قدر در نگاه امام رضا(ع) | تغییر سرنوشت انسان در شب قدر
به گزارش خبرگزاري فرهنگ رضوي، امام رضا(ع) مي‌فرمايند: «خداوند در شب قدر آنچه را که از این سال تا سال بعد پیش خواهد آمد، مقدّر می‌فرماید؛ از زندگی یا مرگ، از خوب یا بد یا روزی. پس آنچه خداوند در این شب مقرر می‌کند، به حتم واقع خواهد شد.»
در خصوص کیفیت شب قدر و چگونگی تعیین و تغییر سرنوشت انسان همواره سوالاتی وجود دارد. از جمله آنکه قدر به طور دقیق چه معنایی دارد؟
و آیا سرنوشت مقرر در این شب- که در کلام ائمه اطهار حتمی خوانده شده- قابل تغییر است؟ به عبارت دیگر آیا انسان می‌تواند با دعا به درگاه خدا سرنوشت خود را تغییر دهد؟
امام رضا(ع) در این خصوص پاسخ‌های خوبی در اختیار شیعیان و مسلمانان قرار می‌دهند. ایشان معنای واژه قدر را اندازه‌گیری هر چیز اعم از طول و عرض آن دانسته‌اند(1) و شب‌هایی چون شب قدر، شب عید فطر و شب نیمه شعبان را شب‌هایی برای تقسیم روزی‌ها، اجل‌ها و پیشامدهای طول سال دانسته‌اند.
همچنین این شب‌ها را از جمله شب‌هایی دانسته‌اند که امیرالمومنین (ع) در آن بیدار می‌ماندند.(2)
با این حال بر تاثیر سرنوشت بر زندگی انسان نیز صحه گذاشته و فرموده‌اند: «گریزی از سرنوشت نیست، اما دعا برای آنچه پیش آمده و خواهد آمد سودمند است.»
همچنین امام رضا(ع) در پاسخ به فردی که از ایشان خواست توصیه‌ای کنند تا او در دنیا و آخرت با امام باشد، خواندن سوره قدر و استغفار را توصیه فرمودند.
امام علم خداوند را دو نوع دانستند و در این تقسیم‌بندی چگونگی تغییر سرنوشت را بیان نمودند.
یکی علمی که خداوند به ملائکه و پیامبران خود آموخته و دیگری علمی که تنها خود از آن آگاهی دارد (از علومی که جزو ذات خداوند است) و تغییر و تاخیر و محو هر آنچه را خدا بخواهد، از ناحیه این علم دانسته‌اند.
این همان علمی است که در کتاب توحید صدوق از امام محمدباقر(ع) در خصوص آن نقل شده است که «خداوند را علمیست که کسی جز خودش آن را نمی‌داند.» و با استناد به این احادیث تغییر سرنوشت انسان از ناحیه علم ذاتی خداوند است. نه علمی که کسی جز او بر آن آگاهی داشته باشد.
امید که در این شب‌ها با توکل بر خدا و وساطت قرار دادن مقربان درگاه او؛ ائمه اطهار(ع)؛ دعاهایمان به نیکوترین پیشامدها در طول یکسال آینده منجر شود.
۱-بحار الانوار، ج 5، ص 122
۲-مصباح المتهجّد،ص 853
در خصوص کیفیت شب قدر و چگونگی تعیین و تغییر سرنوشت انسان همواره سوالاتی وجود دارد. از جمله آنکه قدر به طور دقیق چه معنایی دارد؟
و آیا سرنوشت مقرر در این شب- که در کلام ائمه اطهار حتمی خوانده شده- قابل تغییر است؟ به عبارت دیگر آیا انسان می‌تواند با دعا به درگاه خدا سرنوشت خود را تغییر دهد؟
امام رضا(ع) در این خصوص پاسخ‌های خوبی در اختیار شیعیان و مسلمانان قرار می‌دهند. ایشان معنای واژه قدر را اندازه‌گیری هر چیز اعم از طول و عرض آن دانسته‌اند(1) و شب‌هایی چون شب قدر، شب عید فطر و شب نیمه شعبان را شب‌هایی برای تقسیم روزی‌ها، اجل‌ها و پیشامدهای طول سال دانسته‌اند.
همچنین این شب‌ها را از جمله شب‌هایی دانسته‌اند که امیرالمومنین (ع) در آن بیدار می‌ماندند.(2)
با این حال بر تاثیر سرنوشت بر زندگی انسان نیز صحه گذاشته و فرموده‌اند: «گریزی از سرنوشت نیست، اما دعا برای آنچه پیش آمده و خواهد آمد سودمند است.»
همچنین امام رضا(ع) در پاسخ به فردی که از ایشان خواست توصیه‌ای کنند تا او در دنیا و آخرت با امام باشد، خواندن سوره قدر و استغفار را توصیه فرمودند.
امام علم خداوند را دو نوع دانستند و در این تقسیم‌بندی چگونگی تغییر سرنوشت را بیان نمودند.
یکی علمی که خداوند به ملائکه و پیامبران خود آموخته و دیگری علمی که تنها خود از آن آگاهی دارد (از علومی که جزو ذات خداوند است) و تغییر و تاخیر و محو هر آنچه را خدا بخواهد، از ناحیه این علم دانسته‌اند.
این همان علمی است که در کتاب توحید صدوق از امام محمدباقر(ع) در خصوص آن نقل شده است که «خداوند را علمیست که کسی جز خودش آن را نمی‌داند.» و با استناد به این احادیث تغییر سرنوشت انسان از ناحیه علم ذاتی خداوند است. نه علمی که کسی جز او بر آن آگاهی داشته باشد.
امید که در این شب‌ها با توکل بر خدا و وساطت قرار دادن مقربان درگاه او؛ ائمه اطهار(ع)؛ دعاهایمان به نیکوترین پیشامدها در طول یکسال آینده منجر شود.
۱-بحار الانوار، ج 5، ص 122
۲-مصباح المتهجّد،ص 853
