گزارش رضوی به مناسبت سالروز شهادت جوادالائمه(ع)؛
سیره امام جواد(ع) چه راهکاری برای نجات جهان اسلام از تکفیر و انحراف دارد؟
به گزارش سرویس جهان اسلام خبرگزاری رضوی، سال ها است کشورها و دولت های اسلامی در تلاش هستند تا با هزینه کرد فراوان خود را به عنوان الگوی آزاداندیشی در سطح بین الملل معرفی نمایند. عربستان سعودی که مرکز اشاعه فکری وهابی و تکفیری در طول چندین دهه بوده است سال ها است که با تأسیس مراکز گفتگوی میان ادیان و مذاهب سعی دارد چهره ای آزاداندیش از خود در افکار عمومی جهان به نمایش گذارد این در حالی است که حتی طرح یک پرسش انتقادی حتی علمی و اعتقادی در داخل این کشور با دشواری و محدودیت های جدی همراه است.
چند سال پیش در نخستین سفر ترامپ رئیس جمهور آمریکا به ریاض، بزرگترین مرکز فکری مقابله با اندیشه داعش در مراسم پرسروصدایی افتتاح شد تا به پاسخگویی و دفع شبهات داعش و گروه های تکفیری از اذهان جوانان عرب بپردازد.
اما چرا پرسشگری و طرح آزاد سؤالات و شبهات در جهان اسلام اینقدر غیرممکن و بی ثمر است و نتوانسته پیشرفتی برای رشد و هدایت اجتماعی در جهان اسلام ایجاد کند؟ توجه به آموزه های مکتب اهل بیت علیهم السلام به عنوان یکی از بزرگترین مراجع علمی در طول تاریخ اسلام می تواند پاسخ های راهگشایی در مقابل جوامع اسلامی بگذارد. حضرت آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی که از برجسته ترین چهره های تاریخ پژوه در میان مراجع شیعی معاصر به شمار می روند در این باره می فرمایند: "بحث آزاد کار خوبی است، من موافقم با بحث آزاد؛ از اول هم موافق بودم. این نکتهی اول که بحث آزاد را ما رد نمیکنیم بلکه استقبال هم میکنیم .مبتکر بحث آزاد اجتماعی امام جواد صلواتاللهعلیه است. البته قبل از امام جواد هم در زمان ائمه بحث زیاد میشد، اما این یکه حالا بنشینند جمعا صحبت کنند امام جواد اول بار این کار را کردند(۱۳۶۰/۳/۲).
برخی پژوهشگران علوم حدیث معتقدند امام جواد علیهالسلام در این حوزه وضعیت ویژه داشتند که ایشان را از دیگر ائمه علیهمالسلام متمایز میکند. اینکه مباحثات بین مذهبی مطرح در دورهی امام رضا علیهالسلام یکدفعه به ایشان منتقل شد. در حالی که مثلاً در دورهی امام باقر علیهالسلام مناظرات بین مذهبی چندان پررنگ نبود. نکتهی دیگر اینکه سن کم امام جواد علیهالسلام و این تجربهی جدید که امام یک علم لدنّی و الهی دارد و این علم تفضلی از جانب حضرت باری تعالی است، خیلی عجیب جلوه میکرد. البته این امر برای شیعیان معلوم بود، ولی در بین دیگران جلوهی خاصی داشت.
رئیس پژوهشکده علوم حدیث به عنوان بزرگترین مرکز حدیث پژوهی اهل بیت(ع) در این باره می افزاید: اهل سنت از امام جواد علیهالسلام راجع به فضائل خلفا پرسش کردند. در واقع وارد مناظرات مذهبی شدند. طبیعت این مناظرات هم به صورتی است که یک مقدار حدّت و تندی در آن است، اما نوع سخن گفتن امام جواد علیهالسلام را ببینید و آداب مناظره را یاد بگیرید. در همان جلسه نظر امام را دربارهی روایتی که محتوای آن مربوط به یکی از خلفا بود پرسیدند. ایشان اولاً با احترام از او یاد کردند و ویژگیهای خوب او را که از منظر سؤالکنندهها مهم بود برشمردند. بعد حضرت ادامه دادند: «این روایت را باید یک مقدار با تردید نگاه کرد.» در ادامه نیز با استدلال، خبر را رد کردند. ایشان ابتدا با مخاطب همراه میشدند، موضعگیری تند نکرده و وارد منازعات مذهبی نمیشدند.
در همین زمینه رهبر فرزانه انقلاب که در میان متفکران مسلمان و انقلابی چند دهه اخیر توجه تامی را نسبت به استخراج تعالیم اجتماعی از سیره ائمه اطهار مبذول داشته اند در استناد به سیره امام جواد(ع) می گوید: خاطرهی خونین ۱۷ شهریور؛ دنبالهی درس جاوید فراموشنشدنی است که امام جواد به ما داده است. چرا یک امام بزرگوار در ۲۵ سالگی به شهادت میرسد؟ و دستگاه جبار زمان این ذریهی پیغمبر را بیش از آن تحمل نمیکند؟ پاسخ به این سخن را زندگی و شخصیت امام جواد به ما میدهد. او مظهر مبارزهی با باطل بود، او کوششگر برای حکومت الله بود. او برای خدا و قرآن مبارزه میکرد، او از قدرتها نمیترسید، او در حقیقت امام و الگو و پیشاهنگ این حرکتی بود که امروز ملت ایران همگی دست به دست آن را تعقیب میکند". (سخنرانی به مناسبت ۱۷ شهریور در مصلی نماز جمعهی تبریز ۱۳۶۲/۶/۱۷)
آیت الله خامنه ای زندگی امام جواد علیه السلام را یک الگو برای جوانان این عصر می داند و می افزاید: "امام جواد علیهالسلام - امامی با آن همه مقامات، با آن همه عظمت - در بیستوپنج سالگی از دنیا رفت. این نیست که ما بگوییم؛ تاریخ میگوید؛ تاریخی که غیر شیعه آن را نوشته است. آن بزرگوار، در دوران جوانی و خردسالی و نوجوانی، در چشم مأمون و در چشم همه، عظمتی پیدا کرد. اینها چیزهای خیلی مهمی است؛ اینها میتواند برای ما الگو باشد". (گفت و شنود در دیدار جمعی از جوانان به مناسبت هفتهی جوان ۱۳۷۷/۲/۷)
رهبر معظم انقلاب اسلامی معتقد است هنوز ظرفیت ها و گوهرهای نابی در مطالعات و آثار برجای مانده درباره ائمه اطهار و خصوصا امام جواد علیه السلام موجود است که شایسته عرضه برنامه ریزی شده به علاقه مندان در جهان است.
"برای مراسم دینی، اعیاد و عزاداریها برنامهریزی هوشمندانه بشود. بعضی از برنامههایی که اجرا میشود، کاملا ناهوشمندانه است. راجع به حضرت جواد چه صحبتی در تلویزیون یا رادیو میکنید؟ راجع به امام جواد، امام هادی، امام عسکری، امام رضا و دیگر ائمه مطالب خیلی خوبی نوشته شده است. بنده که عمرم را در این زمینهها گذراندهام، وقتی به این مطالب نگاه میکنم، استفاده میکنم و لذت میبرم؛ چرا از اینها استفاده نمیشود؟ نوشتههای خوب، تحقیقات خوب و مطالب شیوا و ایمانآور در این زمینهها فراوان است". (بیانات در دیدار رئیس و مدیران سازمان صداوسیما ۱۳۸۳/۹/۱۱)
تحلیل رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان یک مرجه دینی و انقلابی و یک رهبر برجسته در جهان اسلام از سیره امام جواد علیه السلام، تأکید بر الگوپذیری از سیره آن حضرت برای تأسیس و پیشبرد گفتگو و پرسشگری آزاد با مذاهب جهان اسلام و پاسخگویی متقن و مستقیم به سؤالات جوامع اسلامی است. این حرکت می تواند حیات و حرکت جامعه شیعی در سطح جهان اسلام را تضمین نماید و روشی ماندگار و مقبول برای صیانت از اندیشه مسلمانان در انحراف و تکفیر به عنوان دو ابتلای معاصر جهان اسلام است.
چند سال پیش در نخستین سفر ترامپ رئیس جمهور آمریکا به ریاض، بزرگترین مرکز فکری مقابله با اندیشه داعش در مراسم پرسروصدایی افتتاح شد تا به پاسخگویی و دفع شبهات داعش و گروه های تکفیری از اذهان جوانان عرب بپردازد.
اما چرا پرسشگری و طرح آزاد سؤالات و شبهات در جهان اسلام اینقدر غیرممکن و بی ثمر است و نتوانسته پیشرفتی برای رشد و هدایت اجتماعی در جهان اسلام ایجاد کند؟ توجه به آموزه های مکتب اهل بیت علیهم السلام به عنوان یکی از بزرگترین مراجع علمی در طول تاریخ اسلام می تواند پاسخ های راهگشایی در مقابل جوامع اسلامی بگذارد. حضرت آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی که از برجسته ترین چهره های تاریخ پژوه در میان مراجع شیعی معاصر به شمار می روند در این باره می فرمایند: "بحث آزاد کار خوبی است، من موافقم با بحث آزاد؛ از اول هم موافق بودم. این نکتهی اول که بحث آزاد را ما رد نمیکنیم بلکه استقبال هم میکنیم .مبتکر بحث آزاد اجتماعی امام جواد صلواتاللهعلیه است. البته قبل از امام جواد هم در زمان ائمه بحث زیاد میشد، اما این یکه حالا بنشینند جمعا صحبت کنند امام جواد اول بار این کار را کردند(۱۳۶۰/۳/۲).
برخی پژوهشگران علوم حدیث معتقدند امام جواد علیهالسلام در این حوزه وضعیت ویژه داشتند که ایشان را از دیگر ائمه علیهمالسلام متمایز میکند. اینکه مباحثات بین مذهبی مطرح در دورهی امام رضا علیهالسلام یکدفعه به ایشان منتقل شد. در حالی که مثلاً در دورهی امام باقر علیهالسلام
رئیس پژوهشکده علوم حدیث به عنوان بزرگترین مرکز حدیث پژوهی اهل بیت(ع) در این باره می افزاید: اهل سنت از امام جواد علیهالسلام راجع به فضائل خلفا پرسش کردند. در واقع وارد مناظرات مذهبی شدند. طبیعت این مناظرات هم به صورتی است که یک مقدار حدّت و تندی در آن است، اما نوع سخن گفتن امام جواد علیهالسلام را ببینید و آداب مناظره را یاد بگیرید. در همان جلسه نظر امام را دربارهی روایتی که محتوای آن مربوط به یکی از خلفا بود پرسیدند. ایشان اولاً با احترام از او یاد کردند و ویژگیهای خوب او را که از منظر سؤالکنندهها مهم بود برشمردند. بعد حضرت ادامه دادند: «این روایت را باید یک مقدار با تردید نگاه کرد.» در ادامه نیز با استدلال، خبر را رد کردند. ایشان ابتدا با مخاطب همراه میشدند، موضعگیری تند نکرده و وارد منازعات مذهبی نمیشدند.
در همین زمینه رهبر فرزانه انقلاب که در میان متفکران مسلمان و انقلابی چند دهه اخیر توجه تامی را نسبت به استخراج تعالیم اجتماعی از سیره ائمه اطهار مبذول داشته اند در استناد به سیره امام جواد(ع) می گوید: خاطرهی خونین ۱۷ شهریور؛ دنبالهی درس جاوید فراموشنشدنی است که امام جواد به ما داده است. چرا یک امام بزرگوار در ۲۵ سالگی به شهادت میرسد؟ و دستگاه جبار زمان این ذریهی پیغمبر را بیش از آن تحمل نمیکند؟ پاسخ به این سخن را زندگی و شخصیت امام جواد به ما میدهد. او مظهر مبارزهی با باطل بود، او کوششگر برای حکومت الله بود. او برای خدا و قرآن مبارزه میکرد، او از قدرتها نمیترسید، او در حقیقت امام و الگو و پیشاهنگ این حرکتی بود که امروز ملت ایران همگی دست به دست آن را تعقیب میکند". (سخنرانی به مناسبت ۱۷ شهریور در
آیت الله خامنه ای زندگی امام جواد علیه السلام را یک الگو برای جوانان این عصر می داند و می افزاید: "امام جواد علیهالسلام - امامی با آن همه مقامات، با آن همه عظمت - در بیستوپنج سالگی از دنیا رفت. این نیست که ما بگوییم؛ تاریخ میگوید؛ تاریخی که غیر شیعه آن را نوشته است. آن بزرگوار، در دوران جوانی و خردسالی و نوجوانی، در چشم مأمون و در چشم همه، عظمتی پیدا کرد. اینها چیزهای خیلی مهمی است؛ اینها میتواند برای ما الگو باشد". (گفت و شنود در دیدار جمعی از جوانان به مناسبت هفتهی جوان ۱۳۷۷/۲/۷)
رهبر معظم انقلاب اسلامی معتقد است هنوز ظرفیت ها و گوهرهای نابی در مطالعات و آثار برجای مانده درباره ائمه اطهار و خصوصا امام جواد علیه السلام موجود است که شایسته عرضه برنامه ریزی شده به علاقه مندان در جهان است.
"برای مراسم دینی، اعیاد و عزاداریها برنامهریزی هوشمندانه بشود. بعضی از برنامههایی که اجرا میشود، کاملا ناهوشمندانه است. راجع به حضرت جواد چه صحبتی در تلویزیون یا رادیو میکنید؟ راجع به امام جواد، امام هادی، امام عسکری، امام رضا و دیگر ائمه مطالب خیلی خوبی نوشته شده است. بنده که عمرم را در این زمینهها گذراندهام، وقتی به این مطالب نگاه میکنم، استفاده میکنم و لذت میبرم؛ چرا از اینها استفاده نمیشود؟ نوشتههای خوب، تحقیقات خوب و مطالب شیوا و ایمانآور در این زمینهها فراوان است". (بیانات در دیدار رئیس و مدیران سازمان صداوسیما ۱۳۸۳/۹/۱۱)
تحلیل رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان یک مرجه دینی و انقلابی و یک رهبر برجسته در جهان اسلام از سیره امام جواد علیه السلام، تأکید بر الگوپذیری از سیره آن حضرت برای تأسیس و پیشبرد گفتگو و پرسشگری آزاد با مذاهب جهان اسلام و پاسخگویی متقن و مستقیم به سؤالات جوامع اسلامی است. این حرکت می تواند حیات و حرکت جامعه شیعی در سطح جهان اسلام را تضمین نماید و روشی ماندگار و مقبول برای صیانت از اندیشه مسلمانان در انحراف و تکفیر به عنوان دو ابتلای معاصر جهان اسلام است.