عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین مطرح کرد:
سرگرمی و وقت‌گذرانی، انگیزه اصلی حضور کاربران در فضای مجازی
سرویس فرهنگ و زیارت/ روز گذشته، نشستی با عنوان گونه شناسی کاربران شبکه‌های اجتماعی سایبری در ارتباط عفیفانه در مرکز فرهنگی هنری دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد. سخنران این نشست، دکتر سید عبدالرسول علم الهدی، عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین(ع) بود که به بیان مطالبی در خصوص موضوع فوق پرداخت.
ایشان ابتدا در خصوص تحول فن‌آوری‌هاي اطلاعات و ارتباطات و نقش آن گفت: تحول فن‌آوری‌هاي اطلاعاتي و فرآيند ارتباطات، از یک‌سو موجب افزايش تقاضاي دسترسي به رسانه‌ها با موضوعات و گرايش‌هاي مختلف شده و از سوي ديگر در عرصه زندگی انسان‌ها موجب تحولاتي چون جامعه اطلاعاتی، انفجار اطلاعات، تبادل و جريان اطلاعات، جهانی‌شدن، تجاري شدن فرهنگ، اهميت يافتن اوقات فراغت، شکاف ديجيتالي، جریان افکار عمومی و افزايش روند تغييرات فرهنگي جوامع شده است. یکی از مهمترین فناوری‌های ارتباطی، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی سایبری است.
وی گفت: شبکه‌های اجتماعی سایبری موجب تغییراتی در رفتارها و تعاملات جامعه متدینین که جامعه‌ای شکل‌گرفته بر اساس آموزه‌های ديني است، شده و سبب پیچیدگی‌هایی در روش زندگي می‌شود. یکي از آموزه‌های فقهي و اخلاقي اسلام در حوزه ارتباطات انساني، عفاف است که توجه به دستورات مختلف آن موجب روابط عفیفانه بر اساس کرامت نفس در زندگی می‌شود.
عبدالملکی ادامه داد: از آنجایی که تحقیق کیفی مبتنی بر پارادایم تفسیر گرایی بر ساخت گرایی اجتماعی است، پس با رویکرد پدیدار شناختی به مصاحبه با کاربران شبکه‌های اجتماعی سایبری در بررسی خود پرداخته شده است. شیوه نمونه‌گیری، با روش نمونه‌گیری موارد مطلوب، از میان کاربران شبکه‌های اجتماعی سایبری خصوصاً گوگل پلاس، فیس بوک، کلوب و نت ایران در دو جنس دختر و پسر، متأهل و مجرد، گروه سنی 18 تا 40 سال و در طبقات اجتماعی مختلف انجام شده است. مطلوبیت نمونه از این جهت مورد اهمیت بود که کاربرانی مورد مصاحبه قرار گیرند که معتقد به احکام اسلامی بوده و ملتزم به رعایت ارزش‌های اسلامی در فضای مجازی باشند. در کل تعداد 32 نفر مورد مصاحبه نیمه ساختاریافته قرار گرفتند.
ایشان در خصوص زندگی سایبری گفت: زندگی سایبری به معنای زیستی است که انسان‌ها در اینترنت دارند. ارزش‌ها و هنجارهای این زندگی جدای از زندگی واقعی انسان نیست، اما شرایط جدیدی در این زندگی وجود دارد که چالش‌هایی را برای تسری ارزش‌ها به رفتارهای کاربران ایجاد کرده است.
او ارتباط عفیفانه را چنین تبیین نمود: این ارتباط، فرآیند مبادله معنا بین فرستنده و گیرنده بر اساس کرامت انسانی است، به گونه‌ای که معنایی از شهوت که موجب تحریک شهوت جنسی شود.
هم‌چنین، ارتباط عفیفانه سایبری، به‌گونه‌ای از ارتباط گفته می‌شود که در مبادله معنا و پیام به وسیله رایانه و در محیطی فرازمانی و فرامکانی، معناهایی که موجب تحریک شهوت جنسی در اطراف ارتباط می‌شود، وجود نداشته و همه افراد با در نظر گرفتن کرامت انسانی یکدیگر به ارتباط‌گیری و مبادله معنا می‌پردازند.
عبدالملکی انگیزه‌های حضور در فضای مجازی را مختلف دانسته و گفت: انگیزه‌هایی که سبب می‌شود کاربران در فضای مجازی به سر برند، به دلایل مختلفی چون سرگرمی و وقت‌گذرانی، نیاز عاطفی، هیجانات جوانی، کنجکاوی و نیاز جنسی و ارتباط‌گیری برای ازدواج، بهتر دیده شدن، فرار از انزوا و سرخوردگی‌های اجتماعی بستگی دارد.
ایشان در بخش دوم از صحبت‌های خود به گونه شناسی کاربران با معیار ارتباط عفیفانه در زندگی سایبری پرداخته و گفت: کاربرانی که در فضای سایبری هستند به دسته‌های مختلفی می‌توان تقسیم نمود. اول، کاربر متدین آشنا، که به گونه‌ای از کاربران گفته می‌شود که نه تنها اعتقاد به ارزش‌های اسلامی داشته بلکه مقید به رعایت این ارزش‌ها و آداب اسلامی در زندگی سایبری هستند؛ بنابراین به دنبال سرگرمی و تفریح در ارتباط با دیگری غیرهمجنس نبوده و زمینه‌های این ارتباط را با برخورداری از سواد سایبری کنترل می‌کنند. دوم، کاربر متدین ساده، به گونه‌ای از کاربران گفته می‌شود که هم اعتقاد به ارزش‌های اسلامی داشته و هم سعی در رعایت این احکام در زندگی سایبری دارند. هر چند به خاطر عدم وجود سواد سایبری، مشخصات فردی خود را انعکاس داد سوم، کاربر متدین بی‌مبالات، به‌گونه‌ای از کاربران گفته می‌شود که اعتقاد به احکام و ارزش‌های اسلامی همچون عفاف داشته اما در فضای مجازی خود را ملتزم به رعایت آداب اسلامی نمی‌دانند. انگیزه سرگرمی بر دیگر انگیزه‌ها برای حضور در فضای سایبر غالب بوده و در ارتباط با دیگری غیرهمجنس بی‌مبالات رفتار می‌کنند. چهارم، کاربر بی‌قید، کاربری است که هرچند معتقد به خدا و اصول دین داشته باشد، اما ملتزم به رعایت احکام و ارزش‌های اسلامی نیست. در انعکاس مشخصات فردی و رفتارهای محرک برای برخورداری از بیشترین تفریح در ارتباط‌گیری با غیرهمجنس قیدی نداشته و از به اشتراک گذاشتن عکس‌ها و پیام‌های ابایی ندارند.
وی در انتها به نتیجه‌گیری پرداخته و گفت: فعالیت صحیح در شبکه‌های اجتماعی می‌بایست دارای مشخصه‌های ذیل باشند: هویت، فعالیت‌ها و خصوصیات واقعی کاربر غیر هم‌جنس تجسس نشود؛ مطالب خاص پسرانه یا دخترانه در پیش روی عموم کاربران اشتراک‌گذاری نشود؛ عدم فعالیت بیش از اندازه در شبکه‌های اجتماعی و اینترنت به صورتی که مصداق اعتیاد اینترنتی قلمداد شود. فرد با انتخاب کاربرانی که در دنیای واقعی ایشان را می‌شناسد یا کاربرانی که به طور قطع خود را با هویت واقعی در فضای مجازی معرفی کرده و فعالیت‌های مورد اطمینانی در رعایت ارزش‌های اسلامی دارند، روابط دوستی در شبکه‌های اجتماعی داشته و فضای ارتباطی اصلی خود را در ارتباطات مداوم با متدینین تنظیم کند.
ایشان ابتدا در خصوص تحول فن‌آوری‌هاي اطلاعات و ارتباطات و نقش آن گفت: تحول فن‌آوری‌هاي اطلاعاتي و فرآيند ارتباطات، از یک‌سو موجب افزايش تقاضاي دسترسي به رسانه‌ها با موضوعات و گرايش‌هاي مختلف شده و از سوي ديگر در عرصه زندگی انسان‌ها موجب تحولاتي چون جامعه اطلاعاتی، انفجار اطلاعات، تبادل و جريان اطلاعات، جهانی‌شدن، تجاري شدن فرهنگ، اهميت يافتن اوقات فراغت، شکاف ديجيتالي، جریان افکار عمومی و افزايش روند تغييرات فرهنگي جوامع شده است. یکی از مهمترین فناوری‌های ارتباطی، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی سایبری است.
وی گفت: شبکه‌های اجتماعی سایبری موجب تغییراتی در رفتارها و تعاملات جامعه متدینین که جامعه‌ای شکل‌گرفته بر اساس آموزه‌های ديني است، شده
عبدالملکی ادامه داد: از آنجایی که تحقیق کیفی مبتنی بر پارادایم تفسیر گرایی بر ساخت گرایی اجتماعی است، پس با رویکرد پدیدار شناختی به مصاحبه با کاربران شبکه‌های اجتماعی سایبری در بررسی خود پرداخته شده است. شیوه نمونه‌گیری، با روش نمونه‌گیری موارد مطلوب، از میان کاربران شبکه‌های اجتماعی سایبری خصوصاً گوگل پلاس، فیس بوک، کلوب و نت ایران در دو جنس دختر و پسر، متأهل و مجرد، گروه سنی 18 تا 40 سال و در طبقات اجتماعی مختلف انجام شده است. مطلوبیت نمونه از این جهت مورد اهمیت بود که کاربرانی مورد مصاحبه قرار گیرند که معتقد به احکام اسلامی بوده و ملتزم به رعایت ارزش‌های اسلامی در فضای مجازی باشند. در کل تعداد 32 نفر مورد مصاحبه نیمه ساختاریافته قرار گرفتند.
ایشان در خصوص زندگی سایبری گفت: زندگی سایبری به معنای زیستی است که انسان‌ها در اینترنت دارند. ارزش‌ها و هنجارهای
او ارتباط عفیفانه را چنین تبیین نمود: این ارتباط، فرآیند مبادله معنا بین فرستنده و گیرنده بر اساس کرامت انسانی است، به گونه‌ای که معنایی از شهوت که موجب تحریک شهوت جنسی شود.
هم‌چنین، ارتباط عفیفانه سایبری، به‌گونه‌ای از ارتباط گفته می‌شود که در مبادله معنا و پیام به وسیله رایانه و در محیطی فرازمانی و فرامکانی، معناهایی که موجب تحریک شهوت جنسی در اطراف ارتباط می‌شود، وجود نداشته و همه افراد با در نظر گرفتن کرامت انسانی یکدیگر به ارتباط‌گیری و مبادله معنا می‌پردازند.
عبدالملکی انگیزه‌های حضور در فضای مجازی را مختلف دانسته و گفت: انگیزه‌هایی که سبب می‌شود کاربران در فضای مجازی به سر برند، به دلایل مختلفی چون سرگرمی و وقت‌گذرانی، نیاز عاطفی، هیجانات جوانی، کنجکاوی و نیاز جنسی و ارتباط‌گیری برای ازدواج، بهتر دیده شدن، فرار از انزوا و سرخوردگی‌های اجتماعی بستگی دارد.
ایشان در بخش دوم از صحبت‌های
وی در انتها به نتیجه‌گیری پرداخته و گفت: فعالیت صحیح در شبکه‌های اجتماعی می‌بایست دارای مشخصه‌های ذیل باشند: هویت، فعالیت‌ها و خصوصیات واقعی کاربر غیر هم‌جنس تجسس نشود؛ مطالب خاص پسرانه یا دخترانه در پیش روی عموم کاربران اشتراک‌گذاری نشود؛ عدم فعالیت بیش از اندازه در شبکه‌های اجتماعی و اینترنت به صورتی که مصداق اعتیاد اینترنتی قلمداد شود. فرد با انتخاب کاربرانی که در دنیای واقعی ایشان را می‌شناسد یا کاربرانی که به طور قطع خود را با هویت واقعی در فضای مجازی معرفی کرده و فعالیت‌های مورد اطمینانی در رعایت ارزش‌های اسلامی دارند، روابط دوستی در شبکه‌های اجتماعی داشته و فضای ارتباطی اصلی خود را در ارتباطات مداوم با متدینین تنظیم کند.
