عرضه صحیح مکتب امام صادق(ع) به جهان اسلام جایی برای سَلَفیّت و وهابیت نمی گذارد

خبرگزاری رضوی. سرویس جهان اسلام. در آستانه شهادت جانگذاز امام جعفر صادق علیه السلام پیرامون شناخت هر چه بیشتر از ایشان و پاسخ به این سوال که چرا امام صادق نسبت به سایر اولیای الهی و معصومین در میان مذاهب اسلامی شناخته تر است و نیز راهکارهای معرفی آموزه های رئیس مذهب جعفری در سطح جهان اسلام و بین الملل با حجت الاسلام مهدی اسماعیلی پژوهشگر دینی گفتگویی صورت دادیم که در ادامه آمده است.

معمولا از امام صادق علیه السلام به عنوان شناخته شده ترین امام از ائمه اهل بیت علیه السلام در میان پیروان سایر مذاهب اسلامی یاد می شود. چرا امام صادق علیه السلام شهرت بیشتری از سایر ائمه در میان مذاهب اسلامی دارد؟
معمولا از امام صادق علیه السلام به عنوان شناخته شده ترین امام از زمان اهل بیت در میان پیروان سایر مذاهب دینی یاد می‌شود، اما چرا امام صادق علیه السلام نسبت به سایر امامان شیعه در میان مذاهب اسلامی شهرت بیشتری دارند را اینگونه باید پاسخ داد که امام صادق علیه السلام هم در بین شیعیان و پیروان ایشان و در بین پیروان سایر مذاهب اسلامی مشهور است و شهرت بیشتر و جایگاه برتری دارد، نه به دلیل امتیاز علمی یا معنوی، سیاسی و اجتماعی امام صادق علیه السلام نسبت به سایر ائمه، بلکه ما به لحاظ اعتقادی نسبت به این مسئله عقیده داریم که بین ائمه اطهار علیهم السلام از نظر علمی، معنوی، معرفتی تفاوتی وجود ندارد. ائمه اطهار ادامه دهندگان راه پیامبر اسلام به شمار می روند و علم آنها وحیانی و لدنی است همانند شخص پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم که معلم، کلاس و استادی نداشت و شاگردی نکرد، بلکه  ایشان در محیطی آکنده از جهل و نادانی با علم لدنی که خداوند به ایشان عطا کرد به مقام پیامبری رسید و توانست هم بر مردم زمان خود و ملت های دیگر تا پایان دنیا تاثیراتی شگرفی به جا بگذارد. نکته مهم این است که جانشین پیامبر هم کسی است که مانند خود او علوم و دانش را از شخصی فرا نگرفته است، هر چند امام علی، امام حسن و امام حسین علیه السلام در منبر پیامبر علیه السلام کسب فیض کرده و از پیامبر حدیث شنیده اند که این موضوع نیز بخشی از ره يافت های این معصومین از محضر پیامبر به شمار می‌رود. هر امامی که بعد از امام دیگر بود که با امام زمان خود معاصر بود که مثل امام حسن و امام حسین علیه السلام یا پدر و فرزند بودند یا برادر بودند، بسیاری از مطالب را در مکتب درس امام معاصر خود آموختند اما مسئله مهم که با باید بدان توجه داشته باشیم این است که ائمه از نظر دانش و علوم امتیازی به هم ندارند بلکه شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه خود باعث شده است که علوم و دانش خود را بیشتر از سایر ائمه به نمایش بگذارند. در زمان دوران زندگی امام علی علیه السلام می بینیم که حضرت علی علیه السلام تا زمانی که در محضر پیامبر علیه السلام بودند سخن چندانی از ایشان نقل شده است اما بعد از وفات پیامبر در دوره بیست ساله سکوت ایشان که به نوعی از صحنه اجتماعی و سیاسی و رهبری مردم و حتی از صحنه‌های فرهنگی دور ماندند. چرا که امام را مجبور به سکوت کرده بودند، از امام علی علیه السلام گهگاهی  سخنانی نقل شده که بنا به دلیل مراجعه خلفا و افرادی به امام بوده است اما مشاهده می کنیم بعد از به خلافت رسیدن امام علی علیه السلام اوج شهرت امیرالمؤمنین و معرفی شخصیت علمی ایشان در  ۵ سال خلافت ظاهری و امامت ایشان است، کتاب شریف نهج البلاغه و سایر سخنانی که از امام علی علیه السلام نقل شده است در همان ۵ سال حکومت و رهبری ایشان است، لذا این موضوع نشان می دهد که آن دوره زمینه برای نشان دادن بار علمی حضرت علی علیه السلام فراهم شده است، آن زمان که عرصه باز شد و زمینه برای نشان دادن بار علمی حضرت مساعد شد حضرت علی علیه السلام دانش خود را مواج کردند که نمونه‌های آن را در خطبه ها و کلمات و نامه‌های ایشان می بینیم، بنابراین ائمه اطهار از این جهت با یکدیگر فرقی ندارند. بنابراین می توان گفت زمینه برای بروز بار علمی امام صادق علیه السلام برای بیان احکام اسلامی در موضوعات مختلف اعم از مسائل اجتماعی، قضاوت، امور سیاسی و اجتماعی فراهم شد و امام صادق علیه السلام همانند سایر ائمه در مضیقه نبودند. زمانی که به دوره امام باقر و امام صادق علیهما السلام می رسیم، شاهد آغاز حرکت علمی، و روشنایی دینی هستیم که البته این روشنا در دوران امام صادق علیه السلام به اوج خود می رسد. امام صادق علیه السلام فقه اصیل اسلامی و علوم اسلامی در همه شعبه‌ها را در این عصر بیان می کند، امام شاگردان بیشماری تربیت کردند که در تاریخ آمده است که امام صادق علیه السلام گاهی هزار نفر و راوی می گوید دیدم در مسجد کوفه ۴ هزار نفر مباحثه علمی به نقل از امام بیان می کردند که امام صادق چنین گفت و چنان  گفت. این موضوع به منزله آن است که فرصتی برای امام صادق علیه سلام پیش آمد در حالی که برای سایر معصومین ایجاد نشد، هر چند که امام رضا علیه بعد از  تبعید به ایران و حضور در خراسان و به‌ دلیل‌ اینکه مأمون اهل بحث و نظر بود امام هم توانست در فرصت کوتاهی بخش بزرگی از فرهنگ دینی خود را به مسلمان و شیعیان آموزش دهند، بنابراین باید این نکته را عنوان کرد اینکه می‌گوییم اوج شکوفایی مکتب فقهی شیعه در زمان امام باقر و امام صادق علیه السلام بوده به این معناست که ۷۵ درصد احادیث و روایاتی که در ارتباط با عموم مسائل در باب احکام عبادی، مسائل فردی و مسائل حقوقی، خانواده، قضایی حکومتی و سیاسی عنوان شده از امام صادق و امام باقر علیه السلام است یعنی ۲۵ درصد احادیث متعلق به امام باقر و ۵۰ درصد متعلق به امام صادق علیه السلام است. بنابراین می توان دریافت امام صادق علیه السلام هیچ امتیازی بر سایر معصومین علیهم السلام  ندارند. قطعا اگر زمینه و شرایط برای سایر ائمه ایجاد می‌شد آنها نیز خود را به درستی در این عرصه نشان می‌دادند. امام صادق علیه السلام از این جهت در بین بقیه مذاهب صاحب شهرت بالایی برخوردار است که دو تن از بزرگان مذاهب اهل سنت معاصر با امام صادق علیه السلام بودند. ابوحنیفه که متولد سال 83 تا 88 بعد از هجرت است به لحاظ سنی هم سن امام است لذا همزمان با امام بزرگ می شود و در کلاس درس امام صادق حضور مستمری داشته است. یکی از کسانی که محضر امام صادق می‌آمد و از محضر امام استفاده می‌کرد جناب ابوحنیفه است این نقل قول بعد از ابوحنیفه مشهور است که گفت اگر دو سالی که محضر امام صادق درس نمی خواندم قطعا زندگی من نابود شده بود. این دو شخص دربین مذاهب اهل سنت طرفداران بسیاری دارند چرا که از انسان های باهوش و با ذکاوت عصر خود بوده اند، هنگامی که رئیس یکی از مذاهب اهل سنت چنین سخنی را می گوید درباره آن در محافل علمی اهل سنت سخن گفته می شود، یا حنفی ها و مالکی ها باره آن صحبت می‌ و حنفی ها درباره آن می شوند و امام صادق برای آنها جلوه از از این موضوع به خوبی یاد می‌کنند قطعا امام صادق علیه السلام بیش از سایر ائمه در میان مذاهب اهل سنت مطرح می‌شود. یکی دیگر از دلایل اینکه امام صادق علیه السلام در بین مذاهب اهل سنت وعلمای شیعه شهرت بسیاری دارند کتاب هایی است که درباره ایشان نوشته شده است. یکی از کسانی که درباره امام صادق علیه السلام کتاب نوشته ابوزهره است که از علمای مصر به شمار می‌رود. ابوزهره یکی از علمای بزرگ مصری است که درباره هم زندگی و احوالات ابوحنیفه، مالک بن حنف و ابوشافعی و احمد حنبل و امام صادق نوشته است. هنگامی که علمای جهان اسلام و اهل سنت کتابی درباره شخصیت علمی سیاسی و معنوی رهبران مذاهب اسلامی می‌نویسند و درباره امام صادق آنچنان می نویسند که نشان دهنده تفاوت ایشان با سایرین است قطعا نگاه های بسیاری در جهان اسلام به سمت این امام معطوف می شود. یکی از کتاب‌هایی  که امام صادق را در کشورهای اسلامی مخصوصاً در محافل علمی مطرح کرد کتاب‌های است که یکی از عالم شیعه به نام اسد حیدر از علمای عراق درباره امام صادق نوشته که از امام صادق و چهار رهبر اهل سنت ذکر سخن کرده است، وی در این کتاب آنچنان ظرفیت وجودی و علمی امام صادق را مطرح کرده است که یکی از علمای مشهور مصری که استاد دانشگاه قاهره هم هست مقدمه ای بر این کتاب نوشته که این مقدمه دنیای جدیدی از زندگی امام صادق را بر روی خواننده باز می کند. در این مقدمه مفصل آمده است وقتی من کتاب امام صادق آقای اسد حیدر را خواندم از این همه شخصیت علمی سلاله پیامبر اظهار شگفتی کردم، بنابراین این موضوعات علل و عوامل شناخت بیشتر جهان اسلام از امام صادق علیه السلام است.
 
اما به نظر می رسد این شناخت در میان نسل جدید جوامع اسلامی روز به روز کنتر شده است درحالی که امروز نام و دیدگاه بسیاری از اندیشمندان اسلامی و بزرگان مذاهب در جهان اسلام مطرح است اما از شخصیتی مانند امام صادق علیه السلام با آن همه تاثیر گذاری در دانشگاه ها و محافل و رسانه های دنیا کمتر یاد می شود حال آنکه مثلا روزی نیست که سخنی از ابن تیمیه درروزنامه ها و رسانه های عربی زبان یافت نشود، دلیل آن را چه می دانید؟
در پاسخ به این سوال باید گفت تقصیر و گناه این موضوع به گردن علمای جهان اسلام یعنی علمای وهابیت است که از مطرح شدن بحث های اعتقادی و کلامی شیعی می هراسند. یکی از ویژگی های بارز امام صادق علیه السلام وارد شدن در عرصه علم کلام است. امام صادق مناظراتی که با برخی از مغرضشان درباره بحث های اعتقادی و کلامی و دینی داشتند نشان دادند که جواب های ایشان متفاوت از سایرین است چرا که از حکمت الهی نشات گرفته است، آنچه باعث شده که  در محافل علمی حتی در مجلات روزنامه ها و حتی در کنفرانس راجع به شخصیت‌های دینی و بنیانگذاران علوم اسلامی بحث می‌کنند از ابن تیمیه حرف می‌زند اما  از امام صادق علیه السلام سخنی به میان نمی آورند  به این دلیل است که اگر امام صادق علیه السلام  به جهان اسلام معرفی شود ابن تیمیه و سایرین به کنار می‌روند بنابراین افکار و اندیشه هایی که در ضدیت با شیعه و رهبران شیعه است موجب شده تا امام صادق علیه السلام. به درستی به جهان اسلام معرفی نشود.

چه راهکارهایی برای معرفی شایسته امام صادق و آموزه های ایشان در دنیای اسلام دارید؟
متأسفانه جمهوری اسلامی ۴۰ سال مذهب تشیع که اساس آن بر ولایت و رهبری جامعه فقیه جامع الشرایط و ادامه دهنده راه معصومین علیهم السلام است را در حالی دنبال می کند که هنوز به درستی نتوانسته چهره های مطرح و برتر مذهبی را به درستی به مردم خود و به جهان اسلام معرفی کند. در بحث سرمایه‌گذاری بر معرفی معصومین کوتاهی های بسیاری هم از سوی حوزه علمیه و هم دانشگاه‌ها صورت گرفته است. رسانه ها و هنرمندان و نهادهای دولتی از اوقاف تا سازمان تبلیغات اسلامی همه در این زمینه کوتاهی های جدی داشته اند و  کمتر از ظرفیت بخش هنر استفاده کرده‌ایم. حوزه هنری ما در این موضوع کار خاصی صورت نداده است. صدا و سیما، مسئولین و روحانیون در این قسمت نقش اساسی خود را به درستی ایفا نکرده و مسئولیت خود را کامل به جا نیاورده اند. قطعا از طریق ابزارهای رسانه ها و فضای مجازی و شبکه‌های برون‌مرزی و داخلی پربیننده می توان شخصیت امام صادق و سایر معصومین را در سطح جهان اسلام معرفی کرد.