در نشست «نقش روحانیت در مقابله با اسلام هراسی» مطرح شد:
روحانیت شیعه با اهداف جهانی خود، نگاه داخلی دارد!
به گزارش سرویس فرهنگ و جامعه خبرگزاری رضوی، چهارمین نشست «کلمه السواء» با موضوع «نقش روحانیت در مقابله با اسلام هراسی» و با سخنرانی دکتر محمد سمیعی برگزار گردید. این نشست که به همت هيئت انديشه ورز گفتگوي اديان حوزه علميه خراسان در مدرسه علميه عالي نواب برگزار شد دکتر سمیعی با بیان اینکه در دنیای امروز و به واسطه هژمونی رسانه ای غرب بسیار به اسلام هراسی دامن زده می شود گفت: من در این نشست می خواهم با مبانی تئوریک ادوارد سعید به موضوع بپردازم. ادوارد سعید که فلسطینی بود هیچ گاه مسلمان نبوده و حتی مسیحی معتقدی هم نبود اما خودش را عضوی از تمدن اسلامی دانسته و می گفت هیچ گاه دشمنی غربی ها را به دلیل بیرون کردن او از وطنش فراموش نمی کند.
وی سپس ادامه داد: پایه اصلی حرف سعید این است که غرب گرفتار یک نگاه ایدئولوژیک در موضوع «ما و دیگران» است که در طول تاریخ خود، -چه استعماری و چه پسا استعماری- همیشه خودش را برتر از بقیه دنیا فرض کرده است. این فقط به دلیل تمدن و پیشرفت علمی نیست. بلکه داروینیسم اجتماعی معتقد است که غربی ها انسان های متکاملی هستند و بقیه انسان ها بین انسان کامل غربی و شامپانزه قرار می گیرند. مبنای اصلی نژادپرستی هم همین است. و همین پس زمینه ذهنی غرب است که موجب شده در دنیا این قدر راحت خونریزی می کند.
سمیعی در بخش اول سخنان خود به موضوع چگونگی شکل گیری اسلام هراسی در غرب پرداخت و عنوان نمود:. سعید در مباحث خود سعی می کند این ما و دیگران را، در تاریخ غرب نشان دهد. او 4 اصل را در نگاه غرب به اسلام و شرق بیان می کند. اول اینکه همه مسلمانان مثل هم هستند. دوم هیچ وقت تغییر نمی کنند. سوم تفاوت ما و آنها ذاتی است نه عرضی و لذا عمق زیادی دارد که این بزنگاه نگاه شرق شناسی است. و چهارم اینکه باید از آنها ترسید. بنابراین ترس از دیگران در پس زمینه ذهن غربی ها وجود دارد.
عضو هیأت علمی دانشگاه مطالعات جهان دانشگاه تهران سپس به سطوح مختلف اسلام هراسی پرداخت و گفت: اولین سطح آن مسیحیت و کلیسا بوده که از بدو ظهور اسلام کلیسا در ضدیت با اسلام فعال بوده است. این ضدیت در سده های میانه، و بعد رنسانس و دوران استعماری، و حتی الان هم وجود دارد. دومین عنصر سیاستمداران غربی هستند. چرا که اساساً نهاد دولت- ملت بر مبنای خود و دیگری شکل گرفته و برای تأمین منافع خود به آن دامن زد. بنابراین سیاست مداران غربی همیشه بر ضد دیگران بوده اند.
وی بر اساس مباحث ادوارد سعید به سطوح دیگر اسلام هراسی اشاره نمود و بیان داشت: سومین سطح نخبگان دانشگاهی غرب هستند که از همه بیشتر مورد انتقاد سعید قرار دارند. چرا که آنها را ابزار سیاست مداران غربی می داند. و این گروه بودند که از نظر تئوریک مسلمانان را یک پله پایین تر از مسیحیان و غربی ها ترسیم کردند. رسانه های غربی سطح دیگر این اسلام هراسی، و افکار عمومی غرب آخرین سطح و بازتاب همه اینهاست.
این دکتری علوم سیاسی سپس برای بیان نمونه ای از افکار عمومی در غرب به مقاله ای اشاره نمود که در سال گذشته در یکی از نشریات معتبر امنیت بین الملل، با عنوان«دوباره هیروشیما را بازسازی کنیم» به چاپ رسیده بود اشاره نمود و گفت: این مقاله بر اساس یک نظرسنجی است که در آن متنی را به مردم داده اند که فرض کنید ایران برجام را نقض کرده، امریکا تحریم ها را شدیدتر کرده و ایران نیز به تلافی یک ناو امریکایی با 2403 نفر را در خلیح فارس غرق می کند. در پاسخ امریکا حمله هوایی گسترده ای به ایران انجام داده و بعد سعی می کند تهران را بگیرد. در مسیر فتح تهران 10 هزار نیروی امریکایی کشته می شود ولی موفق نمی شوند. حال کدام گزینه را در مقابله با ایران درست می دانید. اول اینکه عملیات زمینی را ادامه داده و 20 هزار نفر دیگر تلفات بدهیم و تهران را فتح کنیم. دوم بمباران هوایی گسترده که در آن 100 هزار نفر کشته می شوند. و سوم شهر مشهد که دومین شهر پر جمعیت ایران است مورد حمله اتمی قرار دهیم که در آن 2 میلیون نفر کشته می شوند. وی ضمن اشاره به اینکه دلیل نام بردن از مشهد این است که امریکا شهر دوم را بمباران می کند تا دولتی برای گفتگو باقی بماند به بیان نتایج نظرسنجی پرداخت و ادامه داد: حال جالب است که با کمال تأسف حدود نیمی از مردم امریکا گزینه سوم را می پذیرند. یعنی حاضرند 2 میلیون نفر در مشهد کشته شوند ولی 20 هزار نفر نظامی امریکا کشته نشود. و بعد این نظرسنجی سوال را عوض کرده و سه گزینه دیگر را مطرح می کند که عبارت است از اینکه 20 هزار نظامی کشته شده و تهران را فتح کنیم. حمله اتمی کرده و 100 هزار نفر کشته شوند(یعنی تعداد کشته را کم می کند) و سوم اینکه بتوانیم با ایرانی ها سازش کنیم. و رهبر ایران قول بدهد که در سیاست دخالت نکرده و یک دولت دموکراتیک انتخاب کند.
دکتر سمیعی در ادامه به نتایج بخش دوم نظرسنجی پرداخت و افزود: نکته عجیب اینجاست. که 18 درصد به گزینه 1 ، 41 درصد به سازش و حدود 3/40 درصد به حمله اتمی رای می دهند. و وقتی از اینها می پرسند چرا؟ یک نفر گفته است آنها بعد از 11 سپتامبر در تهران جشن و پایکوبی کرده اند که کاملا دروغ است. دیگری گفته اسلام دین آدم های متعصب است و باید درسی به آنها آموخت. و فردی دیگر گفته همه آنها را باید محو کرد. و این نشان دهنده افکار عمومی و عمق نفرت در امریکا نسبت به ایران و مسلمانان است که توسط رسانه ها و سیاستمداران به وجود آمده است.
دکتر سمیعی در بخش دیگر سخنان خود به موضوع چگونگی مقابله روحانیت با اسلام هراسی در ارتباط با سطوح مختلف اسلام هراسی پرداخت و در نسبت میان روحانیت با کلیسا و سیاستمداران غربی گفت: گفتگوی میان ادیانی راهکار مقابله با اسلام هراسی در سطح کلیسا و مسیحیت است. چرا که ما با مسیحیت و حتی ادیان دیگر نقاط مشترک زیادی داریم. و علاوه بر آن دشمن مشترک هم داریم. روحانیت با سیاستمداران غربی هم حتی می تواند تعامل کند به شرطی که بلد باشد از ابزار آن درست استفاده کند. هم اکنون در لندن حدود 800 هزار مسلمان حضور دارند که از این میان حدود 100 هزار نفر شیعه هستند. با این میزان از آراء هر حزبی در انتخابات حاضر است دست شما را هم برای همکاری ببوسد. و هر قولی می توانید از آنها بگیرید. الان شهردار لندن مسلمان است که این نشان دهنده نفوذ مسلمانان است.
این پژوهشگر علوم سیاسی سپس افزود: در نسبت میان روحانیت با نخبگان دانشگاهی هم ما باید با نفوذ خود فضای دانشگاهی را که فضای تولید فکر است به سمت خود بکشانند. و این کاری است که امروزه کشورهای خلیج فارس و یهودی ها خوب انجام می دهند. با رسانه های غربی هم روحانیت می تواند تعامل کند. گاهی نوشتن یک مقاله در گاردین یا نیویورک تایمز می تواند خیلی جو را عوض کند. چرا روحانیت ما در فضای رسانه ای غرب حضور و نفوذ ندارد؟
وی در این بخش از سخنان خود به آخرین بخش از سطوح اسلام هراسی یعنی افکار عمومی پرداخته و بیان داشت: روحانیت خیلی راحت می تواند با توده های مردم ارتباط برقرار کند. چرا که یکی از مهمترین ویژگی های روحانیت این است که زبان مردم را می فهمد و مردم هم زبان او را می فهمند.
دکتر سمیعی که خود 18 سال طلبه قم بوده و 10 سال در درس خارج شرکت کرده است و از این رو با گفتمان حوزوی آشنایی دارد، در بخش پایانی سخنان خود به نقاط قوت و ضعف روحانیت شیعه پرداخته و گفت: شبکه مستحکم روحانیت از حسینه ها، مساجد و مدارس تا مرجعیت تقلید، سرمایه اچتماعی بسیار مهمی برای روحانیت است که بر پایه آن می تواند مردم را بسیج کند. و هیچ قشری در ایران این قدرت بسیج کنندگی را ندارد. و این شبکه مستقل از دولت هاست. چرا که استقلال مالی داشته و متمرکز بر محور مرجعیت است. و این نقطه قوت بزرگی برای روحانیت شیعه است.
او سپس افزود: علاوه بر این وجود مراکز اسلامی در جای جای دنیا از جمله اروپا و امریکا، دسترسی به نیروهای متخصص و متدین در حوزه های مختلف دانش و فناوری که مقلدین روحانیت هستند، نزدیک بودن و همزبان بودن با مردم. از جمله دیگر نقاط قوت روحانیت است. همچنین وجود مراسم مذهبی و زیارت گاه های فراوان را هم باید نقطه قوت دیگر روحانیت شیعه به حساب آورد. انبوه زائرین امام رضا(ع) و 20 میلیون زائر اربعین حسینی سرمایه اجتماعی عظیم و بی نظیری هستند که در اختیار روحانیت شیعه قرار داشته و متأسفانه از آن چندان استفاده نمی شود.
وی در ادامه به نقاط ضعف روحانیت در تعامل با جهان غرب پرداخت و بیان داشت: ما چه بخواهیم و چه نخواهیم انگلیسی زبان اول دنیاست. در حالی که زبان عربی فقط زبان 20 درصد مسلمانان است. بر این اساس باید برای هر کاری در عرصه جهانی با زبان انگلیسی آشنا بود.
سمیعی ادامه داد: اما زبان بخش کوجک از کار است. بخش مهم و اصلی آگاهی با گفتمان و فرهنگ غربی است. من که در جمعی صحبت می کنم باید سخنان، استدلال ها و مفروضات من در گفتمانی باشد که آن جمع بتواند با من ارتباط برقرار کند. برای کار با غرب باید گفتمان آن را هم شناخت و یاد گرفت.
وی سومین نقطه ضعف روحانیت را نگاه فقهی- حقوقی به واقعیت دانست و بیان داشت: فقه یک نظام حقوقی است. این ذهنیت حقوقی با ذهنیت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی متفاوت است. و برای تعامل با جهان و به خصوص نخبگان باید این ذهنیت ها را شناخت و درک کرد. علاوه بر این نقطه ضعف دیگر روحانیت به کار گیری گفتمان جهت دار است. در حالی که خنثی بودن و اینکه خواننده شما نداند که طرز فکر شما چیست کمک می کند که او بدون موضع گیری به سراغ شما آمده و با استدلال شما قانع شود.
دکتر سمیعی ، عضو هیأت علمی دانشگاه مطالعات جهان در عبارت پایانی خود بیان داشت: روحانیت باید نگاه جهانی داشته باشد. متاسفانه روحانیت شیعه در این موضوع موفق نبوده است. چرا که هنوز با اهداف جهانی خود، نگاه داخلی دارد.
وی سپس ادامه داد: پایه اصلی حرف سعید این است که غرب گرفتار یک نگاه ایدئولوژیک در موضوع «ما و دیگران» است که در طول تاریخ خود، -چه استعماری و چه پسا استعماری- همیشه خودش را برتر از بقیه دنیا فرض کرده است. این فقط به دلیل تمدن و پیشرفت علمی نیست. بلکه داروینیسم اجتماعی معتقد است که غربی ها انسان های متکاملی هستند و بقیه انسان ها بین انسان کامل غربی و شامپانزه قرار می گیرند. مبنای اصلی نژادپرستی هم همین است. و همین پس زمینه ذهنی غرب است که موجب شده در دنیا این قدر راحت خونریزی می کند.
سمیعی در بخش اول سخنان خود به موضوع چگونگی شکل گیری اسلام هراسی در غرب پرداخت و عنوان نمود:. سعید در مباحث خود سعی می کند این ما و دیگران را، در تاریخ غرب نشان دهد. او 4 اصل را در نگاه غرب به اسلام و شرق بیان می کند. اول اینکه همه مسلمانان مثل هم هستند. دوم هیچ وقت تغییر نمی کنند. سوم تفاوت ما و آنها ذاتی است نه عرضی و لذا عمق زیادی دارد که این بزنگاه نگاه شرق شناسی است. و چهارم اینکه باید از آنها ترسید. بنابراین ترس از دیگران در پس زمینه ذهن غربی ها وجود دارد.
عضو هیأت علمی دانشگاه مطالعات جهان دانشگاه تهران سپس به سطوح مختلف اسلام هراسی پرداخت و گفت: اولین سطح آن مسیحیت و کلیسا بوده که از بدو ظهور اسلام کلیسا در ضدیت با اسلام فعال بوده است. این ضدیت در سده های میانه، و بعد رنسانس و دوران استعماری، و حتی الان هم وجود دارد. دومین عنصر سیاستمداران غربی هستند. چرا که اساساً نهاد دولت- ملت بر مبنای خود و دیگری شکل گرفته و برای تأمین منافع خود به آن دامن زد. بنابراین سیاست مداران غربی همیشه بر ضد دیگران بوده اند.
وی بر اساس مباحث ادوارد سعید به سطوح دیگر اسلام هراسی اشاره نمود و بیان داشت: سومین سطح نخبگان دانشگاهی غرب هستند که از همه بیشتر مورد انتقاد سعید قرار دارند. چرا که آنها را ابزار سیاست مداران غربی می داند. و این گروه بودند که از نظر تئوریک مسلمانان را یک پله پایین تر از مسیحیان و غربی ها ترسیم کردند. رسانه های غربی سطح دیگر این اسلام هراسی، و افکار عمومی غرب آخرین سطح و بازتاب همه اینهاست.
این دکتری علوم سیاسی سپس برای بیان نمونه ای از افکار عمومی در غرب به مقاله ای اشاره نمود که در سال گذشته در یکی از نشریات معتبر امنیت بین الملل، با عنوان«دوباره هیروشیما را بازسازی کنیم» به چاپ رسیده بود اشاره نمود و گفت: این مقاله بر اساس یک نظرسنجی است که در آن متنی را به مردم داده اند که فرض کنید ایران برجام را نقض کرده، امریکا تحریم ها را شدیدتر کرده و ایران نیز به تلافی یک ناو امریکایی با 2403 نفر را در خلیح فارس غرق می کند. در پاسخ امریکا حمله هوایی گسترده ای به ایران انجام داده و بعد سعی می کند تهران را بگیرد. در مسیر فتح تهران 10 هزار نیروی امریکایی کشته می شود ولی موفق نمی شوند. حال کدام گزینه را در مقابله با ایران درست می دانید. اول اینکه عملیات زمینی را ادامه داده و 20 هزار نفر دیگر تلفات بدهیم و تهران را فتح کنیم. دوم بمباران هوایی گسترده که در آن 100 هزار نفر کشته می شوند. و سوم شهر مشهد که دومین شهر پر جمعیت ایران است مورد حمله اتمی قرار دهیم که در آن 2 میلیون نفر کشته می شوند. وی ضمن اشاره به اینکه دلیل نام بردن از مشهد این است که امریکا شهر دوم را بمباران می کند تا دولتی برای گفتگو باقی بماند به بیان نتایج نظرسنجی پرداخت و ادامه داد: حال جالب است که با کمال تأسف حدود نیمی از مردم امریکا گزینه سوم را می پذیرند. یعنی حاضرند 2 میلیون نفر در مشهد کشته شوند ولی 20 هزار نفر نظامی امریکا کشته نشود. و بعد این نظرسنجی سوال را عوض کرده و سه گزینه دیگر را مطرح می کند که عبارت است از اینکه 20 هزار نظامی کشته شده و تهران را فتح کنیم. حمله اتمی کرده و 100 هزار نفر کشته شوند(یعنی تعداد کشته را کم می کند) و سوم اینکه بتوانیم با ایرانی ها سازش کنیم. و رهبر ایران قول بدهد که در سیاست دخالت نکرده و یک دولت دموکراتیک انتخاب کند.
دکتر سمیعی در ادامه به نتایج بخش دوم نظرسنجی پرداخت و افزود: نکته عجیب اینجاست. که 18 درصد به گزینه 1 ، 41 درصد به سازش و حدود 3/40 درصد به حمله اتمی رای می دهند. و وقتی از اینها می پرسند چرا؟ یک نفر گفته است آنها بعد از 11 سپتامبر در تهران جشن و پایکوبی کرده اند که کاملا دروغ است. دیگری گفته اسلام دین آدم های متعصب است و باید درسی به آنها آموخت. و فردی دیگر گفته همه آنها را باید محو کرد. و این نشان دهنده افکار عمومی و عمق نفرت در امریکا نسبت به ایران و مسلمانان است که توسط رسانه ها و سیاستمداران به وجود آمده است.
دکتر سمیعی در بخش دیگر سخنان خود به موضوع چگونگی مقابله روحانیت با اسلام هراسی در ارتباط با سطوح مختلف اسلام هراسی پرداخت و در نسبت میان روحانیت با کلیسا و سیاستمداران غربی گفت: گفتگوی میان ادیانی راهکار مقابله با اسلام هراسی در سطح کلیسا و مسیحیت است. چرا که ما با مسیحیت و حتی ادیان دیگر نقاط مشترک زیادی داریم. و علاوه بر آن دشمن مشترک هم داریم. روحانیت با سیاستمداران غربی هم حتی می تواند تعامل کند به شرطی که بلد باشد از ابزار آن درست استفاده کند. هم اکنون در لندن حدود 800 هزار مسلمان حضور دارند که از این میان حدود 100 هزار نفر شیعه هستند. با این میزان از آراء هر حزبی در انتخابات حاضر است دست شما را هم برای همکاری ببوسد. و هر قولی می توانید از آنها بگیرید. الان شهردار لندن مسلمان است که این نشان دهنده نفوذ مسلمانان است.
این پژوهشگر علوم سیاسی سپس افزود: در نسبت میان روحانیت با نخبگان دانشگاهی هم ما باید با نفوذ خود فضای دانشگاهی را که فضای تولید فکر است به سمت خود بکشانند. و این کاری است که امروزه کشورهای خلیج فارس و یهودی ها خوب انجام می دهند. با رسانه های غربی هم روحانیت می تواند تعامل کند. گاهی نوشتن یک مقاله در گاردین یا نیویورک تایمز می تواند خیلی جو را عوض کند. چرا روحانیت ما در فضای رسانه ای غرب حضور و نفوذ ندارد؟
وی در این بخش از سخنان خود به آخرین بخش از سطوح اسلام هراسی یعنی افکار عمومی پرداخته و بیان داشت: روحانیت خیلی راحت می تواند با توده های مردم ارتباط برقرار کند. چرا که یکی از مهمترین ویژگی های روحانیت این است که زبان مردم را می فهمد و مردم هم زبان او را می فهمند.
دکتر سمیعی که خود 18 سال طلبه قم بوده و 10 سال در درس خارج شرکت کرده است و از این رو با گفتمان حوزوی آشنایی دارد، در بخش پایانی سخنان خود به نقاط قوت و ضعف روحانیت شیعه پرداخته و گفت: شبکه مستحکم روحانیت از حسینه ها، مساجد و مدارس تا مرجعیت تقلید، سرمایه اچتماعی بسیار مهمی برای روحانیت است که بر پایه آن می تواند مردم را بسیج کند. و هیچ قشری در ایران این قدرت بسیج کنندگی را ندارد. و این شبکه مستقل از دولت هاست. چرا که استقلال مالی داشته و متمرکز بر محور مرجعیت است. و این نقطه قوت بزرگی برای روحانیت شیعه است.
او سپس افزود: علاوه بر این وجود مراکز اسلامی در جای جای دنیا از جمله اروپا و امریکا، دسترسی به نیروهای متخصص و متدین در حوزه های مختلف دانش و فناوری که مقلدین روحانیت هستند، نزدیک بودن و همزبان بودن با مردم. از جمله دیگر نقاط قوت روحانیت است. همچنین وجود مراسم مذهبی و زیارت گاه های فراوان را هم باید نقطه قوت دیگر روحانیت شیعه به حساب آورد. انبوه زائرین امام رضا(ع) و 20 میلیون زائر اربعین حسینی سرمایه اجتماعی عظیم و بی نظیری هستند که در اختیار روحانیت شیعه قرار داشته و متأسفانه از آن چندان استفاده نمی شود.
وی در ادامه به نقاط ضعف روحانیت در تعامل با جهان غرب پرداخت و بیان داشت: ما چه بخواهیم و چه نخواهیم انگلیسی زبان اول دنیاست. در حالی که زبان عربی فقط زبان 20 درصد مسلمانان است. بر این اساس باید برای هر کاری در عرصه جهانی با زبان انگلیسی آشنا بود.
سمیعی ادامه داد: اما زبان بخش کوجک از کار است. بخش مهم و اصلی آگاهی با گفتمان و فرهنگ غربی است. من که در جمعی صحبت می کنم باید سخنان، استدلال ها و مفروضات من در گفتمانی باشد که آن جمع بتواند با من ارتباط برقرار کند. برای کار با غرب باید گفتمان آن را هم شناخت و یاد گرفت.
وی سومین نقطه ضعف روحانیت را نگاه فقهی- حقوقی به واقعیت دانست و بیان داشت: فقه یک نظام حقوقی است. این ذهنیت حقوقی با ذهنیت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی متفاوت است. و برای تعامل با جهان و به خصوص نخبگان باید این ذهنیت ها را شناخت و درک کرد. علاوه بر این نقطه ضعف دیگر روحانیت به کار گیری گفتمان جهت دار است. در حالی که خنثی بودن و اینکه خواننده شما نداند که طرز فکر شما چیست کمک می کند که او بدون موضع گیری به سراغ شما آمده و با استدلال شما قانع شود.
دکتر سمیعی ، عضو هیأت علمی دانشگاه مطالعات جهان در عبارت پایانی خود بیان داشت: روحانیت باید نگاه جهانی داشته باشد. متاسفانه روحانیت شیعه در این موضوع موفق نبوده است. چرا که هنوز با اهداف جهانی خود، نگاه داخلی دارد.
