کودکی‌هایی که در خیابان به فروش می‌رسد

کوله پشتی و کیسه پلاستیکی را روی پله‌های بانک گذاشته و روسری‌اش را مرتب می‌کند، دوازده، سیزده ساله به نظر می‌رسد و ظاهری کاملاً معمولی دارد.
تلفن همراهش را از جیب مانتو بیرون آورده و به جای آینه در صفحه گوشی نگاهی به خود می‌اندازد. کوله پشتی را بر داشته و کنار پیاده رو روی زمین می‌گذارد.
بساطش را پهن می‌کند و دوباره روی پله های بانک می‌نشیند؛ روی تکه مقوایی نوشته «اسکاچ ایرانی»!
حدود بیست دقیقه گذشته و در این مدت افراد زیادی بی تفاوت از کنارش عبور کردند. نزدیک شده و می پرسم: «این اسکاچ ها چنده؟»
می‌گوید: «این ها هزار، این هایی هم که سیم داره هزار و پونصد»
می‌گویم: «حالا چرا نوشتی اسکاچ ایرانی، مگه فرقی هم داره؟ اسکاچ همون اسکاچِ دیگه»
با قیافه‌ای حق به جانب می‌گوید: « نه خانوم! این ها کار خودمونِ؛ همه رو مادرم درست کرده.»
با چهره معصوم آفتاب سوخته و چشم‌هایی که تا چند متر هر عابر و رهگذری را تعقیب می‌کند، در گرمای ظهر تابستان منتظر مشتری است تا شاید غروب که شد با دست پر نزد مادر باز گردد.
کمی آن طرف‌تر پسرکی با تی‌شرت آسین کوتاه، کفش های کتانی و شلوار پارچه ای گشاد که کمر آن را با کمربندی مچاله و محکم کرده، آدامس می‌فروشد؛ البته با تلاشی قابل توجه!
پسربچه حدوداً ده ساله به نظر می‌رسد، مسیر عابران را سد کرد و با خواهش و تمنا می‌گوید: خاله، تو رو خدا یه بسته بخر! عمو شما، تو رو خدا فقط یه بسته!
تا زمانی که از دور مشغول تماشای او هستم، هنوز موفق نشده حتی یک بسته آدامس بفروشد.
«کودکان کار»، نامی است که جامعه برای این بچه ها انتخاب کرده و از دیدگاه جامعه‌شناسان این کودکان از بزرگ ترین قربانیان آسیب های اجتماعی هستند.
اگر دقت کنیم، کودکان کار را هر روز در خیابان‌ها، چهارراه‌ها، مراکز خرید و حتی مطب پزشکان خواهیم دید. فروشنده های کوچکی که با چشم‌هایی پر از تمنا به جای درس خواندن و بازی با هم‌ سن و سالان، برای تأمین نیازهای مادی و هزینه های زندگی در کوچه و خیابان مشغول کار هستند.
دوازدهم ژوئن (22 خرداد ) روز جهانی مبارزه علیه پدیده کار کودکان نام گذاری شده است؛ اگر چه این پدیده در شهرهای بزرگ روز به روز در حال افزایش بوده و به عنوان یکی از معضلات اجتماعی قلمداد می‌شود؛ اما شاید کمتر کسی در نگاه اول، وضعیت معیشتی، اقتصادی و اجتماعی بچه ها و خانواده های آنان را در نظر داشته باشد.
* رعایت حقوق کودکان در جامعه
کودکان در اکثر موارد از تغییر و تحولات گوناگون در جامعه بیشترین آسیب‌ها می‌بینند، با اینکه خود کمترین دخالتی در این تغییرات ندارند.
با این حال به نظر می‌رسد رعایت حقوق کودکان در جامعه نکته ای است؛ که شاید کمتر به آن توجه می‌شود. در کنوانسیون حقوق کودک، بیشترین مسئولیت در رعایت حقوق بر دوش والدین نهاده شده است؛ حال آن درمورد کودکان کار، برخی والدین از روی ناچاری و برخی دیگر به علت بی مسئولیتی، تأمین بخشی و یا همه هزینه های زندگی را بر عهده کودک می‌گذارند. این در حالی است از نظر دین مبین اسلام هم سزاوارترین افراد به رعایت حقوق کودک، پدر و مادر معرفی شده‌اند.
* سفارش به رعایت حقوق کودکان در دین اسلام
در آموزه های اسلام، همه کودکان دختر و پسر، حقوق و مزایای معیّنی دارند و همه بزرگسالان از اِعمال هرگونه خشونت و بی رحمی در حق آنان باز داشته شده‌اند.
همان‌گونه که در روایات مختلف هم اشاره شده، رسول اکرم(ص) به کودکان احترام می گذاشتند، از کنار بازی آن ها به آرامی می گذشتند تا مزاحم لحظه های شاد آنان نگردند، هیچ وقت آنان را موجود کوچک و حقیر به حساب نمی آوردند، و با همه بچه ها در خور شأن و منزلت آنان رفتار می نمودند. أنس بن مالک می گوید: رسول خد(ص) وقتی از کنار بچه ها می گذشتند به آن ها سلام می کردند.
با نگاهی اجمالی به زندگی رسول خدا(ص)، در می‌یابیم که آن حضرت به شایستگی تلاش می‌کردند تا به همه بیاموزند که کودکان چه موجودات ارزشمندی هستند و چه حقوقی در جامعه می توانند داشته باشند و چه رفتار در خور شأن کودکان است تا خط روشنی باشد برای تمام کسانی که به انسانیت و کرامت انسانی می اندیشند.
با این وجود اما؛ فقر اقتصادی خانواده ها و ناتوانی آنها در انطباق با شیوه های زندگی شهرهای بزرگ، آلودگی و آسیب زا بودن محلات حاشیه شهری، فقدان نظارت کافی از سوی سازمان های مسئول و الگوهای نادرست کنش متقابل بین شهروندان و کودکان کار همگی دست به دست هم می دهند تا پدیده کودکان کار به عنوان معضلی حل نشدنی به وجود آمده و تداوم یابد و این کودکان حتی از ابتدایی ترین حقوق خود که شامل آرامش، بازی و تحصیل است محروم شوند.