بعثتِ اخلاق؛ نگاهی به ختم رسالت و اخلاق محمدی(صلی الله علیه)

جهان اگر هم بی معنا قابل زیستن باشد به یقین با معنا، زیستی زیباتر دارد. نسیم معنادهی به زیست البته تنها از دل آسمان و وحی بر انسان و جهان نمی وزد اما به یقین نسیم آسمانی معنایی روح نوازتر و شنیدنی تر است.
 بعثت – که همان نسیم و آواز آسمان است – در قلمرو معنادهی به زیست جهانی دو تقش بنیادین ایفا کرده است:الف) گاه به تکثیر معانی موجود در جهانِ انسانی کمک کرده است؛ ب) و دیگر گاه به تقویت و نهادینه سازی یک معنای ویژه توجه نشان داده است.انبیاء آمدند تا با یکی از این دو کار قدرت انتخاب انسان ها را از میان معانی موجود برای زیستنِ در جهان افزایش دهند و به زیباسازی بیشترجهان بپردازند.
آخرین سفیر – رسمی / حقوقی - وصل آسمان و  انسان که کمک دیگری به معناگرایی زندگی کرد محمد بن عبدالله ^{(صلی الله علیه)} بود.
این آخرین حلقه وصل هم خود دارای ویژگی های بود (شخصیت حقیقی اش)و هم ره آوردش دارای امتیازاتی بود (ره آورد حقوقی اش) که سبب شد مُهر پایان بر این روش و شیوه معنادهی به جهان زده شود.
 مولوی در تصویرش از محمد ^{(صلی الله علیه)} و قضیه خاتمیت وی به هر دو جنبه آن چه گفت شده  - شخصیت حقیقی و حقوقی - اشاره می کند و می گوید:
بهر این خاتم شدست او که به جود/// مثل او نه بود و نه خواهند بود
ختم‌هایی که انبیا بگذاشتند //// آن به دین احمدی برداشتند
قفلهای ناگشاده مانده بود //// از کف انا فتحنا برگشود
گمانم بر این است یکی از ختم هایی که انبیاء گذاشته بودند و می توانست هم قفل ناگشاده باشد و هم خود قفلی شود بر حیات انسان ها؛ ضرورت تعریف معنا برای جهان توسط آسمان بود که در این دین و توسط این نبی برداشته شد و اعلام شد که می توان با مراجعه به عقلانیت بشری –که حجت بنیادینی است – به تعریف معنا و تکثیر معنا در این جهان پرداخت.
گمان می کنم در ادبیات دینی و عرفانی می توان رگه و ریشه هایی از این سخن یافت که به عنوان نمونه شاید بتوان آن را از دل آن چه مولوی در این تمثیل شنیدنی و توضیحی که بر آن تمثیل استوار کرده است دریافت.  وی ابتداء در قالب یک تمثیل که نیاز جسم و تنِ انسان ها به باد بهار است که سالی یک بار می نوازد و جسم را نوسازی می کند این گونه می گوید:
گفت پیغمبر ز سرمای بهار/// تن مپوشانید یاران زینهار
زآنک با جان شما آن می‌کند/// کان بهاران با درختان می‌کند
خود وی آن گاه با اشاره به این که به ظواهر این گونه گفتارها نباید اکتفاء کرد بلکه در نگاهی هرمنوتیکال باید این توصیه های نبوی را شنید و فهم کرد؛ می گوید:
راویان این را به ظاهر برده‌اند///  هم بر آن صورت قناعت کرده‌اند
بی‌خبر بودند از جان آن گروه/// کوه را دیده ندیده کان به کوه
مولوی آن گاه برداشت هرمنوتیکی خویش از این تمثیل را ارائه و دنبال کامل العقلی است که در گفتمان معاصر از آن می توان به عقلانیت بشری یاد کرد:
آن خزان نزد خدا نفس و هواست///عقل و جان عین بهارست و بقاست
مر ترا عقلیست جز وی در نهان ///کامل العقلی بجو اندر جهان
از این بحث بگذرم به گمانم یکی از معانی که در جهان بود و توسط بعثت محمد^{(صلی الله علیه)} تکمیل شد و تقویت گردید اخلاق گرایی و محوریت یابی اخلاق بود.
همان گونه که برخی اساتید به خوبی اشاره کرده اند (ابوالقاسم فنائی/ اخلاق دین‌شناسی) در نسبت سنجی دین و اخلاق چهار تصویر می توان ارائه داد:

وابستگی اخلاق به دین
استقلال اخلاق از دین
تقدم اخلاق بر دین به معنای این که اخلاق سرچشمه دین است
تقدم اخلاق بر دین به معنای این که اخلاق چارچوب دین است.

 گرچه می توان تقریرهای مختلف و متفاوتی از ره آورد آخرین دین آسمانی در نسبت اش با اخلاق ارائه داد –کما این که این اتفاق افتاده است – ولی به گمان نگارنده نقریر راه گشا و نقش آفرین تقریر چهارم است. یعنی تقدم اخلاق بر دین آن هم به معنای این که اخلاق چارچوب و سنجه دین است.
دین و به تَبَع آن معرفت ها و فهم های دینی باید خود را با اخلاق تراز کنند و در داوری ابطال پذیری و پذیرش یک رای باید به اخلاق پناه برد.
اهمیت و نگاه معیاری به اخلاق برای همه چیز یکی از ره آوردهای سترگ و ژرف اسلام و پیام آور آن است. گزاره های دل نوازی هم چون: 1.  « وَ هَلِ‏ الدِّينُ‏ إِلَّاالْحُبُّ؟ قَالَ اللَّهُ تَعَالى‏: «حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمانَ وَ زَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ‏» وَ قَالَ: «إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ‏ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ‏» وَ قَالَ: «يُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَيْهِمْ‏» .( كافي (ط - دار الحديث) / ج‏15 / 199؛ بحارالانوار، ج 27، ص 95)که بر مهروزی به انسان ها به عنوان ره آورد نهائی اخلاق تاکید کرده اند؛ 2. یا گزاره هایی چون: «جعل الله سبحانه مکارم الاخلاق صلة بینه وبین عباده فحسب احدکم ان یتمسک بخلق متصل بالله؛ خداوند سبحان فضائل اخلاقی را وسیله ارتباط میان خودش و بندگانش قرار داده، همین بس که هر یک از شما دست به اخلاقی بزند که او را به خدا مربوط سازد. »( تنبیه الخواطر، صفحه 362) ؛ 3. یا سخنانی این چنین: «لو کنا لانرجو جنة ولانخشی نارا ولاثوابا ولاعقابا لکان ینبغی لنا ان نطالب بمکارم الاخلاق فانها مما تدل علی سبیل النجاح؛ اگر ما امید و ایمانی به بهشت و ترس و وحشتی از دوزخ، و انتظار ثواب و عقابی نمی داشتیم، شایسته بود به سراغ فضائل اخلاقی برویم، چرا که آنها راهنمای نجات و پیروزی و موفقیت هستند. » (مستدرک الوسائل، جلد 2، صفحه 283. (چاپ قدیم)) به خوبی از جایگاه و اهمیت اخلاق گزارش می دهند.
تبلور این امر را در گزارشی که قرآن از شخصیت محمدی ^{(صلی الله علیه)} می دهد نیز می توان دید آن جا که می گوید: وَ إِنَّکَ لَعَلى‏ خُلُقٍ عَظيمٍ / قلم/ آیه 4. در حدیثى از حسین بن على (^{علیه السلام} ) آمده است که مى گوید: از پدرم على (^{علیه السلام} ) درباره ویژگیهاى زندگى پیامبر (^{صلى اللّه علیه} ) و اخلاق او سؤ ال کردم ، و پدرم مشروحا به من پاسخ فرمود، در بخشى از این حدیث آمده است :رفتار پیامبر (^{صلى اللّه علیه}) با همنشینانش چنین بود که دائما خوشرو و خندان و سهل الخلق و ملایم بود،هرگز خشن و سنگدل و پرخاشگر و بدزبان و عیبجو و مدیحه گر نبود،هیچکس از او ماءیوس ‍ نمى شد، و هر کس به در خانه او مى آمد نومید بازنمى گشت؛ سه چیز را از خود رها کرده بود: مجادله در سخن؛ پرگوئى ، و دخالت در کارى که به او مربوط نبود، و سه چیز را در مورد مردم رها کرده بود؛کسى را مذمت نمى کرد، و سرزنش نمى فرمود، و از لغزشها و عیوب پنهانى مردم جستجو نمى کرد.(مکارم شیرازی؛ تفسیر نمونه).
امید که این آخرین امید آسمان – اخلاق گرایی – روز به روز در جوامع بشری سیطره یابد و جهان از بحران های اخلاقی رهایی یابد شاید که رنجی از رنج هایش کاسته شود.