به حاشیه رفتن اصل واقعه عاشورا در روایت ها!

به گزارش سرویس فرهنگ خبرگزاری رضوی؛ "کتاب آه" اثری از یاسین حجازی است و شامل بازخوانی و ویرایش مقتل «نفس‌المهموم» که اغلب نقل‌های صحیح مقاتل و کتب تاریخ را در خود گرد آورده و جزء جزء حادثه شهادت امام حسین (ع) را از 6 ماه قبل از عاشورا تا چند ماه بعد از آن روایت می‌کند.
این کتاب در سال 88 به چاپ رسید و تاکنون حدود 7 نوبت دیگر تجدید چاپ شده است، اما همچنان اگر بخواهید سراغش را از کتابفروشی ها بگیرید جز آثار کمیاب بازار کتاب محسوب می شود.
عصر دیروز، "کتاب آه" که بریده ای از مقتل شیخ عباس قمی است در مشهد مقدس با حضور نویسنده کتاب و علاقه مندان به کتابخوانی و همچنین نقادان و مترجمین در فرهنگرای رسانه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
مهربان، پژوهشگر و نقاد این نشست گفت: کتاب آه یک اتفاق جدید در ادبیات مذهبی ماست که یکی از دلایل مهم آن بکارگیری دقیق و قوی زبان در نوشتار آن است.
وی افزود: زبان یک پدیده ارگانیک و زنده است و خصلت بشری دارد؛ با این تفاوت که بشر فانی است اما زبان ماناست. از سوی دیگر حادثه عاشورا در گوشه ای از تاریخ  اتفاق افتاده و در زمان های مختلف زیاد روایت شده است؛ اما در این واقعه، تاریخ اجتماعی استخدام شده بارها واحدهای معنایی که ازین واقعه گرفته می شود را تغییر داده و یا به فراموشی سپرده شده است، گاهی زبان تهاجم، گاهی زبان خشونت و گاهی زبان یک نهضت را به کار گرفته. اما در "کتاب آه" زبانی که جریان دارد همان زبان زنده و پویایی است که خصلت آدمیست و استخدام زبان در کتاب مرحوم محدث قومی (که منبع اصلی کتاب آه است) نیز به همین شکل است.
مهربان ادامه داد: بنظرم "کتاب آه" شنیدن دوباره صدای حادثه عاشورا است؛ نه اینکه فقط شنیدن صدای واقعه ای در گوشه ای از تاریخ! حجازی با همه وسواس در انتخاب روایاتی موثق و استفاده از زبانی تازه اثری خلق کرده که گویی قاصدی تازه خبر آوردست.
مهربان همچنین در نقد کتاب آه گفت: چند عنصر مهم در کتاب آه دیده می شود که به هم ربط معنایی دارند؛ اول اینکه چطور از عاشورا صحبت کنیم؟ آه صرفا یک کلاژ معمولی نیست که تاریخ را برش زده باشد و در کنار هم قرار دهد؛ چرا که اصلا نمی توان حادثه عاشورا را چنین کرد. برای تجدید حیات یک مفهوم در قطعه ای تاریخ نیاز به زبان تازه ایست که آه برای این کار از مفاهیمی همچون "عشق"، "مرگ" و "پیام" تاثیر پذیرفته است. و دیگر این که "کتاب آه" صرفا چینش مفردات تاریخی در کنار هم نیست؛ چرا که عاشورا یک منشور از مفاهیم کنونی است که سخن گفتن از آن دشوار است.
نکته دیگر حذفیاتِ کتاب آه و فرو رفتن و نزدیکتر شدن به مغز واقعه کربلا؛ در حقیقت جایی که باید سکوت کرد و حادثه را بی پیرایه و بی اضافات نگاه کرد.

در ادامه این نشست برخی از حاضرین به خوانش بخش هایی از کتاب و ارائه توضیحاتی پیرامون برداشت های خود از کتاب پرداختند و در انتها نیز یاسین حجازی خالق اثر کتاب آه به گفتگو با مخاطبان و بیان توضیحاتی پیرامون شکل گیری این کتاب در ذهن و قلمش پرداخت. حجازی با بیان خاطراتی از دوران نوجوانی خود و حضور در مراسم عزداری هایی که تجربه کرده است پرداخت، که همین تجارب سوالاتی را در ذهنش ایجاد کرده که بعدها منجرب به شکل گیری ایده نگارش کتابش گردیده است.وی گفت: سالها تصور می کردم واقعه کربلا در چندین روز متوالی صورت گرفته و در ظهر عاشورا ختم شده است و یا اینکه معجزه ای رخ داده و 72 ساعت یک شبانه روز به طول انجامیده است. و یا برخی انحرافات در تقدس انگاری امور در عزاداری ذهنم را به خود مشغول کرده بودند؛ هر یک ازین ها تصاویری در ذهنم ایجاد می کرد که از کنار هم چیدن آنان سوالاتی ذهنم را درگیر می کرد که مرا به شک فرو می برد. و به این نتیجه رسیدم که حواشی واقعه عاشورا انقدر بزرگ شده است که اصل حادثه را در برگرفته و به حاشیه رانده.
یاسن حجازی ادامه داد: متاسفانه در میان روایات متعددی که از واقعه عاشورا بیان شده است کسی از زیست مردم آن زمانه سخن نگفته است، چرا که این امر موجب می شود شناخت نسبت به حادثه درست تر صورت گیرد.
نکته مهم دیگر این است که همانگونه که ما علاقه مندیم تا تذکره عرفا و علمای خود را به نگارش درآوریم، عرب علاقه دارد جنگ های خود را توصیف کند؛ ادبیات حماسی را دوست دارد و برای همین است که رجز خوانی میان آنان اینقدر رایج است.
نویسنده کتاب آه گفت: شخصیت های همچون امام حسین(ع) که مرزی میان طبیعت و ماورا طبیعت هستند، کارکترهایی عالی برای توصیف اند، همانگونه که ادبیات آمریکای لاتین مارا به وجد می آورد؛ نوشتن درباره حسین(ع) می تواند حیرت آور باشد.
حجازی در بخش دیگری از مراجه اش به کتاب محدث قومی که بعدها آن را  آیت الله میرزا ابوالحسن شعرانی ترجمه کرده است گفت و توضیح داد: کتاب مقتل نفس المهموم که نوشته محدث قومی است روایتی عریان از حادثه کربلاست و حدود 60 سال قبلی مترجم خبره که تسلط بر زبان های مختلفی از جمله فارسی داشته است آن را ترجمه کرده است. من در "کتاب آه "از این دو شخصیت و آثارشان بهره بردم و ویرایش و قلمی جدید به کار گرفتم.