گفت‌وگو خبرگزاری رضوی با کاشی‌کار پیشکسوت مشهدی در چهارشنبه‌های امام رضایی؛
فراگیری هنر کاشی کاری در حرم رضوی و احیاء آن در 40 کشور دنیا
خبرگزاری رضوی ـ آزیتا ذکاء؛ کاشی یگانه عنصری است که می‌تواند اهداف هنر اسلامی را محقق کند. عمیق‌ترین مفاهیم دینی را می‌توان در نقوش و طرح‌های مختلف کاشیکاری در مساجد و بناهای مذهبی به ویژه بارگاه منور امام رضا(ع) مشاهده کرد.
آثار گران‌بهایی که حاصل دستان توانمند هنرمندانی است که رسالت خود را در قبال جامعه اسلامی و اهداف هنر اسلامی از طریق هنر کاشیکاری انجام داده‌اند. عبدالحسین مشکات یکی از آن هنرمندان مشهدی است که این هنر را زمان کودکی در حرم مطهر امام مهربانی‌ها فراگرفت و با هدف احیا هنرهای اسلامی دست به خلق آثار متعددی در سطح جهان زد. برای آشنایی بیشتر با این کاشی‌کار پیشکسوت که 67 سال سن دارد، گفت‌وگویی در چهارشنبه‌های امام رضایی انجام دادیم که مشروح آن از نظرتان می‌گذرد.
چه عواملی دست به دست هم داد تا عبدالحسین مشکات کودکی خود را در حرم مطهر امام هشتم(ع) با شاگردی در کارگاه کاشی بگذراند؟
10 سال بیشتر نداشتم که مادرم را از دست دادم. ما سه برادر بودیم که من فرزند دوم خانواده هستم. پس از فوت مادرم چون کسی نبود از ما مراقب کند، پدرم بناچار ما را به حرم و نزد معمار آن زمان مرحوم خوشدست برد تا کنار دست او کار یاد بگیرم. البته پدرم هم خودش در کتابخانه حرم به نگهبانی مشغول بود و سال‌ها نیز در لباس خادمی به خدمت زائران مبادرت داشت.
پس دوران کودکی شما در حرم مطهر فقط به شاگردی در هنر کاشی گذشت؟
بله. وقتی پدرم من را نزد مرحوم خوشدست برد. او به پدرم گفت: «این بچه شیرش را خورده که آمده کار یاد بگیرد؟» با این مضمون که او برای این کار بچه است. نداشتن سایه مادر موجب شد برای رهایی از تنهایی به شاگردی در حرم گمارده شوم که حدود 10 سال در کنار دست مرحوم محمدعلی الهام‌نیا هنر کاشی را یاد گرفتم.
چرا شما آموزش خود را در حرم داشتید اما برای اشتغال جذب اداره اوقاف و امور خیریه شدید؟
سال 1352 تا 1354 به خدمت سربازی رفتم و زمانی که از خدمت بازگشتم، دوباره به آستان قدس رضوی مراجعه کردم که دیگر من را نپذیرفتند و با سفارش یکی از دوستان جذب اداره اوقاف شدم و در شرکت کاشی سنتی گوهرشاد کارم را شروع کردم. البته برای من خدمت به هنر در حرم مطهر امام رضا(ع) با دیگر اماکن مذهبی یا مساجد فرقی نمی‌کند، چون معتقدم باید هنرهای اسلامی احیا شود.
مسجد گوهرشاد طی سال‌های مختلف مرمّت و بازسازی داشته است. قبل واگذاری مسجد گوهرشاد به آستان قدس رضوی در بازسازی این مسجد هم نقش داشته‌اید؟
در سال‌های 1357 و 1358 کارهای مرمّت مسجد را داشتیم و خیلی کار کردیم. غرفه‌های اطراف مسجد و مقرنس گلدسته نیاز به مرمّت داشت که انجام دادیم. طرح ورودی کتابخانه گوهرشاد رو هم من داده بودم، زمانی که مسجد به آستان‌قدس رضوی واگذار گردید کار ما نیز در این قسمت متوقف شد.
آقای مشکات که دغدغه احیا هنرهای اسلامی را دارد آثار فاخر او را در چه جاهایی می‌توان شاهد بود؟
حدود 40 کشور کارهای‌مان ارائه شده که از جمله آنها می‌توان به مرکز اسلامی هامبورگ آلمان در سه مرحله، مرکز اسلامی لیسبون، کنسولگری ایران در لاهور، مسجد شیعیان بمبی هند، تعدادی مسجد در کشور آذربایجان، طرح مسجد شیعیان کنیا در آفریقا و سردرب ورودی حرم حضرت زینب(س) در سوریه اشاره کرد.
در داخل کشور خودمان نیز کارهایی که داشتم شامل کاشی یکی از گلدسته‌های حرم امام(ره)، امامزاده صالح(ع)، مسجد جامع ونک، دائره‌المعارف تهران، سیدعلاءالدین شیراز، کتابخانه مسجد گوهرشاد و تعمیرات داخل مسجد، سازمان تبلیغات اسلامی مشهد، سردرب اوقاف خراسان و استان‌ها، مدرسه علمیه عباسقلی‌خان و نواب و ... می‌شود.
.jpg)
10 سال شاگردی آقای مشکات در حرم مطهر رضوی با چه معجزات و کراماتی از حضرت رضا(ع) همراه بوده است؟
اگر بگویم نظر کرده امام رضا(ع) هستم گزافه نگفته‌ام. منزل پدری‌ام در تپُل محله بود که در کودکی یکبار پیش آمد که حالت خفگی داشتم و نفسم بالا نمی‌آمد؛ مرحوم مادرم هراسان من را بغل کرده و به سمت حرم می‌برد تا عنایت حضرت شامل حالم شود که به لطف آقا نفسم برمی‌گردد و از آن حالت نجات پیدا می‌کنم.
دوبار هم در حین کار دچار سانحه شدم که به لطف حضرت هیچ اتفاق ناگواری برایم نیافت. یکسال که در حال تعمیر ساعت صحن آزادی بودیم از آن بالا به بر روی تخته افتاده و از آنجا نیز به زمین سقوط کردم؛ الحمدالله صدمه‌ای ندیدم. همچنین در صحن موزه کار می‌کردیم که یکبار هم آنجا از بلندی با شکم بر روی داربست افتادم که آن حادثه نیز ختم به خیر شد.
آثار گران‌بهایی که حاصل دستان توانمند هنرمندانی است که رسالت خود را در قبال جامعه اسلامی و اهداف هنر اسلامی از طریق هنر کاشیکاری انجام داده‌اند. عبدالحسین مشکات یکی از آن هنرمندان مشهدی است که این هنر را زمان کودکی در حرم مطهر امام مهربانی‌ها فراگرفت و با هدف احیا هنرهای اسلامی دست به خلق آثار متعددی در سطح جهان زد. برای آشنایی بیشتر با این کاشی‌کار پیشکسوت که 67 سال سن دارد، گفت‌وگویی در چهارشنبه‌های امام رضایی انجام دادیم که مشروح آن از نظرتان می‌گذرد.
چه عواملی دست به دست هم داد تا عبدالحسین مشکات کودکی خود را در حرم مطهر امام هشتم(ع) با شاگردی در کارگاه کاشی بگذراند؟
10 سال بیشتر نداشتم که مادرم را از دست دادم. ما سه برادر بودیم که من فرزند دوم خانواده هستم. پس از فوت مادرم چون کسی نبود از ما مراقب کند، پدرم بناچار ما را به حرم و نزد معمار آن زمان مرحوم خوشدست برد تا کنار دست او کار یاد بگیرم. البته پدرم هم خودش در کتابخانه حرم به نگهبانی مشغول بود و سال‌ها نیز در لباس خادمی به خدمت زائران مبادرت داشت.
پس دوران کودکی شما در حرم مطهر فقط به شاگردی در هنر کاشی گذشت؟
بله. وقتی پدرم من را نزد مرحوم خوشدست برد. او به پدرم گفت: «این بچه شیرش را خورده که آمده کار یاد بگیرد؟» با این مضمون که او برای این کار بچه است. نداشتن سایه مادر موجب شد برای رهایی از تنهایی به شاگردی در حرم گمارده شوم که حدود 10 سال در کنار دست مرحوم محمدعلی الهام‌نیا هنر کاشی را یاد گرفتم.
چرا شما آموزش خود را در حرم داشتید اما برای اشتغال جذب اداره اوقاف و امور خیریه شدید؟
سال 1352 تا 1354 به خدمت سربازی رفتم و زمانی که از خدمت بازگشتم، دوباره به آستان قدس رضوی مراجعه کردم که دیگر من را نپذیرفتند و با سفارش یکی از دوستان جذب اداره اوقاف شدم و در شرکت کاشی سنتی گوهرشاد کارم را شروع کردم. البته برای من خدمت به هنر در حرم مطهر امام رضا(ع) با دیگر اماکن مذهبی یا مساجد فرقی نمی‌کند، چون معتقدم باید هنرهای اسلامی احیا شود.
مسجد گوهرشاد طی سال‌های مختلف مرمّت و بازسازی داشته است. قبل واگذاری مسجد گوهرشاد به آستان قدس رضوی در بازسازی این مسجد هم نقش داشته‌اید؟
در سال‌های 1357 و 1358 کارهای مرمّت مسجد را داشتیم و خیلی کار کردیم. غرفه‌های اطراف مسجد و مقرنس گلدسته نیاز به مرمّت داشت که انجام دادیم. طرح ورودی کتابخانه گوهرشاد رو هم من داده بودم، زمانی که مسجد به آستان‌قدس رضوی واگذار گردید کار ما نیز در این قسمت متوقف شد.
آقای مشکات که دغدغه احیا هنرهای اسلامی را دارد آثار فاخر او را در چه جاهایی می‌توان شاهد بود؟
حدود 40 کشور کارهای‌مان ارائه شده که از جمله آنها می‌توان به مرکز اسلامی هامبورگ آلمان در سه مرحله، مرکز اسلامی لیسبون، کنسولگری ایران در لاهور، مسجد شیعیان بمبی هند، تعدادی مسجد در کشور آذربایجان، طرح مسجد شیعیان کنیا در آفریقا و سردرب ورودی حرم حضرت زینب(س) در سوریه اشاره کرد.
در داخل کشور خودمان نیز کارهایی که داشتم شامل کاشی یکی از گلدسته‌های حرم امام(ره)، امامزاده صالح(ع)، مسجد جامع ونک، دائره‌المعارف تهران، سیدعلاءالدین شیراز، کتابخانه مسجد گوهرشاد و تعمیرات داخل مسجد، سازمان تبلیغات اسلامی مشهد، سردرب اوقاف خراسان و استان‌ها، مدرسه علمیه عباسقلی‌خان و نواب و ... می‌شود.
10 سال شاگردی آقای مشکات در حرم مطهر رضوی با چه معجزات و کراماتی از حضرت رضا(ع) همراه بوده است؟
اگر بگویم نظر کرده امام رضا(ع) هستم گزافه نگفته‌ام. منزل پدری‌ام در تپُل محله بود که در کودکی یکبار پیش آمد که حالت خفگی داشتم و نفسم بالا نمی‌آمد؛ مرحوم مادرم هراسان من را بغل کرده و به سمت حرم می‌برد تا عنایت حضرت شامل حالم شود که به لطف آقا نفسم برمی‌گردد و از آن حالت نجات پیدا می‌کنم.
دوبار هم در حین کار دچار سانحه شدم که به لطف حضرت هیچ اتفاق ناگواری برایم نیافت. یکسال که در حال تعمیر ساعت صحن آزادی بودیم از آن بالا به بر روی تخته افتاده و از آنجا نیز به زمین سقوط کردم؛ الحمدالله صدمه‌ای ندیدم. همچنین در صحن موزه کار می‌کردیم که یکبار هم آنجا از بلندی با شکم بر روی داربست افتادم که آن حادثه نیز ختم به خیر شد.
