کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با رضوی بررسی کرد:
امکانات ایران برای مقابله با "مکانیسم ماشه" چیست؟
خبرگزاری رضوی. سرویس جهان اسلام. شکایت آمریکا و تلاش برای استفاده از مکانیسم ماشه در صدر رویدادهای بین الملل و یکی از موضوعات پرمناقشه در جهان شده است و توجه زیادی را به خود معطوف داشته است. پیش بینی و تفسیرهای گوناگونی درباره سرانجام روند فعلی در شورای امنیت وجود دارد اما شاید یکی از دغدغه ها امکانات و ابزارهای ایران برای مقابله با زیاده خواهی آمریکا باشد. در این رابطه با آقای همایون ارغوانی کارشناس مسائل بین الملل گفتگو گرده ایم.
چه امری آمریکا را واداشته تا با وجود عدم همراهی سایر اعضای برجام و حتی مخالفت هم پیمانان اروپایی و شکست قبلی در تحریم تسلیحاتی، به سمت مکانیسم موسوم به ماشه برود؟
در دو بعد می شود به مسئله پرداخت؛ جنبه داخلی و بین المللی. ایالات متحده به موعد انتخابات ریاست جمهوری خود نزدیک می شود و در مبارزات و فضای مناظرات انتخاباتی آمریکا یکی از موضوعات مهم سیاست خارجی است.
دولت ترامپ چه در مبارزات انتخاباتی 2016 که به عنوان ریاست جمهوری برگزیده شد و چه در دوره چهارساله تا امروز همواره ایران را به عنوان یکی از اهداف مد نظر داشته و مطرح کرده است.
خروج از برجام و حصول توافق جدید یکی از شعارهای ترامپ بود؛ خروج از برجام اتفاق افتاد اما از توافق جدید خبری نشد و از این رو ترامپ در کارنامه سیاست خارجی نمره قابل قبولی را کسب نمی کند. دولت ترامپ حتی اگر در سایر حوزه های خارجی امتیازاتی کسب کرده باشد بخاطر عدم موفقیت و شکست در حصول توافق با کره شمالی و همچنین شکست در پرونده هسته ای ایران نمره قابل قبولی را به دست نیاورده است.
دموکرات ها این مسئله را به عنوان یک امتیاز به نفع خود طرح می کنند و لذا دولت ترامپ تلاش می کند با برگرداندن قطعنامه های سازمان ملل بر ضد ایران برگ برنده ای در مقابل دموکرات ها به دست آورد که اگر بتواند یک موفقیت برای اوست.
مصاحبه ها و نظرات هم حزبی های ترامپ مبنی بر ضرورت ممانعت از رفع محدودیت های جمهوری اسلامی طبعا فشار بیشتری به دولت ترامپ برای بازگرداندن قطعنامه های گذشته به وسیله مکانیسم موسوم به ماشه وارد می آورد.
رفع محدودیت ها و پایان تحریم تسلیحاتی که دولت ترامپ بر ادامه آن تأکید دارد چرا تا این اندازه برای آمریکا اهمیت یافته است؟
در بعد بین المللی جمهوری اسلامی در خاورمیانه در مقابل منافع آمریکا ایستاده و اگر این محدودیت ها رفع شود یک فرصت طلایی برای ایران جهت نوسازی قدرت و صنایع دفاعی اش بوجود می آید.
ترامپ در اوایلی که بعد از حصول برجام بر سرکار آمده بود بعضا می گفت ایران بجای اروپایی ها خوب است با ما قراردادهایش را ببندد.
لذا یکی از نگرانی های دولت ترامپ روابط بین ایران و بلوک مقابل ایالات متحده یعنی روسیه و چین است که قطعا پس از رفع محدودیت ها توسعه می یابد؛ علاوه بر آنکه ایران می تواند در بُعد رشد امکانات دفاعی و نظامی گام های مهمی را بردارد.
دلایل حقوقی آمریکا در این مسیر چیست و شانس او چقدر است؟
ببینید ادعای ایالات متحده در موضوع بازگرداندن تحریم ها بندهای 10، 11 و 12 قطعنامه 2231 است که به اسنپ بک یا مکانیزم ماشه معروف شده است.
اشتباها در برخی رسانه ها به مواد 37 و 38 برجام به عنوان مواد متضمن اسنپ بک یا مکانیسم ماشه اشاره می کنند که براساس آنها ادعای اختیار آمریکا طرح می شود در حالی که استناد آمریکا به این مواد در برجام نیست و آنها برجام را مطرح نکرده اند بلکه استناد دولت ترامپ به بندهای 10، 11 و 12 قطعنامه 2231 است.
آیا می توانند یا نمی توانند بحث دیگری است. اولین استدلال ایالات متحده این است که من شاید عضو برجام نباشم اما مشارکت کننده آن بوده ام و استناد می کند به بند 10 که نام این کشور به عنوان مشارکت کننده آورده شده است.
البته در مقابل این استدلال پاسخی هم وجود دارد و این است که بند 10 یک بند توصیفی است و ذکر نام آمریکا تنها به عنوان یک مشارکت کننده در سال 2015 آمده است.
اکنون ایالات متحده نوتیفیکیشنی به شورای امنیت ارائه داده که امید دارد در هر دو صورت سکوت یا پذیرش آن توسط اعضای شورای امنیت بتواند اهداف خود را دنبال کند به این صورت که اگر رئیس یا اعضای شورای امنیت سکوت کنند و پیش نویسی مبنی بر عدم بازگشت تحریم ها ارائه نکنند، آمریکا استدلال می کند که می تواند تحریم ها را برگرداند و سکوت آنها به نفع ایالات متحده است.
البته این چالشی برای شورای امنیت است و در رد این دیدگاه آمریکایی ها گفته می شود سکوت رئیس و اعضای شورای امنیت به معنای تأیید نوتیفیکیشن آمریکا نیست و بنا بر بیانیه هایی که اعضای شورای امنیت در مخالفت با نوتیف و شکایت آمریکا در این چند روز مطرح کرده اند روشن است که نمی تواند همراهی کشورها را داشته باشد.
امکانات ایران برای مقابله با این تحرکات چیست و در برابر آمریکا چه باید کرد؟
در رابطه با امکانات ایران برای مقابله با تحرکات آمریکا در شورای امنیت باید گفت که ایالات متحده الآن با چندجانبه گرایی در سطح جهانی مواجه است و باید توجه داشت مخالفت اروپایی ها و دیگر کشورها با اقدام آمریکا در شورای امنیت بخاطر دفاع از ایران نیست بلکه برای منافع خودشان در حصول چندجانبه گرایی در برابر آمریکا است و جمهوری اسلامی باید بر روی این موضوع و فرصت مانور دهد.
از دیگر امکانات و اقدامات ایران در این مسیر مکاتبات و تبادلات با رؤسای شورای امنیت است که در حال حاضر در اختیار اندونزی و سپس نیجر و روسیه قرار می گیرد. البته روسیه مخالفت خودش را علنی و مکرر اعلام داشته و ما باید روی اندونزی و نیجر کار کنیم چون اگر رؤسای شورای امنیت نوتیفیکیشن ارائه شده آمریکا را به شورای امنیت بیاورند و مطرح کنند کار دشوار شده و امکان بازگشت قطعنامه ها بعد از آن وجود دارد.
شاید برای جمهوری اسلامی بیشترین و بهترین منفعت آن باشد که رئیس و اعضای شورای امنیت در قبال اقدام آمریکا سکوت کنند و سکوت بیشترین منفعت را خواهد داشت و حتی نه اینکه برای رد درخواست آمریکا تلاش کنند تا او با حق وتو بتواند آن را رد کند. یعنی از لحاظ حقوقی سکوت رئیس و اعضای شورای امنیت بسیار مطلوب و به نفع جمهوری اسلامی است.
چون اگر این موضوع وارد دستور کار شورای امنیت شود و به هر صورتی بحث شود چه گفته شود این قطعنامه یا در واقع شکایت آمریکا ماهوی است یا آیین نامه ای؛ آمریکا با اثبات ماهوی بودن آن که حق وتو در آن نهفته است می تواند رأی گیری را به انجام رساند و بنا بر بند 11 قطعنامه 2231 تحریم ها را برگرداند.
از دیگر امکانات ایران برای مقابله با تحرکات آمریکا در این حوزه هزینه سازی برای ایالات متحده است. هزینه خروج و بازگشت باید برای ایالات متحده توسط ایران افزایش پیدا کند.
شنیده شد برخی از نمایندگان مجلس طرحی را در دست دارند که در صورت طرح مکانیسم ماشه توسط آمریکا، ایران هم از برجام خارج شود. این کار به این صورت صحیح به نظر نمی رسد بلکه باید بعد از اعمال و بازگشت تحریم ها واکنش نشان داد و الآن هنوز آمریکا صرفا درخواست و شکایت و نوتیف خود را داده است. از این رو باید تا حد ممکن از اقدامی که ایران را در موضع و نقطه منفی قرار می دهد پرهیز کرد و لازم است تا تعاملات خود را با چهار عضو اصلی دیگر شورای امنیت و همچنین آلمان و نیز روسای فعلی و آینده شورا یعنی اندونزی و نیجر افزایش دهیم تا ان شاءالله بتوانیم اتفاقات خوبی را رقم بزنیم.
چه امری آمریکا را واداشته تا با وجود عدم همراهی سایر اعضای برجام و حتی مخالفت هم پیمانان اروپایی و شکست قبلی در تحریم تسلیحاتی، به سمت مکانیسم موسوم به ماشه برود؟
در دو بعد می شود به مسئله پرداخت؛ جنبه داخلی و بین المللی. ایالات متحده به موعد انتخابات ریاست جمهوری خود نزدیک می شود و در مبارزات و فضای مناظرات انتخاباتی آمریکا یکی از موضوعات مهم سیاست خارجی است.
دولت ترامپ چه در مبارزات انتخاباتی 2016 که به عنوان ریاست جمهوری برگزیده شد و چه در دوره چهارساله تا امروز همواره ایران را به عنوان یکی از اهداف مد نظر داشته و مطرح کرده است.
خروج از برجام و حصول توافق جدید یکی از شعارهای ترامپ بود؛ خروج از برجام اتفاق افتاد اما از توافق جدید خبری نشد و از این رو ترامپ در کارنامه سیاست خارجی نمره قابل قبولی را کسب نمی کند. دولت ترامپ حتی اگر در سایر حوزه های خارجی امتیازاتی کسب کرده باشد بخاطر عدم موفقیت و شکست در حصول توافق با کره شمالی و همچنین شکست در پرونده هسته ای ایران نمره قابل قبولی را به دست نیاورده است.
دموکرات ها این مسئله را به عنوان یک امتیاز به نفع خود طرح می کنند و لذا دولت ترامپ تلاش می کند با برگرداندن قطعنامه های سازمان ملل بر ضد ایران برگ برنده ای در مقابل دموکرات ها به دست آورد که اگر بتواند یک موفقیت برای اوست.
مصاحبه ها و نظرات هم حزبی های ترامپ مبنی بر ضرورت ممانعت از رفع محدودیت های جمهوری اسلامی طبعا فشار بیشتری به دولت ترامپ برای بازگرداندن قطعنامه های گذشته به وسیله مکانیسم موسوم به ماشه وارد می آورد.
رفع محدودیت ها و پایان تحریم تسلیحاتی که دولت ترامپ بر ادامه آن تأکید دارد چرا تا این اندازه برای آمریکا اهمیت یافته است؟
در بعد بین المللی جمهوری اسلامی در خاورمیانه در مقابل منافع آمریکا ایستاده و اگر این محدودیت ها رفع شود یک فرصت طلایی برای ایران جهت نوسازی قدرت و صنایع دفاعی اش بوجود می آید.
ترامپ در اوایلی که بعد از حصول برجام بر سرکار آمده بود بعضا می گفت ایران بجای اروپایی ها خوب است با ما قراردادهایش را ببندد.
لذا یکی از نگرانی های دولت ترامپ روابط بین ایران و بلوک مقابل ایالات متحده یعنی روسیه و چین است که قطعا پس از رفع محدودیت ها توسعه می یابد؛ علاوه بر آنکه ایران می تواند در بُعد رشد امکانات دفاعی و نظامی گام های مهمی را بردارد.
دلایل حقوقی آمریکا در این مسیر چیست و شانس او چقدر است؟
ببینید ادعای ایالات متحده در موضوع بازگرداندن تحریم ها بندهای 10، 11 و 12 قطعنامه 2231 است که به اسنپ بک یا مکانیزم ماشه معروف شده است.
اشتباها در برخی رسانه ها به مواد 37 و 38 برجام به عنوان مواد متضمن اسنپ بک یا مکانیسم ماشه اشاره می کنند که براساس آنها ادعای اختیار آمریکا طرح می شود در حالی که استناد آمریکا به این مواد در برجام نیست و آنها برجام را مطرح نکرده اند بلکه استناد دولت ترامپ به بندهای 10، 11 و 12 قطعنامه 2231 است.
آیا می توانند یا نمی توانند بحث دیگری است. اولین استدلال ایالات متحده این است که من شاید عضو برجام نباشم اما مشارکت کننده آن بوده ام و استناد می کند به بند 10 که نام این کشور به عنوان مشارکت کننده آورده شده است.
البته در مقابل این استدلال پاسخی هم وجود دارد و این است که بند 10 یک بند توصیفی است و ذکر نام آمریکا تنها به عنوان یک مشارکت کننده در سال 2015 آمده است.
اکنون ایالات متحده نوتیفیکیشنی به شورای امنیت ارائه داده که امید دارد در هر دو صورت سکوت یا پذیرش آن توسط اعضای شورای امنیت بتواند اهداف خود را دنبال کند به این صورت که اگر رئیس یا اعضای شورای امنیت سکوت کنند و پیش نویسی مبنی بر عدم بازگشت تحریم ها ارائه نکنند، آمریکا استدلال می کند که می تواند تحریم ها را برگرداند و سکوت آنها به نفع ایالات متحده است.
البته این چالشی برای شورای امنیت است و در رد این دیدگاه آمریکایی ها گفته می شود سکوت رئیس و اعضای شورای امنیت به معنای تأیید نوتیفیکیشن آمریکا نیست و بنا بر بیانیه هایی که اعضای شورای امنیت در مخالفت با نوتیف و شکایت آمریکا در این چند روز مطرح کرده اند روشن است که نمی تواند همراهی کشورها را داشته باشد.
امکانات ایران برای مقابله با این تحرکات چیست و در برابر آمریکا چه باید کرد؟
در رابطه با امکانات ایران برای مقابله با تحرکات آمریکا در شورای امنیت باید گفت که ایالات متحده الآن با چندجانبه گرایی در سطح جهانی مواجه است و باید توجه داشت مخالفت اروپایی ها و دیگر کشورها با اقدام آمریکا در شورای امنیت بخاطر دفاع از ایران نیست بلکه برای منافع خودشان در حصول چندجانبه گرایی در برابر آمریکا است و جمهوری اسلامی باید بر روی این موضوع و فرصت مانور دهد.
از دیگر امکانات و اقدامات ایران در این مسیر مکاتبات و تبادلات با رؤسای شورای امنیت است که در حال حاضر در اختیار اندونزی و سپس نیجر و روسیه قرار می گیرد. البته روسیه مخالفت خودش را علنی و مکرر اعلام داشته و ما باید روی اندونزی و نیجر کار کنیم چون اگر رؤسای شورای امنیت نوتیفیکیشن ارائه شده آمریکا را به شورای امنیت بیاورند و مطرح کنند کار دشوار شده و امکان بازگشت قطعنامه ها بعد از آن وجود دارد.
شاید برای جمهوری اسلامی بیشترین و بهترین منفعت آن باشد که رئیس و اعضای شورای امنیت در قبال اقدام آمریکا سکوت کنند و سکوت بیشترین منفعت را خواهد داشت و حتی نه اینکه برای رد درخواست آمریکا تلاش کنند تا او با حق وتو بتواند آن را رد کند. یعنی از لحاظ حقوقی سکوت رئیس و اعضای شورای امنیت بسیار مطلوب و به نفع جمهوری اسلامی است.
چون اگر این موضوع وارد دستور کار شورای امنیت شود و به هر صورتی بحث شود چه گفته شود این قطعنامه یا در واقع شکایت آمریکا ماهوی است یا آیین نامه ای؛ آمریکا با اثبات ماهوی بودن آن که حق وتو در آن نهفته است می تواند رأی گیری را به انجام رساند و بنا بر بند 11 قطعنامه 2231 تحریم ها را برگرداند.
از دیگر امکانات ایران برای مقابله با تحرکات آمریکا در این حوزه هزینه سازی برای ایالات متحده است. هزینه خروج و بازگشت باید برای ایالات متحده توسط ایران افزایش پیدا کند.
شنیده شد برخی از نمایندگان مجلس طرحی را در دست دارند که در صورت طرح مکانیسم ماشه توسط آمریکا، ایران هم از برجام خارج شود. این کار به این صورت صحیح به نظر نمی رسد بلکه باید بعد از اعمال و بازگشت تحریم ها واکنش نشان داد و الآن هنوز آمریکا صرفا درخواست و شکایت و نوتیف خود را داده است. از این رو باید تا حد ممکن از اقدامی که ایران را در موضع و نقطه منفی قرار می دهد پرهیز کرد و لازم است تا تعاملات خود را با چهار عضو اصلی دیگر شورای امنیت و همچنین آلمان و نیز روسای فعلی و آینده شورا یعنی اندونزی و نیجر افزایش دهیم تا ان شاءالله بتوانیم اتفاقات خوبی را رقم بزنیم.
