معرفی یکی از علما مدفون در حرم مطهر رضوی؛
حکیم و دانشمند برجسته شیعه مدفون در بارگاه منور امام هشتم(ع)
خبرگزاری رضوی ـ آزیتا ذکاء؛ غذاها و پختنی‌های گوناگون با تجربه‌ها و اعمال سلیقه‌ها در طول سالیان دراز تاریخ ایران رسم شده و بوجود آمده است که به عنوان غذاهای ملی و سنتی معروف شده‌اند. نان سنگک از نظر مزه، طعم، هضم، بهداشت و سلا‌مت یکی از بهترین نان‌های ایرانی است که مبدع آن شیخ بهایی می‌باشد و او به سفارش شاه عباس صفوی با تفکر و تعمق تنور سنگکی را ابداع کرد. البته بنا به روایتی بهاءالدین عاملی را بنیان‌گذار تهیه نان سنگک، حلواشکری و فرنی نیز می‌دانند.
شاه عباس صفوی برای رفاه حال طبقات تهی‌دست و لشگریان خود که غالبا در سفر احتیاج به نان و خورش موقت و فوری داشتند و لازم بود به هر شهری می‌رسند نانواهایی باشند که بتوانند به قدر مصرف سربازان نان تهیه کنند و غذایی باشد که خورش نان قرار دهند، درصدد چاره برآمد و حل این مشکل را با هوش و ذکاوت شیخ بهایی تدبیر کرد.
نواده حارث همدانی
بهاءالدین محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی هشتم اسفندماه سال ۹۲۵ خورشیدی در بعلبک لبنان متولد شد. وی از نوادگان حارث همدانی یکی از یاران امیرمومنان(ع) بوده که دوران کودکی را در جبل عامل، از نواحی شام، در روستایی به نام «جبع» یا «جباع» گذرانده است. خاندان وی از خانواده‌های معروف جبل عامل در سده‌های دهم و یازدهم خورشیدی بوده‌اند و پدرش از شاگردان برجسته شهید ثانی بوده است.
مهاجرت به ایران
شيخ بهايي از كودكي به ايران آمد و به سبب جايگاهي كه پدرش عزالدين حسين بن عبدالصمد بن محمد بن علي بن حسين از فقيهان و دانشوران بزرگ قرن دهم هجري‌قمری در دربار صفوي داشت، از ابتدا با درباريان نشست و برخاست کرد و پس از اينكه بزرگ شد، به سبب دانش خود در بسياري از تصميم گيري‌هاي كلان اثرگذار بود. شخصیت علمی، ادبی، اخلاق و پارسایی وی موجب شد تا از سن 43 سالگی تا پایان عمرش در سن 75 سالگی منصب شیخ‌الاسلامی پایتخت صفوی را در دربار شاه عباس اول، مقتدرترین شاه صفوی بر عهده داشته باشد.
ابداع نان سنگگ به سفارش شاه عباس صفوی
شيخ بهاء‌الدين سفرهاي بسياری به همراه شاه عباس صفوي به مشهد داشت. شاه عباس برای رفاه حال طبقات تهی‌دست و لشگریان خود که غالبا در سفر احتیاج به نان و خورش موقت و فوری داشتند و لازم بود به هر شهری می‌رسند نانواهایی باشند که بتوانند به قدر مصرف سربازان نان تهیه کنند و غذایی باشد که خورش نان قرار دهند، درصدد چاره برآمد و حل این مشکل را از «شیخ بهایی» خواست که از اجلّه علما و دانشمندان ایران بود.
شیخ بهایی نیز با دقت و هوشیاری، تفکر و تعمق تنور سنگکی را طراحی کرد که پس از گذشت چهار قرن هنوز به همان صورت اولیه پخته می‌شود و نانی که از تنور سنگکی بدست می‌آید، محبوب‌ترین نان ایرانی است.
اختراعات شیخ در اصفهان
نخستین کار جالب او تقسیم صحیح و طریقه مهندسی آب زاینده‌رود به محله‌ها و باغات شهر اصفهان بود. او با محاسبه دقیق و به دست آوردن آمار بارندگی مناطق مختلف اصفهان، حومه و کوهستان‌های اطراف و همچنین سرچشمه زاینده‌رود، طرح دقیق نهرها و شیب و عرض جویبارها و سهم استفاده آب هر باغ و محله و منزل، به اختلاف چندین ساله مردم این منطقه پایان داد.
کار مهم دیگر شیخ بهایی بنای مسجد مشهور چهارباغ است که چون در مسیر یکی از کانال‌های آب زاینده‌رود قرار داشت و نمی‌شد روی آن همه لجن و آب، ساختمان عظیم و سنگی ساخته شود و ساختمان، با خطر ریزش مواجه می‌گشت، شیخ بهایی دست به ابتکار جالبی زد. ابتدا دستور داد تا مقدار زیادی زغال چوب به ضخامت 2 متر در سرتاسر پی ساختمان پخش کنند و پس از کوبیدن زغال در کف پی‌ها روی آن را با ساروج و شفته پر کرده و پی‌های ساختمان را روی ساروج و شفته، قرار دهند.
گرمابه شیخ بهایی یکی دیگر از هنرنمایی‌های شیخ بود که ماجرای این حمام و گرم نگه داشتن آب آن، با یک شمع، به رازی حل‌نشدنی در تاریخ تبدیل شده و با کنکاش‌های پی در پی بالاخره راز این حمام 400 ساله کشف شده است.
شهر نجف‌آباد ابداع دیگر شیخ بود که در دوره صفوی با پیشنهاد او به عنوان یک شهر جدید احداث شد. در مورد انگیزه ایجاد شهر نجف‌آباد نیز نظرات مختلفی وجود دارد که مشهورترین نظرات این است که نذورات و عایدات موقوفات منطقه اصفهان، با کاروانی از اصفهان به سوی نجف اشرف می‌رفت که پس از پیمودن 25 کیلومتر از حرکت باز ایستاد و دیگر پیش نرفت. شیخ بهایی چاره را در این دید که با اذن شاه عباس، محمولات شتران را هزینه بنای شهری به نام نجف‌آباد کنند.
ردپای معماری شیخ در حرم
معماري اسلامي به كار رفته در حرم مطهر امام رضا(ع) شگفت‌انگيز بوده و طراحان آن در دوره صفویه، بزرگاني چون شيخ بهايي هستند كه نقش بي بديل ايفا كردند. معماري عصر صفوي منبعث از تفكر دانشمندانی و شيخ بهايي بوده است. شاه عباس صفوي چندين سفر به مشهد مقدس داشت و شيخ بهايي نيز در همچون ملاصدرا اين سفرها همراه او بود و در اين سفرها در سازماندهي مناطق مختلف حرم مطهر رضوي، سامان دادن و تكميل ساخت صحن عتيق (صحن انقلاب اسلامي) و پيرامون روضه منوره نقش مهم ايفا كرد.
نقش شيخ بهايي در ساخت بناهاي مربوط به حرم مطهر رضوي انكارناپذير است اما اينكه بگوييم بنايي در حرم توسط وي ساخته شده، اطميناني در آن نيست. به طور قطع در سفرهايي كه شيخ بهايي به مشهد مقدس داشته، معماران حرم مطهر از طرح‌ها و دانش وي بهره گرفته‌اند اما در هيچ بخش از كتيبه‌هاي موجود در حرم نام وي نوشته نشده است.
كتابخانه شيخ در حرم
ميراث بجای مانده از شيخ بهايي، چهار هزار نسخه از آثار وي مي‌باشد كه بيشتر آنها با دستخط و امضاي خودش وقف حرم مطهر رضوی شده است. وی بيش از 90 كتاب و رساله در سياست، فقه و حديث، رياضيات، اخلاق، نجوم، عرفان و تصوف، مهندسي، هنر و فيزيك تأليف كرده و اشعار بسياري نيز به زبان‌‌هاي عربي و فارسي از او به يادگار مانده است كه بيشتر آنها در كتابخانه مركزي آستان قدس رضوي نگهداري مي‌شود.
بيشتر اين كتاب‌ها در كتابخانه شخصي شيخ بهايي بوده كه وي آن را وقف آستان قدس رضوي كرده است. از جمله آثار وقفی شیخ را می‌توان «مشرق الشمسين و اكسير السعادتين»، «اربعين حديث»، «اثني عشريات خمس»، «رسايل خمس اثني عشريه» و «رساله اثني عشريهم» نام برد. آثار وقفی دستخط او نیز شامل جلدهايي از قرآن منسوب به دستخط حضرت امام علي(ع)، امام حسن(ع)، امام حسين(ع) و امام سجاد(ع) به خط كوفي و بر روي پوست آهو می‌شود.
آرامگاه شيخ بهايي
در ضلع جنوب غربي صحن آزادي حرم مطهر رضوي، اتاقي پر از نقش و آينه به سبك معماري اسلامي وجود دارد كه در ميان اتاق سنگ قبر باشكوهي قرار گرفته و نام شيخ بهايي بر آن خودنمايي مي‌كند. این مزار روزانه پذيراي صدها زائري است كه براي پابوسي حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) به اين مكان نیز قدم مي‌گذارند.
اين اتاق زيبا و شيشه‌اي به رواق شيخ بهايي معروف است. شيخ بهايي در زمان حيات حجره‌اي براي برگزاري كلاس‌هاي درسش در جوار امام رئوف داشت و زماني كه در اصفهان سكونت داشت، وصيت کرد كه پس از مرگش، وی را در جوار بارگاه مطهر امام هشتم(ع) دفن كنند.
شاه عباس صفوی برای رفاه حال طبقات تهی‌دست و لشگریان خود که غالبا در سفر احتیاج به نان و خورش موقت و فوری داشتند و لازم بود به هر شهری می‌رسند نانواهایی باشند که بتوانند به قدر مصرف سربازان نان تهیه کنند و غذایی باشد که خورش نان قرار دهند، درصدد چاره برآمد و حل این مشکل را با هوش و ذکاوت شیخ بهایی تدبیر کرد.
نواده حارث همدانی
بهاءالدین محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی هشتم اسفندماه سال ۹۲۵ خورشیدی در بعلبک لبنان متولد شد. وی از نوادگان حارث همدانی یکی از یاران امیرمومنان(ع) بوده که دوران کودکی را در جبل عامل، از نواحی شام، در روستایی به نام «جبع» یا «جباع» گذرانده است. خاندان وی از خانواده‌های معروف جبل عامل در سده‌های دهم و یازدهم خورشیدی بوده‌اند و پدرش از شاگردان برجسته شهید ثانی بوده است.
مهاجرت به ایران
شيخ بهايي از كودكي به ايران آمد و به سبب جايگاهي كه پدرش عزالدين حسين بن عبدالصمد بن محمد بن علي بن حسين از فقيهان و دانشوران بزرگ قرن دهم هجري‌قمری در دربار صفوي داشت، از ابتدا با درباريان نشست و برخاست کرد و پس از اينكه بزرگ شد، به سبب دانش خود در بسياري از تصميم گيري‌هاي كلان اثرگذار بود. شخصیت علمی، ادبی، اخلاق و پارسایی وی موجب شد تا از سن 43 سالگی تا پایان عمرش در سن 75 سالگی منصب شیخ‌الاسلامی پایتخت صفوی را در دربار شاه عباس اول، مقتدرترین شاه صفوی بر عهده داشته باشد.
ابداع نان سنگگ به سفارش شاه عباس صفوی
شيخ بهاء‌الدين سفرهاي بسياری به همراه شاه عباس صفوي به مشهد داشت. شاه عباس برای رفاه حال طبقات تهی‌دست و لشگریان خود که غالبا در سفر احتیاج به نان و خورش موقت و فوری داشتند و لازم بود به هر شهری می‌رسند نانواهایی باشند که بتوانند به قدر مصرف سربازان نان تهیه کنند و غذایی باشد که خورش نان قرار دهند، درصدد چاره برآمد و حل این مشکل را از «شیخ بهایی» خواست که از اجلّه علما و دانشمندان ایران بود.
شیخ بهایی نیز با دقت و هوشیاری، تفکر و تعمق تنور سنگکی را طراحی کرد که پس از گذشت چهار قرن هنوز به همان صورت اولیه پخته می‌شود و نانی که از تنور سنگکی بدست می‌آید، محبوب‌ترین نان ایرانی است.
اختراعات شیخ در اصفهان
نخستین کار جالب او تقسیم صحیح و طریقه مهندسی آب زاینده‌رود به محله‌ها و باغات شهر اصفهان بود. او با محاسبه دقیق و به دست آوردن آمار بارندگی مناطق مختلف اصفهان، حومه و کوهستان‌های اطراف و همچنین سرچشمه زاینده‌رود، طرح دقیق نهرها و شیب و عرض جویبارها و سهم استفاده آب هر باغ و محله و منزل، به اختلاف چندین ساله مردم این منطقه پایان داد.
کار مهم دیگر شیخ بهایی بنای مسجد مشهور چهارباغ است که چون در مسیر یکی از کانال‌های آب زاینده‌رود قرار داشت و نمی‌شد روی آن همه لجن و آب، ساختمان عظیم و سنگی ساخته شود و ساختمان، با خطر ریزش مواجه می‌گشت، شیخ بهایی دست به ابتکار جالبی زد. ابتدا دستور داد تا مقدار زیادی زغال چوب به ضخامت 2 متر در سرتاسر پی ساختمان پخش کنند و پس از کوبیدن زغال در کف پی‌ها روی آن را با ساروج و شفته پر کرده و پی‌های ساختمان را روی ساروج و شفته، قرار دهند.
گرمابه شیخ بهایی یکی دیگر از هنرنمایی‌های شیخ بود که ماجرای این حمام و گرم نگه داشتن آب آن، با یک شمع، به رازی حل‌نشدنی در تاریخ تبدیل شده و با کنکاش‌های پی در پی بالاخره راز این حمام 400 ساله کشف شده است.
شهر نجف‌آباد ابداع دیگر شیخ بود که در دوره صفوی با پیشنهاد او به عنوان یک شهر جدید احداث شد. در مورد انگیزه ایجاد شهر نجف‌آباد نیز نظرات مختلفی وجود دارد که مشهورترین نظرات این است که نذورات و عایدات موقوفات منطقه اصفهان، با کاروانی از اصفهان به سوی نجف اشرف می‌رفت که پس از پیمودن 25 کیلومتر از حرکت باز ایستاد و دیگر پیش نرفت. شیخ بهایی چاره را در این دید که با اذن شاه عباس، محمولات شتران را هزینه بنای شهری به نام نجف‌آباد کنند.
ردپای معماری شیخ در حرم
معماري اسلامي به كار رفته در حرم مطهر امام رضا(ع) شگفت‌انگيز بوده و طراحان آن در دوره صفویه، بزرگاني چون شيخ بهايي هستند كه نقش بي بديل ايفا كردند. معماري عصر صفوي منبعث از تفكر دانشمندانی و شيخ بهايي بوده است. شاه عباس صفوي چندين سفر به مشهد مقدس داشت و شيخ بهايي نيز در همچون ملاصدرا اين سفرها همراه او بود و در اين سفرها در سازماندهي مناطق مختلف حرم مطهر رضوي، سامان دادن و تكميل ساخت صحن عتيق (صحن انقلاب اسلامي) و پيرامون روضه منوره نقش مهم ايفا كرد.
نقش شيخ بهايي در ساخت بناهاي مربوط به حرم مطهر رضوي انكارناپذير است اما اينكه بگوييم بنايي در حرم توسط وي ساخته شده، اطميناني در آن نيست. به طور قطع در سفرهايي كه شيخ بهايي به مشهد مقدس داشته، معماران حرم مطهر از طرح‌ها و دانش وي بهره گرفته‌اند اما در هيچ بخش از كتيبه‌هاي موجود در حرم نام وي نوشته نشده است.
كتابخانه شيخ در حرم
ميراث بجای مانده از شيخ بهايي، چهار هزار نسخه از آثار وي مي‌باشد كه بيشتر آنها با دستخط و امضاي خودش وقف حرم مطهر رضوی شده است. وی بيش از 90 كتاب و رساله در سياست، فقه و حديث، رياضيات، اخلاق، نجوم، عرفان و تصوف، مهندسي، هنر و فيزيك تأليف كرده و اشعار بسياري نيز به زبان‌‌هاي عربي و فارسي از او به يادگار مانده است كه بيشتر آنها در كتابخانه مركزي آستان قدس رضوي نگهداري مي‌شود.
بيشتر اين كتاب‌ها در كتابخانه شخصي شيخ بهايي بوده كه وي آن را وقف آستان قدس رضوي كرده است. از جمله آثار وقفی شیخ را می‌توان «مشرق الشمسين و اكسير السعادتين»، «اربعين حديث»، «اثني عشريات خمس»، «رسايل خمس اثني عشريه» و «رساله اثني عشريهم» نام برد. آثار وقفی دستخط او نیز شامل جلدهايي از قرآن منسوب به دستخط حضرت امام علي(ع)، امام حسن(ع)، امام حسين(ع) و امام سجاد(ع) به خط كوفي و بر روي پوست آهو می‌شود.
آرامگاه شيخ بهايي
در ضلع جنوب غربي صحن آزادي حرم مطهر رضوي، اتاقي پر از نقش و آينه به سبك معماري اسلامي وجود دارد كه در ميان اتاق سنگ قبر باشكوهي قرار گرفته و نام شيخ بهايي بر آن خودنمايي مي‌كند. این مزار روزانه پذيراي صدها زائري است كه براي پابوسي حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) به اين مكان نیز قدم مي‌گذارند.
اين اتاق زيبا و شيشه‌اي به رواق شيخ بهايي معروف است. شيخ بهايي در زمان حيات حجره‌اي براي برگزاري كلاس‌هاي درسش در جوار امام رئوف داشت و زماني كه در اصفهان سكونت داشت، وصيت کرد كه پس از مرگش، وی را در جوار بارگاه مطهر امام هشتم(ع) دفن كنند.
