گفت‌وگوی خبرگزاری رضوی با مهندس پیشکسوت حرم مطهر رضوی؛
شاگردی در مسجد گوهرشاد مرا عاشق معماری حرم امام رضا(ع) کرد
حبرگزاری رضوی ـ آزیتا ذکاء؛ مهندسان و معماران بزرگی در طول صدها سال به پشتوانه ارادت، خدمت و مهارت فضاهای زیبا و در خور شأن این امام رئوف از قبیل صحن‌ها، رواق‌ها، ایوان‌ها، مناره‌ها و گنبدها را بنا و آراسته‌اند تا حرم همچون جهان آفرینش و بهشت بریّن جلوه کند.
در چهارشنبه امام رضایی این هفته به سراغ یکی از مهندسان پیشکسوت حرم مطهر رضوی رفتیم تا گوشه‌ای از خدمات او در این بارگاه منور که 30 سال در کنار دیگر مهندسان و معماران آستان قدس در توسعه حریم حرم نقش داشته را بشنویم که مشروح آن از نظرتان می‌گذرد.
همه مهندسان و معماران حرم ارادت و خدمت را با هم ادغام کردند و دست به خلق هنر در مضجع شریف امام رضا(ع) زده‌اند. احمد فرح‌زاد هم از کودکی با این آستان ملکوتی مأنوس بوده و اکنون به عنوان مهندس پیشکسوت شناخته می‌شود. اگر به دوران کودکی‌تان برگردیم چه خاطراتی از آن روزها حاصل امروز شماست؟
پدرم اصالتا از بیرجند بود و در دهه 1320 همزمان با قحطعی آن زمان برای شغل و کسب‌وکار به مشهد مهاجرت کرد، در این شهر ماندگار شد و ازدواج کرد. او استادکار و بعد هم معمار در مسجد گوهرشاد شد. آن زمان به کارگر، بنّا و معمارها گفته بودند برای اینکه بچه‌هایتان در کوچه و خیابان سرگردان نباشند با خودتان سرکار بیاورید. مرحوم پدرم خیلی دوست داشت ما درس بخوانیم و اولویت او برای آینده بچه‌هایش تحصیل و رسیدن به درجات عالیه بود. لذا من که فرزند بزرگ او بودم در دهه 1340 همزمان با تعطیلات تابستانی به مسجد گوهرشاد می‌رفتم و به معمار و بنّا کمک می‌کردم.
ورود و اشتغال شما به آستان قدس رضوی پس از اتمام تحصیل اتفاق افتاد؟
خیر. حسب علاقه‌ای که از کودکی به معماری پیدا کرده بودم. در این رشته ادامه تحصیل دادم و سال 1356 در مقطع کاردانی معماری از انستیتو معماری مشهد فارغ‌التحصیل شده و به کار در حرفه خودم مشغول بکار شدم. به مدت 10 سال در مسکن شهرسازی و اداره اوقاف‌وامورخیریه بودم و از سال 1366 به خدمت ساخت‌وساز حرم مطهر امام هشتم(ع) درآمدم.
آستان قدس رضوی دهه 1360 در مرحله ساخت طرح فلکه حضرت بود و می‌توان گفت شروع کار شما هم در همین قسمت اتفاق افتاد؟
بله همین‌طوراست. اوایل انقلاب طرح نوسازی فلکه حضرت به مسابقه گذاشته شد که من و بچه‌های انستیتوی معماری مشهد هم ماک خود را برای شرکت در این مسابقه فرستادیم. البته طرح مهندس رضا دیشیدی انتخاب و به مرحله اجرا درآمد.
در سال 1366، یک روز که با مهندس دیشیدی در دفتر کارش ملاقات داشتم به بنده پیشنهاد داد تا از فردا در حرم مشغول کار شوم. الحمدالله حسب علاقه‌ام به معماری از تیرماه همین سال، اشتغالم با آستان قدس رضوی در طرح نوسازی اطراف فلکه حضرت به عنوان مسئول قطاع سه و چهار در کارگاه زیرگذر اتفاق افتاد.
عملیات خاکبرداری و حفاری زیرگذر حرم مطهر در چه ارتفاعی انجام شده است؟
قطاع یک و دو، حد فاصل خیابان نوّاب صفوی تا خیابان امام رضا(ع) و امام رضا(ع) تا شیرازی قبل از حضور بنده خاکبرداری شده بود. ما نیز ابتدا قطاع چهار حدفاصل نوّاب صفوی تا طبرسی را شروع به گودبرداری کردیم و سال 1367 بطور همزمان مسئول اجرای گودبرداری قطاع سه حدفاصل طبرسی تا شیرازی بودیم.
عملیات خاکبرداری به عمق هفت و نیم متر و حفاری بارت‌ها به عمق 25 متر(رینگ داخلی) و شمع‌ها به عمق 20 متر(رینگ بیرونی) انجام شد. سال 1370 جدول‌گذاری و کف‌سازی، ورودی و خروجی چهارگانه زیرگذر و در ادامه بتن‌ریزی و آسفالت کف انجام گرفت و نهایتا در سال 1372 زیرگذر بدون هیچ تشریفاتی بازگشایی شد.
زیرگذر اطراف حرم مطهر در تراز 968/50 و به شعاع داخلی 208 متر و محیط 1307 متر و شعاع بیرونی 231 متر و محیط 1450 متر به مرکزیت گنبد مطهر اجرا شده است. برای شروع عملیات بالغ بر 500 هزار متر مکعب گودبرداری شده است.
گودبرداری زیر صحن انقلاب همچون روضه‌منوره و سقاخانه در قطاع شما صورت گرفت. آیا در گودبرداری این دو مکان تاریخی به مشکل برخوردید؟
ما زیرسطحی هم کار می‌کردیم اما کارهای زیرسطحی سقاخانه و روضه منوره در حیطه کارگاه زیرگذر نبوده است.
فقط در خردادماه سال 1368 داشتیم در قطاع سه، کنار کتابخانه کار می‌کردیم و بدلیل عرض کم معبر با وجود باغ رضوان عملیات حفاری از تراز بالا بدون گودبرداری انجام می‌شد و تعداد زیادی بارت تا عمق هشت متر حفاری شده بود که خبر رحلت امام(ره) اول صبح به ما رسید و ما مجبور شدیم همه آن فضا را مجدد پر کنیم تا بتوانیم کل عرض گذر را در اختیار مردم برای مراسم عزاداری رهبر کبیر انقلاب بگذاریم.
دیگر چه فضاهای رفاهی در حرم رضوی با مسئولیت شما به اجرا درآمده است؟
پس از اتمام طرح فلکه حضرت در ادامه دوربرگردان‌های بست نوّاب صفوی، طبرسی و شیرازی شروع شد که مسئولیت دوربرگردان نوّاب صفوی بر عهده بنده بود با توجه به در مسیر بودن سردرب مدرسه علمیه عباسقلی خان با خروجی دوبرگردان در سال 1375 دستور جابجایی آن ابلاغ و مسئولیت اجرا به بخش ما واگذار شد.
در اتمام زیرگذر و دور برگردان‌ها عمر طرح نوسازی اطراف فلکه حضرت به پایان رسید و سازمان عمران و توسعه حریم حرم حضرت رضا(ع) شکل گرفت. پروژه عظیم صحن پیامبراعظم(ص) (صحن جامع رضوی) مجموعه‌ای در ضلع جنوبی اماکن متبرکه از حدود سال 1376 احداث شد که بخشی از اسکلت آن همانطور که گفته شد همزمان با ساخت زیرگذر ساخته شده است و در ادامه صحن‌های کوثر و غدیر شکل گرفت.
در سال 1381 مدیریت سازمان بر این شد تا در حوزه معاونت بهره‌برداری که مأموریت آن تأمین و نگهداری بود، بخش نوسازی هم در این واحد ایجاد شود که تیم اجرایی صحن جامع رضوی در حوزه معاونت بهره‌برداری مستقر و من با عنوان سرپرست مسئول بخش نوسازی در این معاونت ادامه خدمت در آستان قدس داشتم.
در پایان سال 1385 بخش نوسازی در حوزه معاونت بهره‌برداری جمع‌آوری شد و من به حوزه مدیریت پروژه‌های امانی منتقل شدم و کارگاه شماره‌های دو و پنج همچون صحن و بازارچه هدایت، سردرب طبرسی و ضلع شرقی صحن جامع رضوی به من واگذار شد که تا سال 1394 ادامه داشت.
.jpg)
بهترین خاطره‌ای که از 30 سال خدمت خود با حرم مطهر دارید و حلاوت آن به دوران کودکی‌تان برمی‌گردد...
چون عملیات در مسجد گوهرشاد به درازا کشیده شده بود زائران خواستار بازگشایی هر چه سریعتر مسجد بودند. در شهریور سال 1394 به عنوان مدیر پروژه مسجد گوهرشاد معرفی شدم و به لطف خداوند توانستیم در اسرع وقت تحویل بهره‌برداری دهیم.
وقتی درهای این مسجد به روی زائران باز شد با شور و اشتیاق به مسجد می‌آمدند و مصمم بودند حتما نماز خود را در آنجا بخوانند. شادمانی‌شان، من را یاد کودکی و خاطراتم در مسجد گوهرشاد می‌انداخت. خوشحال بودم که توانستم با سرعت در عملیات مرمّت مسجد، اسباب رضایت زائران را فراهم کنم.
در چهارشنبه امام رضایی این هفته به سراغ یکی از مهندسان پیشکسوت حرم مطهر رضوی رفتیم تا گوشه‌ای از خدمات او در این بارگاه منور که 30 سال در کنار دیگر مهندسان و معماران آستان قدس در توسعه حریم حرم نقش داشته را بشنویم که مشروح آن از نظرتان می‌گذرد.
همه مهندسان و معماران حرم ارادت و خدمت را با هم ادغام کردند و دست به خلق هنر در مضجع شریف امام رضا(ع) زده‌اند. احمد فرح‌زاد هم از کودکی با این آستان ملکوتی مأنوس بوده و اکنون به عنوان مهندس پیشکسوت شناخته می‌شود. اگر به دوران کودکی‌تان برگردیم چه خاطراتی از آن روزها حاصل امروز شماست؟
پدرم اصالتا از بیرجند بود و در دهه 1320 همزمان با قحطعی آن زمان برای شغل و کسب‌وکار به مشهد مهاجرت کرد، در این شهر ماندگار شد و ازدواج کرد. او استادکار و بعد هم معمار در مسجد گوهرشاد شد. آن زمان به کارگر، بنّا و معمارها گفته بودند برای اینکه بچه‌هایتان در کوچه و خیابان سرگردان نباشند با خودتان سرکار بیاورید. مرحوم پدرم خیلی دوست داشت ما درس بخوانیم و اولویت او برای آینده بچه‌هایش تحصیل و رسیدن به درجات عالیه بود. لذا من که فرزند بزرگ او بودم در دهه 1340 همزمان با تعطیلات تابستانی به مسجد گوهرشاد می‌رفتم و به معمار و بنّا کمک می‌کردم.
ورود و اشتغال شما به آستان قدس رضوی پس از اتمام تحصیل اتفاق افتاد؟
خیر. حسب علاقه‌ای که از کودکی به معماری پیدا کرده بودم. در این رشته ادامه تحصیل دادم و سال 1356 در مقطع کاردانی معماری از انستیتو معماری مشهد فارغ‌التحصیل شده و به کار در حرفه خودم مشغول بکار شدم. به مدت 10 سال در مسکن شهرسازی و اداره اوقاف‌وامورخیریه بودم و از سال 1366 به خدمت ساخت‌وساز حرم مطهر امام هشتم(ع) درآمدم.
آستان قدس رضوی دهه 1360 در مرحله ساخت طرح فلکه حضرت بود و می‌توان گفت شروع کار شما هم در همین قسمت اتفاق افتاد؟
بله همین‌طوراست. اوایل انقلاب طرح نوسازی فلکه حضرت به مسابقه گذاشته شد که من و بچه‌های انستیتوی معماری مشهد هم ماک خود را برای شرکت در این مسابقه فرستادیم. البته طرح مهندس رضا دیشیدی انتخاب و به مرحله اجرا درآمد.
در سال 1366، یک روز که با مهندس دیشیدی در دفتر کارش ملاقات داشتم به بنده پیشنهاد داد تا از فردا در حرم مشغول کار شوم. الحمدالله حسب علاقه‌ام به معماری از تیرماه همین سال، اشتغالم با آستان قدس رضوی در طرح نوسازی اطراف فلکه حضرت به عنوان مسئول قطاع سه و چهار در کارگاه زیرگذر اتفاق افتاد.
عملیات خاکبرداری و حفاری زیرگذر حرم مطهر در چه ارتفاعی انجام شده است؟
قطاع یک و دو، حد فاصل خیابان نوّاب صفوی تا خیابان امام رضا(ع) و امام رضا(ع) تا شیرازی قبل از حضور بنده خاکبرداری شده بود. ما نیز ابتدا قطاع چهار حدفاصل نوّاب صفوی تا طبرسی را شروع به گودبرداری کردیم و سال 1367 بطور همزمان مسئول اجرای گودبرداری قطاع سه حدفاصل طبرسی تا شیرازی بودیم.
عملیات خاکبرداری به عمق هفت و نیم متر و حفاری بارت‌ها به عمق 25 متر(رینگ داخلی) و شمع‌ها به عمق 20 متر(رینگ بیرونی) انجام شد. سال 1370 جدول‌گذاری و کف‌سازی، ورودی و خروجی چهارگانه زیرگذر و در ادامه بتن‌ریزی و آسفالت کف انجام گرفت و نهایتا در سال 1372 زیرگذر بدون هیچ تشریفاتی بازگشایی شد.
زیرگذر اطراف حرم مطهر در تراز 968/50 و به شعاع داخلی 208 متر و محیط 1307 متر و شعاع بیرونی 231 متر و محیط 1450 متر به مرکزیت گنبد مطهر اجرا شده است. برای شروع عملیات بالغ بر 500 هزار متر مکعب گودبرداری شده است.
گودبرداری زیر صحن انقلاب همچون روضه‌منوره و سقاخانه در قطاع شما صورت گرفت. آیا در گودبرداری این دو مکان تاریخی به مشکل برخوردید؟
ما زیرسطحی هم کار می‌کردیم اما کارهای زیرسطحی سقاخانه و روضه منوره در حیطه کارگاه زیرگذر نبوده است.
فقط در خردادماه سال 1368 داشتیم در قطاع سه، کنار کتابخانه کار می‌کردیم و بدلیل عرض کم معبر با وجود باغ رضوان عملیات حفاری از تراز بالا بدون گودبرداری انجام می‌شد و تعداد زیادی بارت تا عمق هشت متر حفاری شده بود که خبر رحلت امام(ره) اول صبح به ما رسید و ما مجبور شدیم همه آن فضا را مجدد پر کنیم تا بتوانیم کل عرض گذر را در اختیار مردم برای مراسم عزاداری رهبر کبیر انقلاب بگذاریم.
دیگر چه فضاهای رفاهی در حرم رضوی با مسئولیت شما به اجرا درآمده است؟
پس از اتمام طرح فلکه حضرت در ادامه دوربرگردان‌های بست نوّاب صفوی، طبرسی و شیرازی شروع شد که مسئولیت دوربرگردان نوّاب صفوی بر عهده بنده بود با توجه به در مسیر بودن سردرب مدرسه علمیه عباسقلی خان با خروجی دوبرگردان در سال 1375 دستور جابجایی آن ابلاغ و مسئولیت اجرا به بخش ما واگذار شد.
در اتمام زیرگذر و دور برگردان‌ها عمر طرح نوسازی اطراف فلکه حضرت به پایان رسید و سازمان عمران و توسعه حریم حرم حضرت رضا(ع) شکل گرفت. پروژه عظیم صحن پیامبراعظم(ص) (صحن جامع رضوی) مجموعه‌ای در ضلع جنوبی اماکن متبرکه از حدود سال 1376 احداث شد که بخشی از اسکلت آن همانطور که گفته شد همزمان با ساخت زیرگذر ساخته شده است و در ادامه صحن‌های کوثر و غدیر شکل گرفت.
در سال 1381 مدیریت سازمان بر این شد تا در حوزه معاونت بهره‌برداری که مأموریت آن تأمین و نگهداری بود، بخش نوسازی هم در این واحد ایجاد شود که تیم اجرایی صحن جامع رضوی در حوزه معاونت بهره‌برداری مستقر و من با عنوان سرپرست مسئول بخش نوسازی در این معاونت ادامه خدمت در آستان قدس داشتم.
در پایان سال 1385 بخش نوسازی در حوزه معاونت بهره‌برداری جمع‌آوری شد و من به حوزه مدیریت پروژه‌های امانی منتقل شدم و کارگاه شماره‌های دو و پنج همچون صحن و بازارچه هدایت، سردرب طبرسی و ضلع شرقی صحن جامع رضوی به من واگذار شد که تا سال 1394 ادامه داشت.
بهترین خاطره‌ای که از 30 سال خدمت خود با حرم مطهر دارید و حلاوت آن به دوران کودکی‌تان برمی‌گردد...
چون عملیات در مسجد گوهرشاد به درازا کشیده شده بود زائران خواستار بازگشایی هر چه سریعتر مسجد بودند. در شهریور سال 1394 به عنوان مدیر پروژه مسجد گوهرشاد معرفی شدم و به لطف خداوند توانستیم در اسرع وقت تحویل بهره‌برداری دهیم.
وقتی درهای این مسجد به روی زائران باز شد با شور و اشتیاق به مسجد می‌آمدند و مصمم بودند حتما نماز خود را در آنجا بخوانند. شادمانی‌شان، من را یاد کودکی و خاطراتم در مسجد گوهرشاد می‌انداخت. خوشحال بودم که توانستم با سرعت در عملیات مرمّت مسجد، اسباب رضایت زائران را فراهم کنم.
