خبرگزاری رضوی 22 دی 1397 ساعت 10:34 https://www.razavi.news/fa/interview/38574/بی-توجهی-حفظ-مرمت-محراب-مسجد-کرمانی-میراثی-گران-بها-تربت-جام -------------------------------------------------- در گفتگو با نرگس قنبریان کارشناس صنایع دستی عنوان شد عنوان : بی توجهی در حفظ و مرمت "محراب مسجد کرمانی" میراثی گران بها در تربت جام -------------------------------------------------- محراب مسجد کرمانی در مجموعه مزار شیخ احمد در تربت جام، از شکوه و جلوه ای خاص برخوردار است که برخلاف محراب الجایتو در مسجد جامع اصفهان، توجه چندانی به آن نشده است. متن : مریم ظریف/ سرویس هنر، خبرگزاری رضوی در آغاز قرن هشتم و در زمان حکومت سلطان محمد خدابنده، مشهور به الجایتو، با حمایت وزیر با درایتش محمد ساوی، استاد حیدر گچبر اصفهانی محرابی را در ضلع شمالی مسجد جامع اصفهان بنا نمود. در این بنا نقوش اسلیمی و ختایی، بهشتی عطرآگین را معنا می کنند و پیچ و تاب گل ها و برگ ها، بر اندام گچ چنان جا خوش کرده اند که کنجکاوی چشم را بر می انگیزد. نمونه مشابه این بنا، محراب مسجد کرمانی در تربت جام است. محراب گچبری مسجد، نفیس ترین بخش معماری مسجد است که کتیبه ها همراه با عناصر تزئینی چشم هر بیننده ای را نوازش داده و روح و روان او را آرام می کند. قاب، حاشیه، زوار، لچکی، قوس طاقنما و سر ستون، با گل و بوته و آیات قرآنی جلوه ای خاص به محراب داده است. خالق این اثر بی بدیل، در داخل طاق نمای بخش تحتانی طاق شمال، در سمت راست فرورفتگی محراب چنین نوشته است:«عمل عبدالضعیف النحیف الراجی الی رحمه الله العزیز خواجو زکی بن محمد بن مسعود کرمانی و تم هذه المحراب بعون الملک الوهاب فی اوائل شهر .... ». پژوهش در دوران تحصیل برای نرگس قنبریان، وابستگی و تعلق روحی خاصی را به مسجد و محراب کرمانی به وجود می آورد که تمام همّ و غمّش، نشان دادن شکوه و عظمت این بنای تاریخی می شود. در اولین نمایشگاهی که با همراهی همسرش حسن تقدسی برگزار می کند نیز با هدف توجه ویژه به مسجد و محراب کرمانی، نقش ها را در آثارش می گنجاند و دیتیل های گچبری محراب مسجد، در بین آثار خودنمایی می کند. به همین بهانه گفتگویی را با او و همسرش در دفتر خبرگزاری رضوی ترتیب دادیم که شرح آن را در ذیل می خوانید. راهی سخت «پدربزرگم قالیباف بود. خانواده ام به هنر اهمیت زیادی می دهند و پشتیبانم هستند. در زمان تحصیل در هنرستان، طراحی لباس انجام می دادم. آنچه در ذهن من می گذشت از نظر دوستان و اساتیدم عملی شدنش در ایران غیر ممکن بود و می گفتند در این زمینه یا خودت باید تولید کننده باشی و یا برای فروش و تولید طرحت را بدون ذکر نام و قیمت پایین ارائه دهی. فارغ التحصیلی در دانشگاه پیام نور را که هیچ امکاناتی برای رشته هنر نداشت پشت سر گذاشتم و ترم آخر باید رساله نهایی را ارائه می دادم. این رساله، در عین حال که شبیه پایان نامه بود، رتبه علمی نداشت و در حد دانشگاه باقی می ماند. با وجود بی اهمیت بودن رساله، تصمیم گرفتم کار با ارزشی را ارائه دهم و به پیشنهاد یکی از اساتید، مسجد کرمانی تربت جام را انتخاب نمودم. چند بار به تربت جام رفته و از مسجد و محراب عکس گرفتم. آنچه بیش تر از همه توجه ام را جلب کرد محراب مسجد بود که محراب الجایتو در اصفهان را برایم تداعی می کرد. اما این مسجد و محراب در تربت جام مهجور مانده بود. اندک منابع تحقیقات در مورد مسجد و مجموعه، سختی کارم را دو چندان می نمود. با این حال، پژوهش و رساله ام را به پایان رساندم.» آزمون و خطا کار با سفال، چوب و پارچه برای نرگس حس خوبی را به همراه دارد. او و همسرش با اتفاق نظر در مورد هر طرح، کار خود را روی چوب آغاز می کنند. اما سر و صدای چوب و فقدان وجود امکانات خاص در کارگاه خانگی، آنها را مجبور می کند که روی سفال کار کنند. ایده نمایشگاه را حسن قوت می بخشد و با جدیت، سفال ها را برای نمایشگاه آماده می کنند. نرگس می گوید:«کار با سفال هم سختی دیگری داشت، کوره نداشتیم و هنگام جابجایی برخی از کارها می شکست و فرصتی برای ساخت مجدد نبود. با این حال عشق و علاقه ای که به کار داشتیم دلسردمان نکرد. هر دو ایده ها را در ذهن داشتیم و پس از بررسی آن را طراحی و اجرا می نمودیم.»     آینه گی قاب آینه ها با الهام از نقوش محراب ساخته و دیتیل های محراب بر روی سفال با ظرافت طراحی می شوند. نرگس قنبریان می گوید:«نقش های اصلی محراب را برای قاب آینه ها کار نکردیم تا کپی کاری نشود و فقط جزئی از یک نقش را با تغییر شکل استفاده نمودیم.» دیتیل هایی برگرفته از محراب مورد تأیید اساتید واقع شده است و منتظر تعامل بین تولیت مسجد کرمانی و سازمان میراث فرهنگی هستیم تا جهت مرمت محراب، استفاده شوند. قنبریان می گوید:«اگر مسجد ثبت یونسکو گردد، مرمت و رسیدگی به مسجد سریعتر انجام می شود.» اما ظاهرا هنوز خبری از پیگیری های رسمی و جدی برای به ثبت رسیدن مسجد در یونسکو وجود ندارد. قنبریان معتقد است که:«علاوه بر تعامل بین این دو مجموعه، می توان از نهادهای مردمی و هنرمندان نیز برای حفظ این بنای تاریخی کمک گرفت.» قنبریان نیمی از راه را رفته است. او تداوم و ریشه نقوش را از دوره ساسانی، عباسی، اموی و سلجوقی تا ایلخانی دنبال نموده است. نقش های محراب را در آورده و لایه های داخلی هر نقش را به خوبی می شناسد. آسیب دیدگی هر نقش را مشخص کرده و نوع مرمت و مصالح را هم در نظر گرفته است. او برای هر نوع همکاری اعلام آمادگی می کند. محراب و نرگس نرگس قنبریان در میان صحبت هایش از صفا و شأن هنر می گوید و عدم رسیدگی به بناهای تاریخی را فقط با یک جمله می گوید:« نمی دانم مشکل کجاست؟!!» او ترک هایی که بر اثر نشست زمین بر دیواره ی محراب نقش بسته را عکس گرفته و هر بار که خبر از زلزله ای خفیف به گوشش می رسد بی درنگ به تولیت مسجد زنگ زده و پیگیر می شود. نگران است که مبادا ترک ها بیشتر شوند و نقش ها روز به روز، هفته به هفته و ماه به ماه، شاهکار تاریخی را تهدید کنند و از آن فقط عکس ها و برگ های پژوهش رساله نهایی یک دختر دانشجوی کارشناسی هنر دانشگاه پیام نور به یادگار بماند.