مسیر بیان تخیل

مریم ظریف/سرویس هنر خبرگزاری رضوی
انیمیشن، مدیومی بر مبنای کارتون است که حتی مخاطب آن، از سینما به مفهوم رئال هم بیشتر است. «مشهد و استان خراسان  ظرفیت های بالایی در حوزه مستند و پویانمایی دارد. از این میان می توان سیدمجتبی موسوی را نام برد که در کارنامه خود، شرکت در چندین جشنواره داخلی و خارجی و کسب جوایز ویژه را داشته است.» آقای مسعود زارعیان، دبیر نشست تخصصی «آن»، موسوی را جزو با افتخارترین کارگردانان انیمیشن شهر،‌ استان و کشور معرفی کرد که با شیوه ای جدید در گونه ای از انیمیشن قدیمی موفقیت های قابل توجهی را کسب کرده است. آقای موسوی،‌ در ابتدای صحبت هایش گذری بر نحوه آشنایی با سینما و به ویژه انیمیشن نمود و گفت:« حدود هشت سال پیش در دفتر تبلیغات مشهد جلسات سینما و نقد فیلم شرکت می کردم و بنا به علاقه ای که به این حیطه داشتم سعی کردم تخصصی تر مباحث را دنبال نموده و به فضای تولیدی راه پیدا کنم.» او خیلی کوتاه و گذرا تاریخچه انیمیشن را برای حاضرین مرور کرد.
 
تاریخچه انیمیشن
در ظهور پونمایی فرد خاصی را نمی توان در تاریخی مشخص نام برد. در این زمینه پروژه های زیادی همزمان در حال شکل گیری بود که می توان به زمانی حدود 200 سال پیش آن را تخمین زد. هر یک از افرادی که در پویانمایی،‌ تولیداتی داشتند در کنارش انواع تکنیک ها را نیز استفاده می نمودند. جورج ملیس، فیمساز فرانسوی نیز به طور اتفاقی با تغییر صحنه و حرکت دوربین به روشی رسید که زنده نگاری یا استاپ موشن نام گرفت.  استوارت بلکتون، اولین فیلمساز آمریکایی است که از تکنیک استاپ موشن و انیمیشن طراحی دستی استفاده کرد. در سال 1908، امیل کول، هنرمند فرانسوی، ‌فیلمی با نام صحنه خیالات را ساخت که در آن از طراحی های ساده استفاده شده است. این فیلم جزو اولین فیلم پویانمایی سنتی (طراحی دستی) به شمار می آید. تولید فیلم های پویانمایی کوتاه،‌ در دهه 1910 به یک صنعت تبدیل شد که «جان رندولف بری»، موفق ترین تولیدکننده قدیمی زنده نگاری است که در آن دهه بر صنعت پویانمایی حکمفرما بود. کمپانی دیزنی از در سال 1937 انیمیشن «سفید برفی و هفت کوتوله» را اکران نمود که آغازی بر دوران طلایی انیمیشن شد.
 
تخیل در انیمیشن
در سایت IMDB، صد انیمیشن برتر دنیا را می توان دید. آقای موسوی ضمن معرفی این سایت، دلایل جذابیت و محبوبیت برخی از انیمیشن ها که در ردیف های اول بودند را بیان کرد و شرحی بر انواع انیمیشن داشت:«انیمیشن به چند دسته تقسیم می شود. دو بعدی، سه بعدی و استاپ موشن که در ایران به اسم انیمیشن عروسکی می شناسند. با ورود تکنولوژی کامپیوتر، سرعت در اجرا طرفدار پیدا کرد. استفاده از CG در انیمیشن رنگ و لعاب خاصی به اثر می داد و برای کودکان و حتی والدین آن ها جذابیت داشت و آنها را به سینما می کشاند. با این روش اگر هر سه سال یک فیلم تولید میشد اما حالا سالی یک انیمیشن در حال ساخت است.» موسوی جذابیت انیمیشن را نسبت به کاریکاتور و سینمای رئال اینگونه بیان می کند:«اگر سه تکنیک را یک ژانر واحد که انیمیشن است در نظر بگیریم، وجه تمایز اصلی سینمای انیمیشن با سینمای رئال، تخیل است. اگر عنصر تخیل را از انیمیشن جدا کنیم نیازی به این همه سختی در کار نیست و همان اثر را می توانیم با دوربین ضبط کنیم. جذابیت آیتم تخیل این است که همه چیز را در انیمیشن می توانیم به تصویر بکشیم. اینجاست که بلندپروازی ذهن و رؤیاپردازی که مختص کودکان است و بزرگسالانی که نمی توانند برخی موارد را به تصویر بکشند، به مدد انیمیشن می آید.»



آمار و ارقام
آمار فروش فیلم ها در تمام تکنیک ها در سایت BOX office قابل پیگیری است. آقای موسوی، با گذری به 50 فیلم پرفروش جهان، عنوان کرد که:«حدود یک پنجم از این فیلم ها،‌ انیمیشن هستند. این نشان می دهد که می توان در صنعت انیمیشن نیز به جایگاه جهانی رسید. ضمن اینکه 80 درصد از هر یک از این انیمیشن ها با CG و کامپیوتر تولید شده اند.» او برای مقایسه درآمدی که می توان از طریق تولید فیلم و انیمیشن کسب کرد جدول فروش سینما تیکت و فهرست درآمدهای نفتی ایران بعد از انقلاب را نیز اجمالی مروری نموده و نکته ای را عنوان کرد:«اکثر کشورها و کمپانی ها با تولید انیمیشن،‌ از لحاظ مالی به فرهنگ می رسند. یعنی به واسطه تزریق صنعت سینما،‌ فرهنگ می سازند. فقط در سینما چنین رخدادی در حال وقوع است که در قبال پرداخت هزینه،‌ فرهنگ می خرید.»  

 
آقای گوزن
ایستگاه قطار مخروبه و کاراکترهایی با سر حیوان و بدن انسان، رخدادی را به تصویر می کشد که معانی و مفاهیمی عمیق را به خوبی نشان می دهد. حرکات معنادار هر کاراکتر، فریم به فریم تصویربرداری شده و طراحی صحنه، مخاطب را با حادثه درگیر می کند. آقای گوزن، موفق به دریافت جایزه هیأت داوران جشنواره انیمافست زاگرب و جشنواره سان فرانسیسکو شده است. موسوی در مورد انیمیشن آقای گوزن مختصر توضیحی داد که:«آقای گوزن،‌ بیانی نمادین و سمبلیک و محتوایی همه فهم و بین المللی دارد. با اشراف به تکنیک و به کارگیری صحیح المان ها،‌ آن را برای رده سنی بزرگسال تولید کردم. فیلمنامه گوزن سه سال قبل در ذهنم بود و برای اجرا، حدود یک و نیم الی دو سال زمان صرف کردم. ضبط کار حدود 9 ماه طول کشید. آقای گوزن کاری جشنواره ای است. جشنواره ها،‌ ویترینی خوب برای معرفی آثار هستند و با راهیابی به آن می توان قراردادهای خوبی با کمپانی های جهانی برای فروش تولیدات بست.» او علاقه مندی اش به تولید انیمیشن را اینگونه عنوان کرد:«انیمیشن هرچیزی که برای بیان حرف ها و ذهنیاتم داشتم را در دل خود داشت. محصولی را می خواستم که تحت فرمانم باشد. در سینمای رئال همه امکانات و شرایط در اختیار کارگردان نیست و گاهی نیاز به مجوز دارد. اما انیمیشن هیچ محدودیتی نداشت و برای من لذت بخش بود که حرف هایم را از این طریق نشان دهم. حتی در انیمیشن هم می شود از نظر تکنیکی حرف ها را زد.»


عرصه ی انیمیشن
«اکثر جشنواره ها،‌ انیمیشن ایران را با کارهای چند دهه قبل می شناسند. ولی با تلاش هنرمندان در این زمینه و بدون حمایت دولتی،‌ اکنون به عنوان طلایه دار و آوانگارد در  این هنر، حرفی برای گفتن در عرصه بین الملل داریم.» موسوی به این نکته نیز اشاره کرد که:«اگر تولیدات به لحاظ تکنیکی و مدیریت پروژه در سطح عالی باشد،‌ اسپانسر خصوصی جذب می شود، به طوری که گاهی تولیدات آنقدر ارزشمند هستند که نه تنها هزینه های صرف شده را تأمین می کنند بلکه موجب کسب سود می گردند.»