کارشناس مسائل آسیای میانه در گفتگو با رضوی بررسی کرد:
ریشه ها و دلایل ناآرامی های اخیر در قزاقستان/ ضرورت حفظ میراث مشترک تمدنی
خبرگزاری رضوی. زینب اصغریان. قزاقستان کشور مهمی در آسیای میانه است که از شرق به چین و از شمال و غرب با روسیه و از طریق دریای کاسپین با ایران و جمهوری آذربایجان مرز آبی دارد. توسعه اقتصادی و عمرانی در قزاقستان آن را به یکی از کشورهای پیش رو در مرکز آسیا تبدیل کرد. از لحاظ سیاسی میزبانی این کشور از مذاکرات صلح سوریه در ارتقای نقش بین المللی آن بسیار مؤثر بود. مدتی است خیابان های شهرهای بزرگ قراقستان صحنه ناآرامی و اعتراضات است. برخی ناظران معتقدند مداخلات ناتو و ترکیه در قراقستان این کشور را وارد چالش های جدی کرده است که به تنش در شهرهای آن منتهی شده است. در این رابطه با آقای دکتر هیراد مخیری دبیر دپارتمان روسیه در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه گفتگو کرده ایم.
آقای دکتر در ابتدا درباره وضعیت کنونی قراقستان در منطقه آسیای میانه توضیح بفرمایید.
قزاقستان نهم کشور بزرگ دنیا است و جمعیت آن نزدیک به ۱۹ میلیون نفر برآورد می شود؛ ۷۰ درصد جمعیت این کشور مسلمان هستند و زبان رسمی آن قزاقی و روسی است.
باید توجه داشت قزاقستان وابستگی زیاد چندوجهی به روسیه دارد و برای اینکه بتواند تقویت بازدارندگی و تقابل علیه روسیه داشته باشه طی سالهای اخیر دستخوش سیاست های ترکیه و درگیر برنامه ها و اهداف نئو عثمانی گری اردوغان شده است.
در ۲۰ سال گذشته ترکیه با پیدا کردن پاشنه آشیل قزاقستان، با مشارکت در ساخت دانشگاه ها و اعزام اساتید در جهت پیشبرد اهداف و توسعه قدرت نرم خودش اقدام کرده است و ساخت و اداره نقاط مهم این کشور مثل فرودگاه آلماآتی را در دست گرفت.
ترکیه اهداف توسعه طلبانه خود را در کشورهای دیگر همچون قرقیزستان و ازبکستان و ایغورهای شرق چین هم در دستور کار خودش قرار داده است و جلب اعتماد اقوام ترک را دستور کار خودش می داند تا بتواند در قضیهای مانند ایغورها، اهرم فشاری علیه چین در دست داشته باشد.
مناسبات ایران و قراقستان چگونه ارزیابی می شود؟
روابط بین ایران و قزاقستان در مقیاس مناسبات ایران با دیگر کشورهای آسیای میانه، باثبات و کم چالش محسوب می شود.
از نظر قزاقستان ایران بازیگر مستقلی به حساب می آید و از آنجا که قزاقستان در صدد ایجاد توازن بین قدرتهای بزرگ است وزن مستقل ایران در سیاست خارجی اهمیت ویژه ای پیدا می‌کند از این جهت قزاقستان علاقه مند به توسعه روابط خودش با ایران بوده است.
باید توجه داشته باشیم قزاقستان متاثر از عوامل منطقه ای و بین المللی بدنبال روابط کنترل شده با ایران بوده و همچنین به همکاری با تهران با وجود محدودیت های مختلف تمایل زیادی داشت و تلاش دارد از رهگذر ارتباط با ایران جایگاه منطقه ای خودش را ارتقاء دهد چون بعنوان همسایه دریایی همکاری نظامی خود با ایرانرا افزایش داده است. در این رابطه رفت و آمد و حضور ناوهای نظامی دو کشور را به بنادر شاهد هستیم. تقویت این روابط می تواند زمینه توسعه همکاری‌های دیگر در حوزه های اقتصادی و سیاسی را به ارمغان بیاورد.
باید دانست قسمت‌های زیادی از مناطق جنوبی قزاقستان جزو مرزهای باستانی ایران است و میراث مشترک تاریخی تمدنی مهمی با این کشور داریم که نشان‌دهنده سابقه طولانی این سرزمین با ایران است. این اختلاط فرهنگ و مدنیت ایرانی و قزاقی را در جنوب این کشور مشاهده کنیم. البته آنچه مسلم است آنطور که می بایست نتوانستیم طی سالهای گذشته از بستر پتانسیل های اشتراکات تمدنی _ فرهنگی خود بهره لازم را ببریم نیازمند این هستیم بازبینی ویژه ای در سیاست های دیپلماسی فرهنگی خود نسبت به این کشور داشته باشیم.
ریشه ها و دلایل ناآرامی های هفته ها و روزهای گذشته در قراقستان را چه می دانید؟
اعلام دو برابر شدن بهای گاز مایع موجب آغاز این بحران شد. باید توجه کرد این بحران‌ها پوسته ظاهری از فرایند چندوجهی جریانات برنامه ریزی شده از جانب غرب و ترکیه و عربستان در طی سالهای گذشته هستند.
هم پیمانان ناتو با رهبری امریکا برای اینکه بتوانند در مواضع نظامی روسیه در اوکراین خلل و ضربه ایجاد کنند استراتژی حمایت از ترکیه را در بروز اهداف کودتا علیه قزاقستان استارت زدند طبق ارایه اطلاعات روسیه، نیروهای تکفیری سال های سال توسط افسران ترکیه در قزاقستان تحت تعلیم بوده اند.
اکنون نیروهای تکفیری که از سوریه و عراق به قزاقستان برگشتند در شرایط استندبای بسر می بردند و برای شروع انجام عملیات علیه قزاقستان ذخیره شده اند. همکاری نافرجام ترکیه و ناتو زمینه ایجاد تنش در قزاقستان را هموار کرده است.
سناریوی تکراری اعزام عناصر تکفیری داعشی سوریه و عراق با شکل دیگری در قالب تشکیل جبهه آزادی بخش در قزاقستان صورت گرفت که تداعی کننده استراتژی های نخ نما شده والدین داعشی یعنی آمریکا ترکیه و انگلیس و کشورهای عربی می باشد. که البته شکست این قبیل توطئه ها می تواند درسی باشد برای پرهیز از عدم تقابل با روسیه.
وضعیت کنونی قزاقستان چه تأثیری بر روندهای بین المللی در آسیای میانه می گذارد؟
باید توجه داشت در شرایط دوران گذار نظام بین المللی قرار داریم. در شرایط حاضر شاهد تغییر نظام تک قطبی با محوریت هژمونی آمریکا به نظام چندقطبی با ورود و تثبیت ابرقدرت های دیگر یا جدید مثل روسیه و چین هستیم که مشخص می شود دیگر آمریکا به تنهایی نمی تواند به صورت انفرادی نظم جهان را تعیین کند و در چنین شرایطی وقوع اتفاقات قزاقستان را می توان جزئی از تلاش ابرقدرت ها برای تثبیت حوزه و دامنه نفوذشان ارزیابی کرد.
قزاقستان صادرکننده نفت و گاز و اورانیوم خام و غنی سازی شده به روسیه، اروپا و چین است لذا جایگاه بسیار مهمی برای این کشورها دارد و با منابع خود به نوعی انبار مهم انرژی غرب و شرق محسوب می شود.
درست است در سه دهه گذشته روابط نزدیک سیاسی و اقتصادی میان آمریکا و قزاقستان جریان داشته اما امنیت و حفظ منافع آمریکا می تواند در تقابل با روسیه براحتی توسط واشنگتن نادیده گرفته شود و تقابل با روسیه را به سطح بالاتری قرار افزایش دهد.
در پایان باید اشاره کرد وقوع اغتشاشات قزاقستان بعنوان کشور آسیای مرکزی می تواند زنگ خطری برای کشورهای عضو پیمان همکاری شانگهای باشد که در مسیر اهداف سیاسی و امنیتی کشورشان، سیاست ها و رویکردهای جدیدی اتخاذ نمایند.
آقای دکتر در ابتدا درباره وضعیت کنونی قراقستان در منطقه آسیای میانه توضیح بفرمایید.
قزاقستان نهم کشور بزرگ دنیا است و جمعیت آن نزدیک به ۱۹ میلیون نفر برآورد می شود؛ ۷۰ درصد جمعیت این کشور مسلمان هستند و زبان رسمی آن قزاقی و روسی است.
باید توجه داشت قزاقستان وابستگی زیاد چندوجهی به روسیه دارد و برای اینکه بتواند تقویت بازدارندگی و تقابل علیه روسیه داشته باشه طی سالهای اخیر دستخوش سیاست های ترکیه و درگیر برنامه ها و اهداف نئو عثمانی گری اردوغان شده است.
در ۲۰ سال گذشته ترکیه با پیدا کردن پاشنه آشیل قزاقستان، با مشارکت در ساخت دانشگاه ها و اعزام اساتید در جهت پیشبرد اهداف و توسعه قدرت نرم خودش اقدام کرده است و ساخت و اداره نقاط مهم این کشور مثل فرودگاه آلماآتی را در دست گرفت.
ترکیه اهداف توسعه طلبانه خود را در کشورهای دیگر همچون قرقیزستان و ازبکستان و ایغورهای شرق چین هم در دستور کار خودش قرار داده است و جلب اعتماد اقوام ترک را دستور کار خودش می داند تا بتواند در قضیهای مانند ایغورها، اهرم فشاری علیه چین در دست داشته باشد.
مناسبات ایران و قراقستان چگونه ارزیابی می شود؟
روابط بین ایران و قزاقستان در مقیاس مناسبات ایران با دیگر کشورهای آسیای میانه، باثبات و کم چالش محسوب می شود.
از نظر قزاقستان ایران بازیگر مستقلی به حساب می آید و از آنجا که قزاقستان در صدد ایجاد توازن بین قدرتهای بزرگ است وزن مستقل ایران در سیاست خارجی اهمیت ویژه ای پیدا می‌کند از این جهت قزاقستان علاقه مند به توسعه روابط خودش با ایران بوده است.
باید توجه داشته باشیم قزاقستان متاثر از عوامل منطقه ای و بین المللی بدنبال روابط کنترل شده با ایران بوده و همچنین به همکاری با تهران با وجود محدودیت های مختلف تمایل زیادی داشت و تلاش دارد از رهگذر ارتباط با ایران جایگاه منطقه ای خودش را ارتقاء دهد چون بعنوان همسایه دریایی همکاری نظامی خود با ایرانرا افزایش داده است. در این رابطه رفت و آمد و حضور ناوهای نظامی دو کشور را به بنادر شاهد هستیم. تقویت این روابط می تواند زمینه توسعه همکاری‌های دیگر در حوزه های اقتصادی و سیاسی را به ارمغان بیاورد.
باید دانست قسمت‌های زیادی از مناطق جنوبی قزاقستان جزو مرزهای باستانی ایران است و میراث مشترک تاریخی تمدنی مهمی با این کشور داریم که نشان‌دهنده سابقه طولانی این سرزمین با ایران است. این اختلاط فرهنگ و مدنیت ایرانی و قزاقی را در جنوب این کشور مشاهده کنیم. البته آنچه مسلم است آنطور که می بایست نتوانستیم طی سالهای گذشته از بستر پتانسیل های اشتراکات تمدنی _ فرهنگی خود بهره لازم را ببریم نیازمند این هستیم بازبینی ویژه ای در سیاست های دیپلماسی فرهنگی خود نسبت به این کشور داشته باشیم.
ریشه ها و دلایل ناآرامی های هفته ها و روزهای گذشته در قراقستان را چه می دانید؟
اعلام دو برابر شدن بهای گاز مایع موجب آغاز این بحران شد. باید توجه کرد این بحران‌ها پوسته ظاهری از فرایند چندوجهی جریانات برنامه ریزی شده از جانب غرب و ترکیه و عربستان در طی سالهای گذشته هستند.
هم پیمانان ناتو با رهبری امریکا برای اینکه بتوانند در مواضع نظامی روسیه در اوکراین خلل و ضربه ایجاد کنند استراتژی حمایت از ترکیه را در بروز اهداف کودتا علیه قزاقستان استارت زدند طبق ارایه اطلاعات روسیه، نیروهای تکفیری سال های سال توسط افسران ترکیه در قزاقستان تحت تعلیم بوده اند.
اکنون نیروهای تکفیری که از سوریه و عراق به قزاقستان برگشتند در شرایط استندبای بسر می بردند و برای شروع انجام عملیات علیه قزاقستان ذخیره شده اند. همکاری نافرجام ترکیه و ناتو زمینه ایجاد تنش در قزاقستان را هموار کرده است.
سناریوی تکراری اعزام عناصر تکفیری داعشی سوریه و عراق با شکل دیگری در قالب تشکیل جبهه آزادی بخش در قزاقستان صورت گرفت که تداعی کننده استراتژی های نخ نما شده والدین داعشی یعنی آمریکا ترکیه و انگلیس و کشورهای عربی می باشد. که البته شکست این قبیل توطئه ها می تواند درسی باشد برای پرهیز از عدم تقابل با روسیه.
وضعیت کنونی قزاقستان چه تأثیری بر روندهای بین المللی در آسیای میانه می گذارد؟
باید توجه داشت در شرایط دوران گذار نظام بین المللی قرار داریم. در شرایط حاضر شاهد تغییر نظام تک قطبی با محوریت هژمونی آمریکا به نظام چندقطبی با ورود و تثبیت ابرقدرت های دیگر یا جدید مثل روسیه و چین هستیم که مشخص می شود دیگر آمریکا به تنهایی نمی تواند به صورت انفرادی نظم جهان را تعیین کند و در چنین شرایطی وقوع اتفاقات قزاقستان را می توان جزئی از تلاش ابرقدرت ها برای تثبیت حوزه و دامنه نفوذشان ارزیابی کرد.
قزاقستان صادرکننده نفت و گاز و اورانیوم خام و غنی سازی شده به روسیه، اروپا و چین است لذا جایگاه بسیار مهمی برای این کشورها دارد و با منابع خود به نوعی انبار مهم انرژی غرب و شرق محسوب می شود.
درست است در سه دهه گذشته روابط نزدیک سیاسی و اقتصادی میان آمریکا و قزاقستان جریان داشته اما امنیت و حفظ منافع آمریکا می تواند در تقابل با روسیه براحتی توسط واشنگتن نادیده گرفته شود و تقابل با روسیه را به سطح بالاتری قرار افزایش دهد.
در پایان باید اشاره کرد وقوع اغتشاشات قزاقستان بعنوان کشور آسیای مرکزی می تواند زنگ خطری برای کشورهای عضو پیمان همکاری شانگهای باشد که در مسیر اهداف سیاسی و امنیتی کشورشان، سیاست ها و رویکردهای جدیدی اتخاذ نمایند.
