در گفتگو با پژوهشگر حوزه زن و خانواده مورد بررسی قرار گرفت؛
از حضرت زینب(س) تا مادران شهدا؛ روایت زنانه‌ای از عاشورا
در همین راستا، گفت‌وگویی داشتیم با سیده فاطمه میرزایی، استاد حوزه علمیه قم و پژوهشگر حوزه زن و خانواده، تا نگاهی عمیق‌تر به نقش تاریخی و تمدن‌ساز زنان در نهضت عاشورا و امتداد آن در دوران معاصر داشته باشیم.
زن در عاشورا؛ عنصر محوری نهضت
میرزایی در ابتدای سخنان خود با تأکید بر نقش کلیدی زنان در حوادث کربلا اظهار داشت: زن در عاشورا تنها یک عنصر حاشیه‌ای یا همراه نبود، بلکه یک بازیگر فعال در عرصه مقاومت، روایت و تبیین قیام بود. حضور زن در این میدان، نه از سر عاطفه صرف، بلکه از موضع عقلانیت، دین‌باوری و وفاداری به ولایت بود.
وی در ادامه افزود: شخصیت‌هایی همچون حضرت زینب کبری(س)، ام وهب، سکینه بنت‌الحسین(س) و حتی زنان کوفه که بعدها توبه کردند، همگی در فرآیند روایت، انتقال و تبیین پیام عاشورا نقش‌آفرین بودند. اگر امروز عاشورا به عنوان یک گفتمان زنده در فرهنگ تشیع جریان دارد، یکی از عوامل مهم آن، نقش زنان در حفظ و انتشار این پیام بوده است.
زن؛ پیام‌رسان خون شهیدان
استاد حوزه علمیه قم با اشاره به خطبه‌های کوبنده حضرت زینب(س) در کوفه و شام تصریح کرد: اگر بپذیریم که قیام عاشورا صرفاً یک رویداد نظامی نبود بلکه حرکتی فرهنگی تاریخی برای نجات دین، عدالت و انسانیت بود، آنگاه نقش حضرت زینب(س) و دیگر زنان، در انتقال روح این قیام به دل تاریخ و وجدان بشریت، اهمیتی دوچندان می‌یابد. زینب کبری(س) تنها اسیر نبود، بلکه فقیهی آگاه، رهبر فکری زنان آن عصر و زبان رسای خون شهیدان کربلا بود.
وی افزود: در واقع اگر عاشورا در عاشورا باقی می‌ماند و به گوش جهانیان نمی‌رسید، امروز نه از این عمق شور حسینی خبری بود و نه از پیام جهانی آن. این روایت‌گری بزرگ، مرهون روشنگری حضرت زینب(س) و صبر و پایداری بانوان همراه اوست.
از مجالس خانگی تا تربیت نسلی عاشورایی
این استاد حوزه در ادامه سخنان خود، به نقش زنان در استمرار فرهنگ عاشورا در تاریخ تشیع اشاره کرد و گفت: زنان همواره حافظان بی‌ادعای معارف حسینی بوده‌اند. مجالس روضه‌خوانی که در خانه‌ها توسط زنان برگزار می‌شد، نقش مهمی در انتقال مفاهیم عاشورایی به نسل‌های آینده داشته است. در این مجالس، نه‌تنها روایت مصائب اهل بیت(ع) خوانده می‌شد، بلکه این فضاها محل تربیت و آماده‌سازی نسل بعد برای پایبندی به ارزش‌های دینی و انقلابی بود.
او افزود: در بسیاری از موارد، زنان خود راویان عاشورا بودند؛ هم آموزش می‌دادند، هم گریه می‌کردند و هم نوحه می‌خواندند. این مجالس، مدرسه غیررسمی و اثرگذار پرورش حسینیان آینده بوده و هستند.
عاشورا در آیینه مادران شهید
میرزایی با اشاره به نقش زنان در حوادث معاصر، از جمله دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، گفت: اگر بخواهیم جلوه‌ای از عاشورا را در عصر حاضر ببینیم، باید به چهره مادران شهدا بنگریم. زنانی که فرزندان خود را با اشک، دعا و معرفت بزرگ کردند و آن‌ها را با افتخار روانه میدان‌های نبرد حق علیه باطل نمودند.
وی گفت: این مادران، تبلور صبر زینب‌وار و روحیه حضرت رباب(س) هستند؛ زنانی که عاشورا را نه در کتاب بلکه در عمل و فداکاری معنا کردند.
وی ادامه داد: امروز نیز در میدان مقاومت اسلامی، از فلسطین تا لبنان و ایران، باز هم زنان در خط مقدم‌اند؛ چه در عرصه تربیت، چه در عرصه ایستادگی و چه در جهاد تبیین.
ضرورت بازخوانی عاشورا برای نسل امروز
در بخش پایانی این گفت‌وگو، استاد حوزه علمیه قم با تأکید بر اهمیت انتقال مفاهیم عاشورا به نسل جدید تصریح کرد: در شرایطی که جبهه دشمن در پی تضعیف بنیان خانواده، تهاجم فرهنگی و هویت‌زدایی نسل جوان است، بازخوانی الگوهای زنانه عاشورا می‌تواند ابزاری قوی در ساخت تمدن اسلامی باشد. ما باید پیام عاشورا را با زبان روز، با ابزار رسانه، هنر، و آموزش‌های غیرمستقیم، به نسل نوجوان و جوان منتقل کنیم.
وی افزود: در این میان، وظیفه مادران و معلمان زن بیش از پیش برجسته است؛ اگر نسل آینده بخواهد زینب‌وار، آگاه، مؤمن و مقاوم باشد، باید امروز پیام‌های عاشورا را به شیوه‌ای جذاب، عمیق و مؤثر دریافت کند. آینده‌سازان این ملت، وارثان همان راهی هستند که از صحرای کربلا آغاز شد.
