چهارشنبه امام رضایی با یک کارمند پیشکسوت آستان قدس رضوی؛
طراح فرش‌های حرم مطهر امام رضا(ع) کیست؟
خبرگزاری رضوی ـ آزیتا ذکاء؛ آستان قدس رضوی بزرگ‌ترین تولیدکننده فرش دستباف در ایران می‌باشد. سالانه بیش از 4500 مترمربع قالی دستباف نفیس و اعلاء در رج‌شمارهای مختلف و ابعاد گوناگون در شرکت فرش آستان قدس رضوی بافته و برای مفروش‌کردن رواق‌های حرم مطهر رضوی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این شرکت به تهیه و تولید فرش دستباف برای حرم مطهر رضوی پرداخته و با توسعه فعالیت خود در واحدهای طراحی، تأمین مواد اولیه، رنگرزی، بافت، پرداخت و شستوشو، افزون بر خدمات‌رسانی به آستان قدس رضوی، به عرضه و فروش داخلی و خارجی دست‌بافته‌ها نیز می‌پردازد.
چهارشنبه امام رضایی این هفته فرصتی برای ما فراهم شد تا با احمد بهپوری طراح فرش‌های حرم مطهر امام رضا(ع) گفت‌وگویی انجام دهم و با او و همچنین طراحی و تولید فرش حرم بیشتر آشنا شویم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
چه عواملی موجب شد احمد بهپوری سعادت طراحی فرش‌های آستان قدس رضوی را از آن خود کند؟
سال 1360 شرکت فرش آستان قدس رضوی در روستای کنه‌بیست راه افتاد و مدیرعامل آن مرحوم محمود غیوری بود. او قبلا از من نقشه فرش می‌برد و مرا می‌شناخت. از این‌رو، از من دعوت کرد تا به استخدام شرکت فرش در بیایم و از سال 1361 در این شرکت به عنوان طراح فرش مشغول بکار شده و تا 23 سال توفیق طراحی فرش‌های حرم را داشتم و در سال 1384 بازنشسته شدم.
طراحی فرش استعداد و علاقه شما بود که در این هنر تا خدمت برای آستان قدس رضوی پیش رفته‌اید؟
در منزل کارگاه قالی‌بافی داشتیم یک طرف خانه‌مان کارگاه قالی‌بافی پدرم و در طرف دیگر هم که محل سکونت‌مان بود. صبح‌ها دبستان می‌رفتم و عصرها کنار دست پدرم کار می‌کردم. چون در محیط قالی‌بافی بزرگ شده بودم، زمینه‌اش را داشتم. یک مقدار هم تجربه و علاقه به این هنر در من ایجاد شده بود که روی همان تجربه از سن 14 سالگی در حدود 5 و 6 سال نزد مرحوم آقای مهدوی آموزش دیدم. البته کم کم خودم مستقل شدم و در خیابان نواب‌صفوی کوچه سیاه‌‌آب مغازه داشتم و چند نفر از فرش‌باف‌های معروف مشهد برای طراحی فرش پیش من می‌آمدند.
آستان قدس رضوی بزرگ‌ترین تولیدکننده فرش دستباف شناخته می‌شود که با بهترین کیفیت فرش تأمین می‌کند. به عنوان طراح فرش حرم اشاره‌ای به ویژگی‌های فرش حرم داشته باشید؟
کار آستان قدس رضوی بسیار متفاوت از بافت فرش بیرون است. شرکت فرش آستان قدس در رج متوسط فرش می‌بافد. البته نمونه‌هایی از فرش ریزبافت هم داریم که برای تالار تشریفات آستان قدس رضوی استفاده شده است.
همچنین اندازه فرش‌های حرم مطهر با بقیه جاها فرق دارد، مثلا اندازه فرش‌های بیرون رُند است و در اندازه‌های 3 در 4 یا 2 در 3 در بازار به فروش می‌رسد. اما کارهای حرم اندازه‌های مختلف دارد و در ابعاد مختلف باید طراحی شود. طراحی زیادی انجام دادم از کار کوچک رومبلی تا کار بزرگ 12 در 12 که 144 متری بود. قالی‌هایی با اندازه بزرگتر چون حمل و نقل‌شان مشکل بود، دو تا بیشتر نبافتند. از قالی 144 متری فقط دو تا در 2 رنگ کرم و لاکی بافته شد که رنگ کرم فروخته شده است.
البته یک طراحی متفاوتی هم داشتم و آن هم فرشی با بافت دورو است که یک طرف آن آرم آستان قدس و در طرف دیگر آن آرم شرکت فرش آستان قدس رضوی نقش بسته است. بافت این فرش توسط یک بافنده تبریزی در دهه 70 بافته شده و اکنون در نمایشگاه فرش آستان قدس نگهداری می‌شود.
.jpg)
چرا کاربرد فرش ریزبافت در حرم مطهر کمتر است؟
کارهای پر رج برخلاف کم رج زیر پا جمع می‌شود و اگر جای پرازدحام مثل حرم پهن شود، ممکن است جمع شده و حادثه بیافریند. معمول است که در حرم مطهر فرش‌های 30 و 40 رج می‌بافند. اینکه تو حرم بیشتر فرش دستی با این تعداد رج می‌خواهند، برای این است که زیر پا جمع نشده و امنیت داشته باشد. فقط در سالن تشریفات حرم فرش‌های ریزبافت و بزرگ پارچه در 60 رج داریم.
اندازه فرش‌های حرم مطهر چقدر است؟
اینطور نیست که سایزهای حرم فیکس باشد. هر اندازه‌ای آستان قدس رضوی طلب و اراده می‌کرد، طراحی می‌کردم. سایزهایی که من طراحی داشتم 12 در 12، 12 در 10، 8 در 10 ، 6 در 8 ، 6 در 6 ، 5 در 7 ، 4 در 6 و... بوده است. همچنین سایزهای متفاوت همچون 4/70، 6/50، 5/30 و... در بعضی جاها داشتیم. برای کنارها از یک متر تا 80 سانت و در طول‌های مختلف از دو متر و سه متر تا 10 و 12 متر طرح دادم و بافته شده است.
چرا فرش‌های داخل رواق‌ها بافت دست است و برای صحن‌ها از فرش ماشینی استفاده می‌شود؟
مرحوم آیت‌الله طبسی مقید بود که فرش دستی در حرم استفاده شود و مخالف مفروش کردن رواق‌ها با فرش ماشینی بود و فقط فرش ماشینی بخاطر سهولت در شستوشو و حمل و نقل در صحن‌ها پهن می‌شد. اما الان داخل رواق‌ها هم با فرش ماشینی مفروش می‌شود که طرح‌های من را می‌دهند و ماشینی بافته می‌شود.
.png)
هنوز هم در شرکت فرش آستان قدس رضوی از طرح‌های شما استفاده می‌شود؟
وقتی من از شرکت فرش بازنشسته شدم دیگر طراحی نداشتند. همان طرح فرش‌های قبلی را کپی می‌کنند. از روی یک نقشه ممکن است 7 و 8 بار بافته شده، چون تکراری خواستند.
چه حسی با شما همراه است وقتی کار خودتان را در حرم می‌بینید؟
کار در حرم یک کار معنوی بود و برایم ارزش داشت. آن طرح فرشی که من با عشق طراحی کردم، بافندگان بافته‌اند و زیر پای زوار حضرت می‌رود. یک حس و حال دیگری دارد و احساس می‌کنم همیشه در حرم هستم.
در پایان مصاحبه بفرمایید از کودکی که در محیط بافندگی فرش بزرگ شده‌اید، فکر می‌کردید روزی تنها طراح فرش حرم باشید و پس از بازنشستگی، باز هم فقط طرح‌های شما در حرم کپی و استفاده شود؟
بچه که بودم روزهای جمعه با پدرم به زیارت و اقامه نماز جمعه در مسجد گوهرشاد می‌‌رفتیم. اصلا تصور نمی‌کردم روزی خودم طراح فرش حرم باشم و هنر دست من در فرش‌های حرم نقش بسته و زیر پای زائران پهن شود.
این شرکت به تهیه و تولید فرش دستباف برای حرم مطهر رضوی پرداخته و با توسعه فعالیت خود در واحدهای طراحی، تأمین مواد اولیه، رنگرزی، بافت، پرداخت و شستوشو، افزون بر خدمات‌رسانی به آستان قدس رضوی، به عرضه و فروش داخلی و خارجی دست‌بافته‌ها نیز می‌پردازد.
چهارشنبه امام رضایی این هفته فرصتی برای ما فراهم شد تا با احمد بهپوری طراح فرش‌های حرم مطهر امام رضا(ع) گفت‌وگویی انجام دهم و با او و همچنین طراحی و تولید فرش حرم بیشتر آشنا شویم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
چه عواملی موجب شد احمد بهپوری سعادت طراحی فرش‌های آستان قدس رضوی را از آن خود کند؟
سال 1360 شرکت فرش آستان قدس رضوی در روستای کنه‌بیست راه افتاد و مدیرعامل آن مرحوم محمود غیوری بود. او قبلا از من نقشه فرش می‌برد و مرا می‌شناخت. از این‌رو، از من دعوت کرد تا به استخدام شرکت فرش در بیایم و از سال 1361 در این شرکت به عنوان طراح فرش مشغول بکار شده و تا 23 سال توفیق طراحی فرش‌های حرم را داشتم و در سال 1384 بازنشسته شدم.
طراحی فرش استعداد و علاقه شما بود که در این هنر تا خدمت برای آستان قدس رضوی پیش رفته‌اید؟
در منزل کارگاه قالی‌بافی داشتیم یک طرف خانه‌مان کارگاه قالی‌بافی پدرم و در طرف دیگر هم که محل سکونت‌مان بود. صبح‌ها دبستان می‌رفتم و عصرها کنار دست پدرم کار می‌کردم. چون در محیط قالی‌بافی بزرگ شده بودم، زمینه‌اش را داشتم. یک مقدار هم تجربه و علاقه به این هنر در من ایجاد شده بود که روی همان تجربه از سن 14 سالگی در حدود 5 و 6 سال نزد مرحوم آقای مهدوی آموزش دیدم. البته کم کم خودم مستقل شدم و در خیابان نواب‌صفوی کوچه سیاه‌‌آب مغازه داشتم و چند نفر از فرش‌باف‌های معروف مشهد برای طراحی فرش پیش من می‌آمدند.
آستان قدس رضوی بزرگ‌ترین تولیدکننده فرش دستباف شناخته می‌شود که با بهترین کیفیت فرش تأمین می‌کند. به عنوان طراح فرش حرم اشاره‌ای به ویژگی‌های فرش حرم داشته باشید؟
کار آستان قدس رضوی بسیار متفاوت از بافت فرش بیرون است. شرکت فرش آستان قدس در رج متوسط فرش می‌بافد. البته نمونه‌هایی از فرش ریزبافت هم داریم که برای تالار تشریفات آستان قدس رضوی استفاده شده است.
همچنین اندازه فرش‌های حرم مطهر با بقیه جاها فرق دارد، مثلا اندازه فرش‌های بیرون رُند است و در اندازه‌های 3 در 4 یا 2 در 3 در بازار به فروش می‌رسد. اما کارهای حرم اندازه‌های مختلف دارد و در ابعاد مختلف باید طراحی شود. طراحی زیادی انجام دادم از کار کوچک رومبلی تا کار بزرگ 12 در 12 که 144 متری بود. قالی‌هایی با اندازه بزرگتر چون حمل و نقل‌شان مشکل بود، دو تا بیشتر نبافتند. از قالی 144 متری فقط دو تا در 2 رنگ کرم و لاکی بافته شد که رنگ کرم فروخته شده است.
البته یک طراحی متفاوتی هم داشتم و آن هم فرشی با بافت دورو است که یک طرف آن آرم آستان قدس و در طرف دیگر آن آرم شرکت فرش آستان قدس رضوی نقش بسته است. بافت این فرش توسط یک بافنده تبریزی در دهه 70 بافته شده و اکنون در نمایشگاه فرش آستان قدس نگهداری می‌شود.
چرا کاربرد فرش ریزبافت در حرم مطهر کمتر است؟
کارهای پر رج برخلاف کم رج زیر پا جمع می‌شود و اگر جای پرازدحام مثل حرم پهن شود، ممکن است جمع شده و حادثه بیافریند. معمول است که در حرم مطهر فرش‌های 30 و 40 رج می‌بافند. اینکه تو حرم بیشتر فرش دستی با این تعداد رج می‌خواهند، برای این است که زیر پا جمع نشده و امنیت داشته باشد. فقط در سالن تشریفات حرم فرش‌های ریزبافت و بزرگ پارچه در 60 رج داریم.
اندازه فرش‌های حرم مطهر چقدر است؟
اینطور نیست که سایزهای حرم فیکس باشد. هر اندازه‌ای آستان قدس رضوی طلب و اراده می‌کرد، طراحی می‌کردم. سایزهایی که من طراحی داشتم 12 در 12، 12 در 10، 8 در 10 ، 6 در 8 ، 6 در 6 ، 5 در 7 ، 4 در 6 و... بوده است. همچنین سایزهای متفاوت همچون 4/70، 6/50، 5/30 و... در بعضی جاها داشتیم. برای کنارها از یک متر تا 80 سانت و در طول‌های مختلف از دو متر و سه متر تا 10 و 12 متر طرح دادم و بافته شده است.
چرا فرش‌های داخل رواق‌ها بافت دست است و برای صحن‌ها از فرش ماشینی استفاده می‌شود؟
مرحوم آیت‌الله طبسی مقید بود که فرش دستی در حرم استفاده شود و مخالف مفروش کردن رواق‌ها با فرش ماشینی بود و فقط فرش ماشینی بخاطر سهولت در شستوشو و حمل و نقل در صحن‌ها پهن می‌شد. اما الان داخل رواق‌ها هم با فرش ماشینی مفروش می‌شود که طرح‌های من را می‌دهند و ماشینی بافته می‌شود.
هنوز هم در شرکت فرش آستان قدس رضوی از طرح‌های شما استفاده می‌شود؟
وقتی من از شرکت فرش بازنشسته شدم دیگر طراحی نداشتند. همان طرح فرش‌های قبلی را کپی می‌کنند. از روی یک نقشه ممکن است 7 و 8 بار بافته شده، چون تکراری خواستند.
چه حسی با شما همراه است وقتی کار خودتان را در حرم می‌بینید؟
کار در حرم یک کار معنوی بود و برایم ارزش داشت. آن طرح فرشی که من با عشق طراحی کردم، بافندگان بافته‌اند و زیر پای زوار حضرت می‌رود. یک حس و حال دیگری دارد و احساس می‌کنم همیشه در حرم هستم.
در پایان مصاحبه بفرمایید از کودکی که در محیط بافندگی فرش بزرگ شده‌اید، فکر می‌کردید روزی تنها طراح فرش حرم باشید و پس از بازنشستگی، باز هم فقط طرح‌های شما در حرم کپی و استفاده شود؟
بچه که بودم روزهای جمعه با پدرم به زیارت و اقامه نماز جمعه در مسجد گوهرشاد می‌‌رفتیم. اصلا تصور نمی‌کردم روزی خودم طراح فرش حرم باشم و هنر دست من در فرش‌های حرم نقش بسته و زیر پای زائران پهن شود.
