«طشت گذاری»، کهن آیینی برای اعلان عزاداری در اردبیل

خبرگزاری رضوی، اردبیل: آیین های عزاداری در کهن شهر دارالارشاد و دارالایمان اردبیل، پیشینه ای دیرینه دارد. عشق و ارادت مردم این دیار به حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، زبانزد خاص و عام است و هر ساله هزاران نفر از جای جای ایران اسلامی و از آنی سوی مرزها، با حضور در شهر اردبیل، عشق، ارادت و دلدادگی مردم حسینی این شهر را در ایام محرم به تماشا می نشینند و همراه با مردم عزادار این دیار برای حسین(ع) و یاران شهیدش اشک ماتم می ریزند. آيين هاي عزاداري مردم اردبیل از هشتم ذي الحجه، شب شهادت سفیر عشق، حضرت مسلم ابن عقيل آغاز و تا 28 صفر، سالروز رحلت پيامبر گرامي اسلام ادامه مي يابد.عاز ديگر آيين هاي مربوط به عزاداري در اردبيل، طشت‌گذاري است كه به عنوان  سنتي کهن نه تنهاجايگاه و اهميت خود را از دست نداده، بلكه روزبه روز به شكوه و رونق اين آيين افزوده مي شود. طشت گذاري، شايد تمثيلي از رفع تشنگي عزاداران حضرت امام حسين (ع) در مقابل تشنگي سيد و سالار شهيدان است. اين مراسم با نظم و ترتيب خاص محلات شش گانه اردبيل از سه روز مانده به ماه محرم آغاز مي‌شود. اين مراسم مذهبي كه در جريان برگزاري دهمين اجلاس بين المللي تجليل از پيرغلامان حسيني در آبانماه 91 در اردبيل به عنوان يك ميراث معنوي به ثبت رسمي رسيد، از زمان صفويه در اردبيل بطور رسمي اجرا مي شود و در حال حاضر و به تبعيت از شهر اردبيل بعنوان خاستگاه اين مراسم معنوي، در شهرهاي آذربايجان شرقي و غربي، زنجان و حتي در برخي از استان هاي آذري نشين كشور نظير گيلان، مازندران و تهران اين مراسم باشكوه با حضور عزاداران و دوستداران حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام برگزار مي شود. اما در اردبيل و روز 27 ذي الحجه دو محله‌ بزرگتر از محلات شش گانه(بر اساس یک تقسم بندی در حوزه عزاداری، اردبیل شش محله دارد و هریک از این شش محله، دارای شاخه هایی است و مساجد و محلات دیگر تابع این شش محله اصلی هستند. تاوار، پیرعبدالملک، سرچشمه، اونچی میدان یا گازران،عالی قاپو و اوچدکان، محلات شش گانه اردبیل را تشکیل می دهند) يعني تاوار و اونچي ميدان، طشت‌گذاري مي‌کنند. ودر روز هاي بيست و هشتم و بيست و نهم ذي الحجه نيز چهار محله ديگر و محلات تابع آن ها، آيين طشت گذاري را برگزار مي كنند. طشت‌هاي استفاده شده در اين مراسم  معمولاً بسيار قديمي(و بيشتر موقوفه) از جنس مس يا برنز و بعضي‌هاي شان بسيار بزرگ هستند. طشت ها را از چند روز قبل در محلي آماده مي‌کنند و و در روز طشت گذاری، ريش‌سفيدان محل،  طشت‌ها را به دوش مي‌گيرند و علما و سالخوردگان و بزرگان در جلو و مردم در پشت سر آن ها، سينه‌زنان يا زنجيرزنان (هر محله‌اي ابزار عزاداري خودش را دارد) به سمت مسجد محله حرکت مي‌کنند. البته در بعضي از منازل هم كه صاحب خانه اش نيت كرده، مراسم طشت گذاري انجام مي شود. ورود طشت به مسجد و حسينيه ها و منازل با احترام بسيار زيادي انجام مي‌شود و دسته‌ حامل طشت، چندباري در داخل مسجد دور مي‌زنند و نوحه‌خواني مي‌کنند و طشت‌ها را در قسمت مخصوصي که در ساختمان مسجد در نظر گرفته شده، قرار مي‌دهند و پر از آب مي‌کنند. روي طشت‌ها تخته‌  تمييزي قرارداده و روي تخته‌ها، شمعدان‌ها را مي‌گذارند و هنگام غروب کنار طشت صف کشيده و فاتحه مي‌خوانند. (اصولاً صف کشيدن و رعايت ترتيب بزرگتري و کوچکتري در همه‌ عزاداري ها از الزامات عزاداري شهر اردبيل است).
این سنت، با الهام از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) است؛ واقعه کربلا و بسته شدن فرات به روی امام حسین(ع) و یارانشان و ایثارگری های سقای کربلا برای رساندن آب به تشنگان و حماسه آفرینی یارانی که با لبانی تشنه، شهد شهادت را نوشیدند، به یقین قداست و جایگاه والای آب را در فرهنگ شیعیان و به خصوص ایرانیان که از دیرباز نیز از جایگاه خاص و معنوی برخوردار بوده، عمق و وسعت بسیاری بخشیده است تا جایی که انعکاس این امر را در فرهنگ مردم و به خصوص در شکل گیری آداب و رسوم و آیینها شاهد هستیم.
براساس روایتهای تاریخی، در مسیر راه کاروان کربلا قبل از رسیدن به دشت نینوا، سربازان حر بن یزید ریاحی در منطقه ‌ای به نام "زباله" راه بر کاروان امام بسته و حرکت آن را متوقف ساخته ‌اند.
در این محل، سالار شهیدان علیرغم کمبود آب دستور می ‌دهند طشتها توسط آبهای موجود در مشکها پر شود که هم یاران حسین(ع) و هم سربازان حر از آن استفاده کنند و نیز احشام موجود در هر دو کاروان نیز سیراب شوند.
از قديم الايام بعضي از مساجد فاتحه‌ مخصوصي داشته و خانواده‌ خاصي هم وارث اجراي آن فاتحه بوده اند. اين طشت هاي آب در نظر مردم، جلوه‌ مظلوميت و معصوميت حضرت امام حسين (ع) بوده و برخي بر اين عقيده‌اند که اين طشت‌ها شفا دهنده‌اند و گاهي دخل مي‌بندند و دعا مي‌کنند و شمعي روشن مي‌کنند. طشت‌گذاري به منزله‌  اعلام رسمي سوگواري ماه محرم است. با اين مراسم ، عملا" عروسي‌ها و جشن‌ها تعطيل مي‌شود و تفريحات معمولي کمتر مي‌ گردد. مغازه‌ها و به خصوص مغازه‌هاي داخل بازار سنتي اردبیل، سياه پوش مي‌شوند و مساجد و تکايا براي برگزاري مراسم آماده مي‌شوند.