با تو رقصان" مهیار علیزاده در این خصوص تاکید می کند: آواز خوانی به شدت کار سختی است و اگر خواننده تسلط کافی نداشته باشد، از پس آن بر نمی آید چراکه ردیف های موسیقی ایرانی هر کدام حس و حال خاص خود را دارند، بنابراین اینکه کدام شعر در کدام دستگاه اجرا شود کار هر کسی نیست و سختی آواز خواند نسبت به تصنیف خواند نیز در همین موضوع است. اما باید بدانیم که عیار خواننده موسیقی ایرانی به معنی سنتی را، آواز او نشان می دهد چراکه سرشار از فراز و فرود است؛ تسلط استاد شجریان در آواز خوانی تا حدی بود که امروز دوباره خواندن آوازهای او کار هر کسی نیست.

 

مقدم می‌گوید: از زمانی که فعالیت خود در حوزه آواز را شروع کردم، بزرگترین ترسم رسیدن این روز بود و تنها چیزی که الان مرا تسکین می دهد این است استاد از درد و رنج بیماری خلاص شده است. محمدرضا شجریان برای موسیقی ایرانی همانند بزرگتری بود که وجودش حفظ کننده دوران طلایی موسیقی ایرانی بود. او عاشقانه زندگی کرد و عاشقانه هم رفت و پیکر او در بهترین جای ممکن آرام گرفته است. آرام گرفتن او در کنار دو انسان بزرگ، قطعا روح استاد را نیز خوشحال می کند و باید به خانواده ایشان که دوری عزیزشان را به این انتخاب ترجیح دادند، دست مریزاد گفت.