چگونه می توان حیات و نشاط معنوی خود و جامعه را پس از ماه رمضان امتداد بخشید؟

خبرگزاری رضوی. سرویس زیارت. بهمن دهستانی. ماه مبارک رمضان با همه شور و حلاوت بی مانند آن به پایان رسید. ماهی که سبک زندگی روزمره مردمان را آنچنان دستخوش تغییر و تحول می کند که جلوه ها و اثرات آن در تمام سطوح فردی و اجتماعی قابل لمس می شود و هر کس به فراخور اهتمام و ظرفیت خود می تواند بهره ای از آن برای خود برگیرد.
ماه رمضان در ایران به مانند تمام کشورهای مسلمان یکی از پرجلوه ترین فصول زندگی است. فرایض و سنت ها و مناسک دینی در این ماه حجم فراوانی از لذت ها و تجارب معنوی بی نظیر را در ابعاد فردی و جمعی برجای می گذارد.
رمضان با یکماه تداوم، پرامتداد ترین رویداد و آیین دینی و مذهبی در اسلام است که به مدت 30 روز بر حوزه های مختلفی از حیات فردی و اجتماعی و حیطه های خصوصی و عمومی سایه می افکند.
ماه رمضان علاوه تأثیرات شگرف و یگانه خود در تزکیه فردی و ارتقای معنوی، سلامت و پویایی اجتماعی را نیز می تواند تضمین می کند.
از ثواب های انبوه برای افطاری دادن به دیگران تا ادعیه شهیری مانند "... اللهم أشبع کل جائع ..." که خیر و برخورداری را برای همگان طلب می کند و تا زکات فطره و نماز عید، همه تنها بخشی از معارف رمضانی است که می تواند به حرکت اجتماع سمت و سو بخشد و جهت گیری صحیح را نشان دهد.
جامعه ایرانی به مانند همه جوامع بشری هم برخوردار از فضیلت های درخشانی است و هم از نواقص و کاستی های ویژه خود رنج می برد. فضیلت های جامعه ایرانی و یا به تعبیری دیگر، سرمایه های اجتماعی که به آن می بالد، بخش عمده ای مرهون زیست دینی و ذخایر گردآمده در پی قرن ها و دهه ها دینداری است و به نظر می رسد بهترین و موفق ترین راه برای حل و جبران نواقص و کاستی ها از رهگذر اتکاء و اهتمام به ذخایر اصیل دینی و احیاء سنت ها و معارف نهفته در آن میسر باشد و همانطور که اشاره شد ماه رمضان به عنوان یکی از پردامنه ترین زمان و زمینه ادای فرایض دینی، قطعا از ارکان این توجه و اهتمام خواهد بود.
به عبارت دیگر اکنون که این ماه عظیم به پایان رسیده است باید برای حفظ و صیانت از رهاوردهای برآمده از آن در دو ساحت فردی و اجتماعی و شخصی و عمومی برنامه ریزی کرد. عالمان اخلاق و پارسیان دین معتقدند رهاوردهای ماه رمضان در دست انسان همانند سرمایه گرانبها و طلاگونه ای است که شیاطین برای ربودن آن در کمین هستند و باید مراقبت ها و برنامه ریزی ها را برای بعد از ماه رمضان نیز ادامه داد و توسعه بخشید.
همان گونه که شخصیت فردی انسان در معرض هجوم و ابتلاء به انواع رذائل است، شخصیت وهویت و روح اجتماع نیز از گزند آفات مصون نیست و نیازمند رسیدگی است. یکی از تهدیدهای پیش روی جامعه ایرانی خطر از دست دادن «امید» است. مسئله ای که چندی است ناظران و صاحبنظران علوم اجتماعی و روانشناسی و عالمان دینی به آن گوشزد می کنند.
ماه رمضان به استناد آیات، روایات و ادعیه معتبر آن بی نظیرترین منبع تولید و افزایش و ضمانت امید است. "قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ؛ بگو اى بندگانم كه زياده بر خويشتن ستم روا داشته‏ايد، از رحمت الهى نوميد مباشيد، چرا كه خداوند همه گناهان را مى‏بخشد، كه او آمرزگار مهربان است" زمر/53.
یا در دعای روح افزای ابوحمزه در سحرهای ماه رمضان خواندیم : "یَا رَبِّ إِنَّ لَنَا فِیكَ أَمَلاً طَوِیلاً كَثِیراً إِنَّ لَنَا فِیكَ رَجَاءً عَظِیماً عَصَیْنَاكَ وَ نَحْنُ نَرْجُو أَنْ تَسْتُرَ عَلَیْنَا وَ دَعَوْنَاكَ وَ نَحْنُ نَرْجُو أَنْ تَسْتَجِیبَ لَنَا فَحَقِّقْ رَجَاءَنَا ؛ پروردگارا، ما را درباره تو آروزى طولانى بسیارى است، ما را در حقّ تو امید بزرگى است، از تو نافرمانى كردیم و حال آنكه امیدواریم گناه را بر ما بپوشانى، و تو را خواندیم، و امیدواریم كه بر ما اجابت كنى".
شکی نیست نفس امیدوار به رحمت و مغفرت واسعه الهی، در زندگی امیدوارانه خواهد زیست و تسلیم پندارها و رفتارهای یأس آلود نخواهد شد و همین سلوک در گستره اجتماع اثرگذار خواهد شد. در دعای مکارم الأخلاق که در شب های قدر خواندن آن توصیه گردیده بود آمده است : "اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى‏ مُحَمَّدٍ وَالِ مُحَمَّدٍ، وَ مَتِّعْنى بِهُدًى صالحٍ لا اَسْتَبْدِلُ بِهِ، وَ طَريقَةِ حَقٍّ لا اَزيغ عَنْها، وَنِيَّةِ رُشْدٍ لااَشُكُّ فيها ؛ پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست و مرا از هدایتی برخوردار گردان که طریق دیگری را جایگزین آن نکنم و راه حقی را بر من بگشا که از آن خارج نگردم و عزم و تصمیم رشد و بالندگی و ارتقاء را آنچنان در من فزون کن که در رهروی در آن شک نکنم".
این موارد به روشنی نشان می دهد که ماه رمضان ماه تصمیم های بزرگ در پرتوی امیدواری های سترگ به قدرت و رحمت خدا بوده است و اکنون با پایان این فرصت عظیم باید در صیانت از اندوخته های خویش از این ماه بکوشیم و این مهم نیز می تواند با امتداد و اعتناء به سرمایه «امید» محقق شود.