خبرگزاری رضوی- مرضیه وحدت؛ «درباره ریشه علم حضرت معصومه سلام الله علیها باید گفت که از دامن خاندان وحی است، همانگونه که در مورد حضرت زینب کبری سلام الله علیها، از لسان مبارک امام سجاد علیه السلام داریم: عمتی انتِ بحمدالله عالمة غیرمعلمة. عمه جان الحمد لله تو عالمه ای هستی که معلم نداشتی». مطلب بالا برشی از سخنان حجت الاسلام و المسلمین نوید نظری مدیر مرکز مشاوره حوزه علمیه خراسان است که در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری رضوی در خصوص وفات حضرت معصومه سلام الله علیها صورت گرفته است که در ادامه می خوانید.
چرا ثواب زیارت حضرت معصومه سلام الله علیها برابر با زیارت حضرت زهرا سلام الله علیها است؟
اولاً باید گفت: این حرف قمی ها یا ایرانی ها نیست، حدیث اهل بیت علیهم السلام است. از امام صادق علیه السلام روایت شده که برای خدا حرمی است و آن مکه است، و برای پیامبر حرمی است و آن مدینه است، برای امیر المؤمنین علیه السلام حرمی است و آن کوفه است، و قم کوفه کوچک است. ... در آن سرزمین زنی از فرزندانم به نام فاطمه بنت موسی دفن می شود که همه شیعیانم با شفاعتش وارد بهشت می شوند. یعنی اینکه قم حرم اهل بیت علیهم السلام است، حدیث اهل بیت علیهم السلام است و نه ادعای شیعیان.
در اینکه زیارت یک امام زاده، معادل زیارت معصوم بشود، مورد مشابه هم داریم. به عنوان مثال، در مورد امام زاده عبدالعظیم حسنی رحمت الله علیه داریم که ثواب زیارتش معادل زیارت امام حسین علیه السلام است. البته مؤکداً این نکته را تکرار کنم که این به این معنی نیست که شأن عبدالعظیم حسنی معادل شأن امام حسین علیه السلام باشد. باید ببینیم که چه سری در این مطلب نهفته است. یعنی چه ارتباطی در زیارت این امام زاده با معصوم علیه السلام است. چه نکته مهمی در زیارت به همراه معرفت این بانوی آسمانی است.
اینکه حرم حضرت معصومه سلام الله علیها همان حرم حضرت زهرا سلام الله علیهاست به خاطر شباهت های زیادی است که این مادر و دختر به یکدیگر دارند. مقام عصمت، علم، تقوی، حتی القابشان یکی است، ولایتمداری، فدایی راه امام زمان شدن، جمله معروف: فداها ابوها برای هر دو بزرگوار ذکر شده است و حقیقتاً نه تنها حرم حضرت زهرا که طبق روایت حرم اهل بیت علیهم السلام ذکر شده است.
رابطه حضرت معصومه سلام الله علیها و امام رضا علیه السلام چگونه بوده است و این رابطه چقدر می تواند الگویی برای جامعه امروز ما باشد؟
ارتباط خانواده اهل بیت علیهم السلام، را باید خارج از فضای برادر و خواهری طبیعی بررسی کنیم، چرا که ارتباطات طبیعی در بحرانها به چالش کشیده می شود، ولی آنچه که همیشه ثبات دارد، ارتباط ولایتمدارانه امام و مأموم است. مانند ارتباط ولایتمدارانه حضرت زهرا سلام الله علیها در دفاع از امیر المؤمنین علیه السلام و فدا کردن خود و فرزند در رحمش برای امام زمانش، فدا کردن فرزندان حضرت زینب سلام الله علیها در راه امام حسین علیه السلام، فدا کردن قاسم بن الحسن، نه در راه عمو، بلکه در راه امام زمانش و ...
در خصوص سخن معروف امام کاظم علیه السلام در مورد حضرت معصومه سلام الله علیها که فرمودند پدرش به فدایش، چه چیزی باعث شده این تعبیر در مورد ایشان بیان شود؟
داستان این حدیث از امام کاظم علیه السلام از این قرار است که روزی در زمان حیات مبارک امام موسی بن جعفر علیه السلام پدر گرامی حضرت معصومه سلام الله علیها جمعی از علاقمندان و یاران حضرت که در بیرون از مدینه زندگی می کردند برای زیارت و عرض ادب و طرح سوالات خود به مدینه می آیند و به خانه حضرت مشرف می شوند. در را که می زنند حضرت معصومه سلام الله علیها پشت در می آینده و به آن شیعیان می گویند و خبر می دهند که پدر در خانه نیست. آن شیعیان عرض می کنند ما از بیرون مدینه برای زیارت امام (ع) و طرح سوال خدمتشان رسیده ایم. این جاست که حضرت معصومه سلام الله علیها می گویند من سوالات را ببینیم و بعد به سؤالات پاسخ می فرمایند. آنها به احترام اینکه ایشان دختر امام است چیزی نگفتند ولی شاید باورشان نمی شد که جوابها کامل باشد، لذا وقتی در برگشت امام را می بینند، ماجرا را نقل می کنند. امام سوالات را به همراه پاسخ آن ها می گیرند و مطالعه می کنند و می بینند که حضرت معصومه (س) تا چه اندازه زیبا و دقیق جواب سوالات را داده اند. آن وقت این جمله نورانی را به زبان مبارکشان جاری می کنند: فداها ابوها.
باز هم نکته ای در اینجاست. آن نکته مهم این است که هر پدری وقتی هنرنمایی فرزندش را ببیند، تحسینش می کند، امام هم اینجا دخترش را تحسین کرد، حالا با این جمله و دیگر اینکه آیا صرفاً با یک پاسخ درست به سؤالات پدر می گوید: فداها ابوها؟ یا امام، مجموعه حیات نورانی دخترش را می بیند، ولی در اینجا مجال این حرف می باشد. یعنی این حدیث نورانی جایزه تمام افعال و اعمال حضرت است، و نه صرفاً بخاطر پاسخ به چند سؤال. البته جا دارد این نکته را هم عرض کنم:
این جمله که "پدرش فدایش باد" به این معنی نیست که مقام حضرت معصومه سلام الله علیها (و مقام حضرت زهرا سلام الله علیها) از امام کاظم و رسول الله بالاتر است، بلکه امام می خواهند با این جمله، مقام حضرت معصومه سلام الله علیها را به مردم بشناسانند که در فتنه ها که تمیز دادن حق و باطل مشکل می شود، به حضرت معصومه سلام الله علیها به عنوان یک چراغ راهنما نگاه کنند و راه بیابند.
درباره ریشه علم حضرت معصومه سلام الله علیها باید گفت که از دامن خاندان وحی است، همانگونه که در مورد حضرت زینب کبری سلام الله علیها، از لسان مبارک امام سجاد علیه السلام داریم: عمتی انتِ بحمدالله عالمة غیرمعلمة. عمه جان الحمد لله تو عالمه ای هستی که معلم نداشتی (یعنی غیر از امیر المؤمنین و حضرت زهرا سلام الله علیهما).
حضرت معصومه سلام الله علیها دارای چه فضائلی بودند؟
هیچ کدام از ما در جایگاهی نیستیم که بخواهیم شخصاً در مورد فضایل اخلاقی بانویی که به فرموده امام رضا علیه السلام و امام جواد علیه السلام معرفت حقش پاداش بهشت را دارد بیان کنیم، چرا که اساساً باید درکی از آن فضایل و اشراف بر آنها داشته باشیم. در زیارتنامه حضرت معصومه سلام الله علیها از خدا می خواهیم که معرفت اهل بیت علیه السلام از ما سلب نشود. لذا بهترین راه شناخت فضایل و مکارم اخلاق این بانوی آسمانی مراجعه به فرمایشات اهل بیت علیهم السلام و زیارتنامه شفیعه روز جزاست. مقام شفاعت در قیامت خاص اولیاء الله است و یکی از برترین شفیعان روز محشر، فاطمه معصومه سلام الله علیهاست.
چرا حضرت معصومه سلام الله علیها ازدواج نکردند؟
در خصوص علت اینکه چرا ایشان ازدواج نکردند چند دلیل ذکر شده است. مثلا اینکه ایشان هم کفوی نداشتند، که به نظرم تمسک به این دلیل نیز خلاف برخی از روایات در سفارش به ازدواج است؛ البته که مقام بالای حضرت از سفارشات اهل بیت علیهم السلام دانسته می شود اما اینکه ایشان چون هم کفوی نداشتند ازدواج نکردند، به نظر درست نباشد. چرا که اگر قرار بود همه با کفو خود ازدواج کنند، ائمه علیهم السلام باید مجرد می ماندند. همسران ائمه که مادر امام شدند، همه از زنان برگزیده خداوند متعال بودند ولی قطعاً در آن مرتبه بالای امام و به اصطلاح هم کفو (و در آن مرتبه بالای امام) نبودند.
دلیل دیگری هم که ذکر شده فضای اختناق و ضد امام کاظم علیه السلام در زمان حیات ایشان بود، همانطور که استحضار دارید، بعد از واقعه کربلا فضای فوق العاده سختی بر علیه ائمه و شیعیان به وجود آمد، به گونه ای که امام کاظم علیه السلام سالها در زندان بودند و حتی برای اینکه به عنوان شیعه شناخته نشوند و به جهت حفظ جان ایشان و شیعیان، ارتباط با امام و خانواده و بیت امام علیه السلام محدود بود. اما آنچه که باید به خوانندگان عزیز پاسخ بدهم این است که اساساً با این طرح سؤالات این چنینی مشکل دارم. چرا که بهترین چیزی که از این سؤال بخواهیم استفاده کنیم، این است که شأن حضرت سلام الله علیها خیلی بالا بود که کسی هم کفو ایشان پیدا نشد، این از فرمایشات اهل بیت علیهم السلام فهمیده می شود، و بقیه موارد ذکر شده خالی از اشکال عقلی و نقلی نیست.
در واقع چه اهمیتی دارد که بدانیم آیا ایشان ازدواج کرده یا نه، و یا به چه دلیل؟ دانستن این مطلب تنها یک اطلاعات تاریخی است که دانستن یا ندانستنش نفع و ضرری به دنیا و آخرت کسی نمی رساند. آنچه که از زندگانی این بانوی آسمانی مهم است، این است که بدانیم ایشان چگونه به مقامی رسید که امام زمانش بفرماید، زیارتش با معرفت به حقش، پاداش بهشت دارد.
چرا حضرت معصومه سلام الله علیها به قم مهاجرت کردند؟
مقصد حضرت معصومه سلام الله علیها، زیارت امام زمانشان، امام رضا علیه السلام بود، و وقتی در میانه راه بیمار شدند، برای استراحت و درمان ایشان را به قم منتقل نمودند که در همنیجا هم رحلت فرمودند. همانطور که عرض شد، برای هر سؤال دلایل گوناگونی ذکر می شود مثلاً دلتنگی خواهر و برادری و نامه امام رضا علیه السلام و دلایل دیگر. ولی باید عرض کرد: عموماً با پذیرش ولایتعهدی اجباری و مشروط امام رضا علیه السلام، به دستور مأمون (و به جهت جلب نظر و همراه کردن شیعیان) جو خفقانی که بر علیه شیعیان تا آن زمان بود تبدیل به فضای مساعدتری شد و لذا ایران آن زمان، محل مهاجرت امام زادگان شد.
نکته قابل توجهی که باید برای بخشی از این پاسخ ذکر کنم این است که نباید ارتباط اهل بیت علیهم السلام را در قالب برادر و خواهری طبیعی و بدون در نظر گرفتن رابطه امام و مأموم تحلیل و بررسی کرد. یعنی اگر بگوییم دل حضرت معصومه سلام الله علیها برای برادرش تنگ شد، و هجرت کرد تا برادرش را ببیند. این که ارزش چندانی ندارد. همه خواهرها برای برادرشان، آن هم برادری مثل امام رضا علیه السلام دلشان تنگ می شود. نکته مهم که باید تکرار کنم ارتباط ولایتمدارانه امام و مأموم است. چرا که رابطه طبیعی برادر و خواهری یک جا تمام می شود. مثلاً کدام خواهری حاضر است، که برادرش به فرزندان او اخم کند یا تشر بزند؟ چه برسد به اینکه بخواهد فرزندش را فدای برادرش کند. حضرت زینب کبری سلام الله علیها موقع شهادت پسرانش حتی از خیمه بیرون نیامد تا اجرش ضایع نشود. آنچه که این سفر مقدس را ارزشمند می کند، تابعیت از امام است، نه صرف رابطه خواهر و برادری.
حضرت معصومه سلام الله علیها از لحاظ عصمت و طهارت چه جایگاهی دارد مگر غیر از چهارده معصوم معصوم دیگری داریم؟
بخش اول پاسخ به این سؤال همان پاسخی است که برای سؤال اول داده شد. یعنی قواره این سؤال در حد و اندازه کسی غیر از اهل بیت علیهم السلام نیست. که بخواهیم درباره عصمت ایشان صحبت کنیم. در ادامه عرض می کنم، نام مبارک بی بی سلام الله علیها فاطمه بنت موسی است، نه معصومه. معصومه لقب ایشان است، که حاکی از عصمت است از حدیثی است که از امام رضا علیه السلام نقل شده است: «من زار معصومه بقم کمن زارنی» لقب معصومه از لسان مبارک امام به ایشان داده شده است.
در پاسخ به قسمت دوم که مگر غیر از چهارده معصوم علیهم السلام، معصوم دیگری داریم، باید عرض کنیم که عصمت عصمت طبقات و درجاتی دارد چنان که پیامبران، حضرت زینب (س) و حضرت ابوالفضل (ع) همگی معصوم بودند اما در درجه و رتبه این عصمت با چهارده معصوم (ع) تفاوت دارند، چنان که انبیای اولوالعزم از نظر عصمت با پیامبر اکرم(ص) متفاوت بودند. و همان طور که بعضی انبیاء بر بعضی دیگر برتری دارند. پس عصمت درجات و مراتبی دارد، از یک نگاه، طبق نظر شیعه تمام 124000 پیامبر مقام عصمت دارند، از یک نگاه، طبق آیه تطهیر و حدیث کساء معصومین علیهم السلام 6 نفر هستند و از یک نگاه آقا رسول الله و حضرت زهرا سلام الله علیهما و 12 امام علیهم السلام معصوم هستند.
بجز موارد یادشده بالا، اولیای الهی نیز هستند که دارای مقام عصمت هستند که به آنها تالی تلو معصوم می گویند. مثلاً آیا العیاذ بالله برای امام زاده ای مثل ابالفضل العباس که امام زمانش به او می فرماید: برادرم فدایت شوم، برو و امشب را مهلت بگیر، می توان گناه و خطایی متصور شد؟ یا برای حضرت زینب کبری سلام الله علیها؟ پس این بزرگواران دارای مقام عصمت هستند. این بزرگواران آنقدر از خدا پر هستند که جای هیچ شک و شبهه ای بر عصمت ایشان نمی رود.
حتی برای برخی از علمای شیعه که شاگردان این مکتب و عتبه بوس و آستان بوس حرم مطهرش هستند، هم ما قائل به مقامی تالی تلو معصوم هستیم، مثل امام راحل عظیم الشأن، مرحوم آیت الله بهجت، مرحوم آیت الله کوهستانی که حتی از حرف و کار مکروه هم اجتناب می کردند، چه برسد به گناه. البته ما آدمهای ضعیف هم متناسب با سطح معرفت و شناختی که داریم، نسبت به بعضی از خطاها و گناهان عصمت داریم، مثلاً هیچ انسان عاقلی هیچ وقت فکر نمی کند خودش را بکشد یا آشغال بخورد چون به این مرحله از شناخت رسیده است. حضرت یوسف علیه السلام هیچ گاه حاضر به گناه حتی در خلوت و با آن شرایط خاص نمی شود، چون برهان رب را می بیند.
پس می توان گفت حضرت معصومه سلام الله علیها که در بالاترین مرتبه معرفت، علم و تقوی هستند نیز در مرتبه عصمت در حد معصوم علیهم السلام هستند.
در خصوص برخی کرامات حضرت معصومه سلام الله علیها بفرمایید؟
داستانهایی در خصوص کرامات علمی حضرت معصومه سلام الله علیها شنیدیم، اما آنچه که قابل ذکر و تأمل است این است که شهری که این بانوی آسمانی در آن مدفون است، به برکت این بانو، مهد علم و پرورش فقها و علمای اسلام است و به واقع مصداق آیه "و جعلنی مبارکاً این ما کنت" می باشند، ایشان وجود بابرکتی هستند که فقهای عظام و علمای اعلام از عتبه بوسی آستانش و توسل بر ضریح مطهرش، مستفیض شدند و خیر و برکات این بانوی آسمانی به همه عالم هستی، و نه فقط قم و ایران و شیعه می رسد.
دریافت صفحه با کد QR