خبرگزاری رضوی ـ آزیتا ذکاء؛ موزه زنده زیارت در کارخانه نخریسی مشهد با فضای شش هکتاری برای نمایش هویت و تاریخ این مرز و بوم طراحی و به اجرا درآمده که فاز اول آن به «انقلاب اسلامی» اختصاص یافته است. فضایی به مساحت یک هکتار از این مجموعه با روایت حدیث سلسله‌الذهب و سفر امام هشتم(ع) به توس آغاز شده و به انقلاب در کوچه و خیابان‌های مشهد ختم می‌شود.
با توجه به شیوع ویروس کرونا و تعطیلی همگانی به سراغ محمد سهیلی معاون طرح و برنامه سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی رفتیم تا روند فازهای بعدی موزه زنده زیارت را جویا شویم که مشروح آن از نظرتان می‌گذرد.

 

با توجه به شیوع ویروس کرونا و تعطیلی همگانی، بفرمائید برنامه‌های شما برای فازهای بعدی موزه زنده زیارت چیست؟
بخشی از فاز دوم موزه زنده زیارت انجام شده و از فرصت تعطیلی کرونا نیز استفاده کردیم و درصدد تکمیل این فاز هستیم که ادامه فاز یک است. البته پیشنهادهایی هم شده که رویکردهای جدید به موازات قبلی مدنظر قرار گیرد یعنی پیام‌های جدید در موزه زنده زیارت با رویکرد پیام زندگی امام رضا(ع) ارائه شود. فاز سه نیز در حال مطالعه، بررسی و تکمیل است، قرار بوده پیشنهادها ارائه شود تا مدیران مربوطه تصمیم‌شان را بگیرند و کار را دنبال کنیم. چون امسال بودجه‌ای برای تکمیل نداریم عمده کار اوایل سال آینده انجام خواهد شد.
مجموعه‌های مکمل با کاربری‌های مکملی باید در کنار موزه زنده زیارت قرار گیرد، غرفه‌ها و مجموعه‌هایی که بتواند خدماتی را به بازدیدکنندگان بدهند که حداقل هزینه‌های بهره‌برداری تا حدی تأمین شود. قاعدتا جای فازهای بعدی موزه همان محل کارخانه نخریسی است، اما با توجه به محدودیت‌هایی که ثبت این مکان به عنوان میراث ملی ایجاد کرده، شاید ناچار باشیم که بخشی از موزه یا کلیّت کار را به مکان جدید منتقل کنیم.

به نظر شما مشهد از چه ظرفیت‌هایی برخوردار است که می‌تواند بزرگترین موزه تاریخ تمدن جهان باشد و از سیم‌خاردارهای مدرنیته عبور کرده و فرهنگ ملی را به منصه ظهور بگذارد؟
مشهد از ظرفیت‌های متعددی برخوردار است. حرم مطهر امام رضا(ع) یک ظرفیت گردشگری با رویکرد مذهبی را در مشهد فراهم کرده که خیلی ظرفیت قابل توجهی است. میلیون‌ها زائر در سال به این شهر سفر می‌کنند. وقتی مشهد شهر زیارتی با جمعیت چشم‌گیری است، حجم زیادی از سرمایه‌گذاری‌های گردشگری هم در آن صورت می‌گیرد. اگر بتوانیم رابطه‌ای مثبت بین زیارت و سیاحت ایجاد کنیم، سیاحت می‌تواند به فرصت برای زیارت تبدیل شود. لذا سرمایه‌گذاری‌های گذشته، می‌تواند ظرفیتی برای‌ سرمایه‌گذاری‌های آینده شود.

از آنجا که مشهد به شهر توریستی تبدیل شده و تحت‌الشعاء زیارت قرار گرفته است، بفرمائید چنین فعالیت‌های فرهنگی و نوآورانه چگونه می‌تواند مجدد فرهنگ زیارت را احیا کند؟
در گذشته زیارت و بازار را داشتیم و اینها در کنار هم بودند. الان آن چیزی که مشکل اصلی است، این است که ما به موازات سرمایه‌گذاری که در حوزه‌های گردشگری، توریستی و اقامتی کردیم، نیامدیم روی حوزه‌های فرهنگی سرمایه‌گذاری کنیم. اگر اینها با یک تناسبی با همدیگر پیش برود خیلی جای نگرانی نیست. خود موزه زنده زیارت هم یکی از همان اقدامات قابل توجه در این زمینه است یعنی یک گام مثبت در این حوزه برداشته ولی به تنهایی کفایت نمی‌کند. مثلا ما هفت و هشت تا اقدام از این جنس نیاز داریم تا بتواند آن تعادل لازم را بین گردشگری و زیارت به وجود بیاوریم. وقتی یک پروژه با هدف فرهنگی و پیام معنوی بتواند خودگردان باشد و هزینه‌های خودش را تأمین کند. توسعه این‌کار در مقیاس گسترده‌تر الگوی خوبی خواهد بود. با بودجه‌های حمایتی نمی‌شود این کار را در مقیاسی که نیاز است توسعه داد. بخش کمی از سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری با استفاده از امکانات منابع دولتی و بخش عمومی بوده و قسمت عمده آن توسط بخش خصوصی انجام شده است. چون احساس می‌کردند که سودآور است ما هم یک کاری کنیم که فعالیت‌های فرهنگی بتواند سودآور باشد یا حداقل بتواند هزینه‌های خودش را در بیاورد و به نوعی خودگردان باشد.



چگونه می توان نیازهای جامعه در حوزه دین را با استفاده از روش های جدید پاسخ گفت؟
اینکه مناسک و آیین‌های دینی بتوانند متناسب با نیازهای جامعه پاسخگوی نیازهای جدیدی در عصر امروزه باشند، بهترین راه است که دین بتواند در همه ابعاد توانمندی خودش را نشان بدهد ولی آن پاسخ‌های گذشته در ضمن اینکه در جای خودشان لازم و ضروری بودند و کارکردهای خودشان را داشتند هنوز هم کارکرد نسبی را برای پاسخگویی به نیازهای جدید دارند، اما کفایت نمی‌کند؛ برای همین ما نیازمند به نگرش نو و همین‌طور پاسخ‌های تازه به مسائل تازه هستیم. موزه زنده‌ زیارت می‌تواند نمونه‌ای از این نگاه باشد البته با تجربه‌های مشابه در گذشته هم چنین نگاه را داشتیم مثل فرهنگسرای زیارت در پارک وحدت که نمونه خوبی بود و بسیار مورد استقبال زائران و مجاوران قرار گرفت. کارهای دیگر در جاهای دیگر نیز کم و بیش صورت گرفته که اگر اینها در کنار هم قرار گیرد، می‌تواند رویکرد خوبی باشد. اخیرا آستان قدس رضوی هم ایده‌پردازی در خصوص خدمات نوین در حرم مطهر را در دستور کار خود قرار داده که این هم خودش رویکرد و نگاه جدیدی است که می‌تواند بخشی از گروه‌ها، شرکت‌ها و مجموعه‌های دانش‌بنیان و دانش‌محور را به این سمت جهت بدهد.