در گفتگو با کارشناسان دینی و خانواده مطرح شد؛
نقش آموزههای فاطمی در مدیریت خانواده و تربیت فرزند در عصر رسانه و فضای مجازی
به گزارش پایگاه خبری رضوی، در دنیای پرشتاب امروز که فناوریهای نوین، مرزهای ارتباطی را درنوردیدهاند و رسانههای دیجیتال به بخش جداییناپذیر از زندگی روزمره بدل شدهاند، خانوادهها بیش از هر زمان دیگری با چالشهای تازهای در زمینه ارتباط، تربیت و هویت فرزندان مواجهاند. فرزندان نسل جدید، بیش از والدین خود با مفاهیم رسانهای، محتواهای چندرسانهای و فضای مجازی در تماساند و در بسیاری از موارد، «رسانه» جایگزین «خانواده» در نقش تربیتی شده است.
در چنین شرایطی، بازگشت به الگوهای اصیل اخلاقی و تربیتی ضرورتی اجتنابناپذیر است؛ و در میان همه این الگوها، سیره حضرت فاطمه زهرا (س) بهعنوان نماد کامل ایمان، عقلانیت، محبت و تربیت آگاهانه، چراغی روشن در مسیر خانوادههای مسلمان به شمار میرود.
کارشناسان حوزه خانواده و دینشناسان معتقدند آموزههای فاطمی میتواند پاسخی بنیادین به بحران تربیتی و اخلاقی عصر دیجیتال باشد؛ عصری که در آن فرزندان، پیش از آموختن ارزشها از پدر و مادر، آنها را از صفحات مجازی، بازیهای آنلاین و چهرههای رسانهای فرا میگیرند. مفهوم اقتدار والدین، نظارت تربیتی و پیوند عاطفی خانواده در این فضا نیازمند بازتعریف و بازسازی بر پایه الگوی فاطمی است.
بازگشت به محور محبت و گفتوگو
دکتر فاطمه قاسمی، استاد مطالعات خانواده در دانشگاه الزهرا(س)، در گفتوگو با خبرنگار ما با تأکید بر اهمیت بازخوانی سیره فاطمی در خانوادههای امروز اظهار کرد: اگر زندگی حضرت زهرا (س) را مطالعه کنیم، درخواهیم یافت که بنیان خانه فاطمی بر محبت، احترام و گفتوگو استوار بود. آن حضرت با سادهترین رفتارها، عمیقترین پیامهای تربیتی را منتقل میکردند؛ پیامهایی که امروزه میتواند راهحل بحران خاموشی و بیارتباطی در خانوادههای دیجیتالزده باشد.
به گفته این استاد دانشگاه، در زمانی که گفتوگو در خانوادهها جای خود را به پیامهای کوتاه مجازی داده و ارتباطات چهرهبهچهره کمرنگ شده است، بازگشت به روش فاطمی ضرورتی جدی است. در سیره حضرت زهرا (س)، مادر نه تنها ناظر، بلکه همراه و همدل فرزند است. محبت در نگاه فاطمی، صرفاً احساس نیست، بلکه نوعی تدبیر تربیتی است که از درک متقابل آغاز میشود. در خانواده فاطمی، گفتوگو راه اصلاح رفتار است نه ابزار اعمال قدرت.
دکتر قاسمی تأکید کرد: امروز بسیاری از تنشهای میان نسلها ناشی از نبود زبان مشترک است. آموزههای فاطمی ما را به گفتوگویی صبورانه و انسانی فرا میخوانند؛ گفتوگویی که در آن، والدین شنونده واقعی فرزندان خود هستند، نه قاضی و داور.
آموزه فاطمی؛ تربیت از مسیر رفتار، نه گفتار
دکتر مهدی فلاح، پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت اسلامی نیز در گفتوگو با خبرنگار ما خاطرنشان کرد: یکی از ویژگیهای منحصربهفرد تربیت فاطمی آن است که حضرت زهرا (س) بیش از آنکه آموزگار کلام باشد، آموزگار رفتار بود. فرزندان ایشان در خانهای رشد کردند که عمل والدین، نخستین کتاب تربیتی آنان بود. رفتار روزمره، نوع گفتوگو، شیوه عبادت و نحوه تقسیم کار در خانه، همگی درسی زنده برای فرزندان بود.
وی افزود: در عصر رسانه که کودکان رفتار والدین را با دقتی چندبرابر گذشته مشاهده میکنند، تربیت عملی بیش از همیشه اهمیت دارد. نمیتوان از فرزندی که میبیند والدینش ساعتها در شبکههای اجتماعی غرقاند، انتظار داشت از رسانه فاصله بگیرد. در واقع، آموزه فاطمی بر این اصل استوار است که تأثیر رفتار از قدرت کلام پیشی میگیرد و صداقت در عمل، خود مهمترین ابزار تربیتی است.
فلاح در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به مفهوم «تربیت پیوسته» در سیره فاطمی گفت: در نگاه حضرت زهرا (س)، تربیت فرزند یک روند مستمر و روزانه است، نه موعظهای گاهبهگاه. هر موقعیت زندگی، فرصتی برای هدایت و آموزش است. این نگاه اگر در خانوادههای امروز نهادینه شود، میتواند والدین را از افراط در کنترل یا تفریط در بیتوجهی نجات دهد و توازن عاطفی و تربیتی را در خانه برقرار سازد.
حضور آگاهانه والدین در عصر اطلاعات
دکتر فلاح در ادامه تأکید کرد: در جهان رسانهای امروز، والدین بیش از گذشته با بحران «مدیریت اطلاعات» روبهرو هستند. هر پیام، تصویر یا محتوایی در چند ثانیه میتواند باور و رفتار کودک را تغییر دهد. در چنین فضایی، آموزههای فاطمی بر ضرورت حضور آگاهانه و مسئولانه والدین در کنار فرزندان تأکید دارد.
وی توضیح داد: حضرت زهرا (س) در خانه، نه صرفاً مادر، بلکه ناظر تربیتی بود؛ بانویی که در کنار عبادت، کار و مسئولیت اجتماعی، از آموزش ارزشها و مراقبت از ایمان فرزندان غفلت نمیکرد. امروز نیز مادران و پدران باید در فضای مجازی نقش راهنما را ایفا کنند نه ناظر خاموش؛ یعنی در کنار فرزندان حاضر باشند، محتوای دریافتی آنان را بشناسند و با گفتوگو و تحلیل، قدرت تفکر انتقادی را در آنها تقویت کنند.
اگر خانوادهها بیاموزند که مدیریت رسانه را با محبت و گفتگو جایگزین کنند، و اگر والدین بتوانند در فضای مجازی حضوری آگاهانه و هدایتگرانه داشته باشند، بسیاری از آسیبهای تربیتی کاهش خواهد یافت. بازگشت به بینش فاطمی، نه بازگشت به گذشته، بلکه حرکت به سوی آیندهای انسانیتر است؛ آیندهای که در آن، خانواده دوباره کانون تربیت، آرامش و ایمان میشود.
