مروری بر شخصیت ها و زندگی نامه علمای مدفون شده در حرم حضرت معصومه(س)؛
قبور نور
به گزارش خبرگزاری رضوی، قم یکی از کلان شهرهای مذهبی کشور است که جمعیت آن در آخرین سرشماری یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر تخمین زده شد و بعد زیارتی آن بیشتر مد نظر است به صورتی که به این شهر لقب حرم اهل بیت(ع) و شهر کریمه اهل بیت(ع) می دهند. همچنین این شهر به عنوان پایتخت فرهنگی ایران و جهان، قطب تولید علوم اسلامی، پایتخت فرهنگی جهان شیعه و... شناخته می شود. علاوه بر این اهمیت این شهر به اندازه ای بالا است که رهبر معظم انقلاب اسلامی این شهر را «مادر نظام جمهوری اسلامی» نامیده اند. در کنار مرقد حضرت معصومه(س) بزرگترین حوزه های علمیه ایران در این شهر قرار گرفته و از دل خود عالمان زیادی را پرورش داده است.
موزه آستانه مقدسه حضرت معصومه(س) نیز که یکی از قدیمی ترین موزه های کشور در این شهر قرار دارد و همه اینها این شهر را در بعد فرهنگی و زیارتی و سیاحتی متمایز ساخته است.
تاکنون حدود يك هزار عالم رباني و مفسر قرآن كريم مدفون شده در حرم مطهر حضرت معصومه(س)، صحن هاي مجاور و استان قم شناسايي و زندگي نامه اين بزرگان در 30 جلد كتاب با عنوان ستارگان حرم به چاپ رسیده است.
طبق روال و قولی که داده بودیم مبنی بر این که هر پنجشنبه به معرفی نقاط و مراکز دیدنی و سیاحتی کشورمان بپردازیم، این هفته به معرفی علمای شاخص دفن شده در قم می پردازیم تا علاوه بر آشنایی با بزرگان دینی، با رفتن به این مقبره ها یک روز ارزشمند برایتان رقم بخورد.در ادامه گزارش به معرفی این علما می پردازیم:
مقبره ۵ تن از امام زادگان
شخصیت های که در حرم معصومه دفن شده اند هم تعدادشان زیاد است و هم به صورت پراکنده اند. در زیر گنبد ۵ تن از امام زادگان مانند موسی مبرقع نوه امام جواد(ع)، ام محمد دختر موسی مبرقع، قاسم دختر کوکبی از نوادگان امام سجاد(ع) دفن شده اند.
مزار آیت الله بروجردی نیز در این حرم قرار دارد. سنگ قبر بزرگ و برجسته‌ای که در راهروی مسجد اعظم قم در کنار مسجد بالاسر، زیر گنبد زیبایی قرار دارد و مردم معمولا در آنجا زیارت نامه می خوانند.
آیت‌الله سیدحسین بروجردی فرزند علامه حاج سید علی طباطبائی یکی از بزرگترین علما و مراجع شیعه در قرن 14 هجری است. وی از سادات طباطبا، سبط سید مرتضی علیهم الرحمه بوده و نسب وی به حسن مثنی فرزند امام حسن مجتبی (ع) منتهی می‌شود.
وی احاطه به اصول فقه در علم رجال و حدیث مهارتی کامل داشت و با وجود اطلاعات فلسفی و دروس حکمت و از خودنمائی به دور بود. در سجایای اخلاقی آیتی جامع بود و با وجود کهولت از احوال علما و از حوزه‌ها در حد توان رسیدگی و پرسش می‌کرد. مرحوم آیت‌الله بروجردی سرانجام در شوال 1380 (فروردین 1340) بر اثر عارضه قلبی دار فانی را وداع کرد و در کنار مسجد اعظم به خاک سپرده شد.
استاد مطهری و فلسفه کلام
در مسجد بالاسر حرم، چند قبر قرار دارد که می توان به مزار استاد شهید مطهری، علامه طباطبائی، آیت‌الله بهاءالدینی، آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری (موسس حوزه علمیه قم) و آیت‌الله بهجت" اشاره کرد.
در تعریفی کوتاه از شخصیت و زندگی شهید مطهری باید گفت او روحانی شیعه، استاد فلسفهٔ اسلامی و کلام اسلامی و تفسیر قرآن، عضو هیئت موتلفه اسلامی بود و بعد از انقلاب به ریاست شورای انقلاب منصوب شد.
مطهری در فعالیت‌های سیاسی در کنار آیت الله خمینی بود، به‌طوری‌که می‌توان سازماندهی قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در تهران و هماهنگی آن با روح‌الله خمینی را مرهون تلاش‌های او و یارانش دانست. وی در ساعت ۱ بعد از نیمه شب روز چهارشنبه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به دنبال یک سخنرانی مهیج علیه محمدرضا شاه پهلوی به وسیله پلیس دستگیر و پس از انتقال به زندان موقت شهربانی به همراه تعدادی از روحانیون تهران زندانی شد. وی در شامگاه روز سه‌شنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ پس از پایان جلسه‌ای در منزل یدالله سحابی به همراه گروهی از رجال سیاسی انقلابی، در تاریکی شب و هنگام خروج از محل جلسه، هدف گلولهٔ یکی از افراد گروه فرقانقرار گرفت و پس از انتقال به بیمارستان طرفه درگذشت. قاتلان او سه نفر به نام‌های محمدعلی بصیری، حمید نیکنام و وفا قاضی‌زاده بودند. از کتاب های او می توان به انسان در قران، تعلیم و تربیت در اسلام، جاذبه و دافعه علی، حماسه حسینی اشاره کرد.
آیت الله بجهت مرجعی عالی قدر
آیت الله بهجت که خط مشی، تفکر و گفته های او هنوز که هنوز است سرلوحه و چراغ راه بسیاری از دوستدارانش است نیز در حرم حضرت معصومه(س) دفن شده است. این مرجع عالی قدر در سال 1352 قمری برای ادامه تحصیل به نجف اشرف رفت و قسمت‌های پایانی سطح را در محضر آیات عظام از جمله مرحوم آیت الله آقا شیخ مرتضی طالقانی به پایان رساند و بعد از تکمیل دروس، در سال 1324 شمسی به ایران آمد و چند ماهی در موطن خود فومن اقامت گزید. وی در همان ایام که در درس آیات عظام اصفهانی، غروی و شیرازی حضور می‌یافت، ضمن تهذیب نفس و تعلم، به تعلیم هم می‌پرداخت و سطوح عالیه را در نجف اشرف تدریس می‌کرد. از کتب تاثیر گذار او می توان به رساله توضیح المسائل، مناسک حج، ّوسیله النجاة وجامع المسائل اشاره کرد.
ارتباط حوزه و دانشگاه از نگاه دکتر مفتح
در حجره‌های صحن اتابک افراد مشهوری دفن هستند؛ در یکی از آنها مزار شهید "دکتر مفتح" با سنگ قبر بزرگی ایستاده بر دیوار واقع شده است.
محمد مفتح (۱۳۰۷ – ۱۳۵۸ش) روحانی شیعی و از حامیان امام خمینی در جریان انقلاب اسلامی ایران بود. مسجد الجواد و مسجد قبا از جمله مراکز فعالیت‌های سیاسی-مذهبی وی به شمار میرفت. او در عرفان، فلسفه و حکمت از درس علامه طباطبایی، امام خمینی و سید ابوالحسن رفیعی قزوینی کسب فیض نمود و همزمان با تحصیلات حوزوی، تحصیلات دانشگاهی را نیز ادامه داد. مفتح بر این باور بود که اگر چه حوزه و دانشگاه هر یک اهداف، برنامه‌ها و کارکردهای خود را دارند ولی می‌توانند با نگرشی توأم با احترام و اعتماد متقابل، با یکدیگر ارتباط داشته باشند، و به جای نفی و طرد و نفرت و بدبینی، به درک متقابل که آکنده از روح اطمینان است اهتمام ورزند. سرانجام گروهک فرقان در راستای ترور مخالفین فکری علی شریعتی کسانی چون مرتضی مطهری، حاج مهدی عراقی، قاسم روحانی و محمد مفتح را ترور کرد.
موسس حوزه علمیه قم
قبر آیت الله مرتضی حائرى یزدى نیز در حرم حضرت معصومه(س) قرار گرفته است. وی فقیه و عالم امامى، فرزند شیخ عبدالکریم حائری در 1295 هجری شمسی در اراک به دنیا آمد و موسس صندوق ذخیره علوى در قم و عضو مجلس خبرگان قانون اساسى بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بود. او حوزه علمیه قم را تاسیس کرد. اهتمام به رفع گرفتارى هاى مردم درمانده، برطرف كردن مشكلات زندگى آنها از ديگر خصوصيات بارز اين مرد بزرگ بود. درب خانه اش به روى مردم باز بود، حاجتمندان به راحتى مى توانستند نيازهاى خود را با وى در ميان بگذارند و مشكلات خود را به وسيله او حل كنند. وی در شب 24 جمادى الثانى 1406 مصادف با 25 اسفند 1364روح پاكش به ملكوت اعلى پيوست.
تربیت علمای برجسته
سید محمدرضا موسوی گلپایگانی از دیگر علمای دینی است که مقبره اش در حرم حضرت معصومه قرار دارد.
او از آغاز ورود به قم در سال 1340 ق. به تدریس كتابهای رسائل، مكاسب و كفایه اشتغال ورزید و پس از وفات استادش آیت الله حائری تدریس خارج فقه و اصول را شروع نمود و در طول بیش از هفتاد سال تعلیم دانش اهل بیت، صدها تن از ستارگان درخشان آسمان علم را به جامعه اسلامی تحویل داده است.
آیت الله العظمی گلپایگانی از بدو حركت شجاعانه روحانیت به رهبری امام راحل به مبارزات پیگیر و بیامان خویش با دیو استبداد پرداخت و نخستین اعلامیه اعتراض به لایحه ننگین «انجمنهای ایالتی و ولایتی» در مهرماه 1341 ش از سوی ایشان صادر شد و به دنبال آن بود كه پیامها و بیانیههای ایشان تا سقوط رژیم پهلوی ادامه یافت.
موزه آستانه مقدسه حضرت معصومه(س) نیز که یکی از قدیمی ترین موزه های کشور در این شهر قرار دارد و همه اینها این شهر را در بعد فرهنگی و زیارتی و سیاحتی متمایز ساخته است.
تاکنون حدود يك هزار عالم رباني و مفسر قرآن كريم مدفون شده در حرم مطهر حضرت معصومه(س)، صحن هاي مجاور و استان قم شناسايي و زندگي نامه اين بزرگان در 30 جلد كتاب با عنوان ستارگان حرم به چاپ رسیده است.
طبق روال و قولی که داده بودیم مبنی بر این که هر پنجشنبه به معرفی نقاط و مراکز دیدنی و سیاحتی کشورمان بپردازیم، این هفته به معرفی علمای شاخص دفن شده در قم می پردازیم تا علاوه بر آشنایی با بزرگان دینی، با رفتن به این مقبره ها یک روز ارزشمند برایتان رقم بخورد.در ادامه گزارش به معرفی این علما می پردازیم:
مقبره ۵ تن از امام زادگان
شخصیت های که در حرم معصومه دفن شده اند هم تعدادشان زیاد است و هم به صورت پراکنده اند. در زیر گنبد ۵ تن از امام زادگان مانند موسی مبرقع نوه امام جواد(ع)، ام محمد دختر موسی مبرقع، قاسم دختر کوکبی از نوادگان امام سجاد(ع) دفن شده اند.
مزار آیت الله بروجردی نیز در این حرم قرار دارد. سنگ قبر بزرگ و برجسته‌ای که در راهروی مسجد اعظم قم در کنار مسجد بالاسر، زیر گنبد زیبایی قرار دارد و مردم معمولا در آنجا زیارت نامه می خوانند.
آیت‌الله سیدحسین بروجردی فرزند علامه حاج سید علی طباطبائی یکی از بزرگترین علما و مراجع شیعه در قرن 14 هجری است. وی از سادات طباطبا، سبط سید مرتضی علیهم الرحمه بوده و نسب وی به حسن مثنی فرزند امام حسن مجتبی (ع) منتهی می‌شود.
وی احاطه به اصول فقه در علم رجال و حدیث مهارتی کامل داشت و با وجود اطلاعات فلسفی و دروس حکمت و از خودنمائی به دور بود. در سجایای اخلاقی آیتی جامع بود و با وجود کهولت از احوال علما و از حوزه‌ها در حد توان رسیدگی و پرسش می‌کرد. مرحوم آیت‌الله بروجردی سرانجام در شوال 1380 (فروردین 1340) بر اثر عارضه قلبی دار فانی را وداع کرد و در کنار مسجد اعظم به خاک سپرده شد.
استاد مطهری و فلسفه کلام
در مسجد بالاسر حرم، چند قبر قرار دارد که می توان به مزار استاد شهید مطهری، علامه طباطبائی، آیت‌الله بهاءالدینی، آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری (موسس حوزه علمیه قم) و آیت‌الله بهجت" اشاره کرد.
در تعریفی کوتاه از شخصیت و زندگی شهید مطهری باید گفت او روحانی شیعه، استاد فلسفهٔ اسلامی و کلام اسلامی و تفسیر قرآن، عضو هیئت موتلفه اسلامی بود و بعد از انقلاب به ریاست شورای انقلاب منصوب شد.
مطهری در فعالیت‌های سیاسی در کنار آیت الله خمینی بود، به‌طوری‌که می‌توان سازماندهی قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در تهران و هماهنگی آن با روح‌الله خمینی را مرهون تلاش‌های او و یارانش دانست. وی در ساعت ۱ بعد از نیمه شب روز چهارشنبه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به دنبال یک سخنرانی مهیج علیه محمدرضا شاه پهلوی به وسیله پلیس دستگیر و پس از انتقال به زندان موقت شهربانی به همراه تعدادی از روحانیون تهران زندانی شد. وی در شامگاه روز سه‌شنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ پس از پایان جلسه‌ای در منزل یدالله سحابی به همراه گروهی از رجال سیاسی انقلابی، در تاریکی شب و هنگام خروج از محل جلسه، هدف گلولهٔ یکی از افراد گروه فرقانقرار گرفت و پس از انتقال به بیمارستان طرفه درگذشت. قاتلان او سه نفر به نام‌های محمدعلی بصیری، حمید نیکنام و وفا قاضی‌زاده بودند. از کتاب های او می توان به انسان در قران، تعلیم و تربیت در اسلام، جاذبه و دافعه علی، حماسه حسینی اشاره کرد.
آیت الله بجهت مرجعی عالی قدر
آیت الله بهجت که خط مشی، تفکر و گفته های او هنوز که هنوز است سرلوحه و چراغ راه بسیاری از دوستدارانش است نیز در حرم حضرت معصومه(س) دفن شده است. این مرجع عالی قدر در سال 1352 قمری برای ادامه تحصیل به نجف اشرف رفت و قسمت‌های پایانی سطح را در محضر آیات عظام از جمله مرحوم آیت الله آقا شیخ مرتضی طالقانی به پایان رساند و بعد از تکمیل دروس، در سال 1324 شمسی به ایران آمد و چند ماهی در موطن خود فومن اقامت گزید. وی در همان ایام که در درس آیات عظام اصفهانی، غروی و شیرازی حضور می‌یافت، ضمن تهذیب نفس و تعلم، به تعلیم هم می‌پرداخت و سطوح عالیه را در نجف اشرف تدریس می‌کرد. از کتب تاثیر گذار او می توان به رساله توضیح المسائل، مناسک حج، ّوسیله النجاة وجامع المسائل اشاره کرد.
ارتباط حوزه و دانشگاه از نگاه دکتر مفتح
در حجره‌های صحن اتابک افراد مشهوری دفن هستند؛ در یکی از آنها مزار شهید "دکتر مفتح" با سنگ قبر بزرگی ایستاده بر دیوار واقع شده است.
محمد مفتح (۱۳۰۷ – ۱۳۵۸ش) روحانی شیعی و از حامیان امام خمینی در جریان انقلاب اسلامی ایران بود. مسجد الجواد و مسجد قبا از جمله مراکز فعالیت‌های سیاسی-مذهبی وی به شمار میرفت. او در عرفان، فلسفه و حکمت از درس علامه طباطبایی، امام خمینی و سید ابوالحسن رفیعی قزوینی کسب فیض نمود و همزمان با تحصیلات حوزوی، تحصیلات دانشگاهی را نیز ادامه داد. مفتح بر این باور بود که اگر چه حوزه و دانشگاه هر یک اهداف، برنامه‌ها و کارکردهای خود را دارند ولی می‌توانند با نگرشی توأم با احترام و اعتماد متقابل، با یکدیگر ارتباط داشته باشند، و به جای نفی و طرد و نفرت و بدبینی، به درک متقابل که آکنده از روح اطمینان است اهتمام ورزند. سرانجام گروهک فرقان در راستای ترور مخالفین فکری علی شریعتی کسانی چون مرتضی مطهری، حاج مهدی عراقی، قاسم روحانی و محمد مفتح را ترور کرد.
موسس حوزه علمیه قم
قبر آیت الله مرتضی حائرى یزدى نیز در حرم حضرت معصومه(س) قرار گرفته است. وی فقیه و عالم امامى، فرزند شیخ عبدالکریم حائری در 1295 هجری شمسی در اراک به دنیا آمد و موسس صندوق ذخیره علوى در قم و عضو مجلس خبرگان قانون اساسى بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بود. او حوزه علمیه قم را تاسیس کرد. اهتمام به رفع گرفتارى هاى مردم درمانده، برطرف كردن مشكلات زندگى آنها از ديگر خصوصيات بارز اين مرد بزرگ بود. درب خانه اش به روى مردم باز بود، حاجتمندان به راحتى مى توانستند نيازهاى خود را با وى در ميان بگذارند و مشكلات خود را به وسيله او حل كنند. وی در شب 24 جمادى الثانى 1406 مصادف با 25 اسفند 1364روح پاكش به ملكوت اعلى پيوست.
تربیت علمای برجسته
سید محمدرضا موسوی گلپایگانی از دیگر علمای دینی است که مقبره اش در حرم حضرت معصومه قرار دارد.
او از آغاز ورود به قم در سال 1340 ق. به تدریس كتابهای رسائل، مكاسب و كفایه اشتغال ورزید و پس از وفات استادش آیت الله حائری تدریس خارج فقه و اصول را شروع نمود و در طول بیش از هفتاد سال تعلیم دانش اهل بیت، صدها تن از ستارگان درخشان آسمان علم را به جامعه اسلامی تحویل داده است.
آیت الله العظمی گلپایگانی از بدو حركت شجاعانه روحانیت به رهبری امام راحل به مبارزات پیگیر و بیامان خویش با دیو استبداد پرداخت و نخستین اعلامیه اعتراض به لایحه ننگین «انجمنهای ایالتی و ولایتی» در مهرماه 1341 ش از سوی ایشان صادر شد و به دنبال آن بود كه پیامها و بیانیههای ایشان تا سقوط رژیم پهلوی ادامه یافت.
