درخت و سهم ما در آبادانی زمین!

تقویم، فقط ۳۶۵ برگِ کنار هم نشسته نیست بلکه یادآورِ روز های ما نیز هست. هر برگش ما را توجه می دهد به ماموریت هایی که داریم و کار هایی که باید بکنیم. از جمله این "یادآور ها" درختکاری است که در آموزه های دینی ملهم از قرآن هم بدان توجه داده شده است. اما تا احادیث را نخوانیم و تا قرآن را در جلد و قاب، در طاقچه بگذاریم، هیچ اتفاقی نمی افتد و هیچ گرهی باز نمی شود.
ما زمانی می توانیم شاهدِ شکوفایی انسانی و طبیعی و تعالی انسان و توسعه زمین باشیم که خود را مخاطب آیات قرآن بدانیم. واقعیت نیز البته همین است که ما مخاطبانِ قرآن هستیم اما اینکه چقدر خطاب را درمی یابیم و در هندسه آن حرکت می کنیم، پرسشی است که پاسخ آن جایگاه ما را در سپهر عبودیت، مشخص می کند.
حقیقت هم اما این است که؛ فقط آنجایی می‌توانیم در خویش احساسِ مبعوث شدن و بر انگیختگی کنیم که آیات را به عمل در بیاوریم. آیاتی که هر یک می‌تواند از قلدر سرگردنه گیری چون فضیل عیاض، عارفی مستجاب‌الدعوه بسازد، بعدِ آنکه خود او را به انقلاب دچار کرد. بله یک آیه و حتی یک جمله از یک آیه می‌تواند در ما و نگاه و باورِمان انقلابی ایجاد کند که زمین را بر مدار تغییر دهیم.
من درگیر این بخش از آیه ۶١ سوره مبارکه هود هستم که گویا بر جانِ من و جانِ ما نازل می‌شود؛ هُوَ أَنشَأَکُم مِنَ الأَرضِ وَاستَعمَرَکُم فیها، اوست که شما را از زمین آفرید و آبادی آن را به شما واگذاشت! حال از خود و شما می‌پرسم در این مأموریتِ الهی، نقش ما چیست و جای ما کجاست؟ ما برای آبادانیِ زمین، چه کرده‌ایم، برای عمران و توسعه آن چه کرده ایم و چه نمره ای پای کارنامه ما می نشیند؟ اصلا نگاهِ ما به کشاورزی چگونه است، کشاورز در باور و رفتارِ ما جایگاهش کجاست؟
اگر تراز اندیشه ما، مکتب رضوی باشد خواهیم خواند: خَیْرُ الاْعْمالِ الْحَرْثُ، تَزْرَعُهُ، فَیَأكُلُ مِنْهُ الْبِرُّ وَ الْفاجِرُ، أمَّا الْبِرُّ فَما أكَلَ مِنْ شَیْیء إسْتَغْفَرَ لَكَ، وَ أمَّا الْفاجِرُ فَما أكَلَ مِنْهُ مِنْ شَیْیء لَعَنَهُ، وَ یَأكُلُ مِنهُ الْبَهائِمُ وَ الطَّیْرُ. به این معنا که بهترین كارها، شغل كشاورزی است، چون كه در نتیجه كشت و تلاش، همه انسان های خوب و بد از آن استفاده می كنند. امّا استفاده خوبان سبب آمرزش گناهان می باشد، ولی استفاده افراد فاسد و فاسق موجب لعن ایشان خواهد شد، همچنین تمام پرنده ها و چرندگان از تلاش و نتیجه كشت بهره مند خواهند شد. (۱)
این خوانش البته تکلیف آور هم هست، یعنی ما بر اساس ضرورت تاسی به اسوه حسنه، باید نگاه مان به کشاورزی را این گونه اصلاح کنیم. نگاه که اصلاح شد، دست ها به عمرانِ زمین توانا خواهد شد تا برای "کار برتر" اقدام کنیم همان که امام صادق عليه‏ السلام ، در تبیین آن می فرماید: اِزرَعُوا و اغرِسُوا وَاللّه‏ِ ما عَمِلَ النّاسُ عَمَلاً اَجَلَّ و لاأطيَبَ مِنهُ؛ تا تحریص مان کند براینکه؛ كشت كنيد و درخت بنشانيد؛ به خدا قسم آدميان كارى برتر و پاك‏تر از اين نكرده‏ اند.(۲)
اما ما از این کار برتر، چه سهمی داریم؟ اگر به زمین نگاه کنیم قطعا نمره ما منفی خواهد بود چرا که زمین قبل از ما پر از درخت بود اما امروز به این روز افتاده است و متاسفانه این فرایندِ باطل همچنان ادامه دارد. این را می شود از آمار درختان و جنگل ها دریافت که هر روز منهای تعدادی و حتی مسافتی می شود حال آنکه پیامبرِ حکیمِ اسلام(ص) سویه دیگر را برای حرکت و عملِ ما نشان می دهند به این سخن که : مَن نَصَبَ شَجَرَةً و صَبَرَ عَلى حِفظِها والِقیامِ عَلَیها حَتّى تُثمِرَ كانَ لَهُ فی كُلِّ شَى ءٍ یُصابُ مِن ثَمَرِها صَدَقَةٌ عِندَاللّه ؛ هر كس درختى بكارد و در نگهدارى آن بكوشد تا میوه دهد ، در برابر هرچه از آن میوه به دست آید، پاداشى نزد خدا خواهد داشت. (۳)
این یعنی کشاورزی و باغداری در عین اینکه کاری اقتصادی است، کاری معنوی هم هست و البته در زمانِ امروز امری زیست محیطی و در جای خود به امنیت ملی هم مرتبط است. کشاورزی و باغداری هم در آمد و فرصت شغلی ایجاد می کند و هم از راه ایجاد شغل آرامش و امنیت را هم در جامعه ارتقا می دهد. در نگاه امامت، ما ماموریم از زمین به بهترین شکل استفاده کنیم چنانکه امام باقر (ع) به نقل از امیرالمومنین (ع) فرمودند: هرکس آب و خاک در اختیار داشته باشد سپس در اثر عدم بهره برداری از آب و خاک و در اثر عدم کاشت و برداشت کارش به فقر و تهیدستی برسد خداوند متعال او را از رحمت خود دور خواهد فرمود.(۴)
بله، این خیلی بد است که ما آب و زمین را داشته باشیم- با همه خشکسالی هایش- اما وضعیت اشتغال ما این باشد وضع بهره وری ما آن. ناسپاسی نعمت است اگر زمین را بارور نکنیم. البته در کنار این صنعت مادر باید نگاهی نو به درخت هم داشته باشیم.
اینکه یک روز به نام درختکاری ، پیشانی نشین تقویم شده است و برنامه هایش تا یک هفته می کشد باید ما را به نقش درخت در زندگی توجه دهد به ویژه که هرساله مقام معظم رهبری در ادامه سیره اجداد طاهرین خویش به این امر توجه ویژه نشان می دهند.
باید درخت را جدی بگیریم و این برای زندگی بهتر و سالم تر در همه جا به خصوص شهرها، یک ضرورت است. مگر خبر های تلخ را نمی خوانیم که آلودگی هوا، تنفس را با بیماری عجین می کند؟ مگر نمی خوانیم که آرامش و تمدد اعصاب به خاطر فقر فضای سبز، دارد دچار فرسایش می شود؟ خوب، اگر به سلامت خود و زیستن بدون قرص اعصاب، علاقمندیم باید به درخت نگاهی راهبردی داشته باشیم.
باید در این راهبرد تا جایی پیش برویم که حق طبیعت ادا شود و جای درختان خشکیده هم نهال های جوان بروید. فکر می کنم ما و متولیان امر به طبیعت یک بدهکاری بزرگ داریم. اینکه می گویند جنگل ها قبل از آدم ها بودند اما کویر، حاصل تعامل غلط انسان با طبیعت است، تحملش برای ما سخت است. برای ما که ماموریت الهی آبادانی زمین را در دست داریم. کاش از همین امروز، اقدام کنیم برای یاری زمین، برای توسعه درختان، برای سلامت سازی فضا برای انسان ها....
پینوشت:
۱-الكافی، ج ۵، ص ۲۶۰، ح ۵
۲-بحار الأنوار : ج ۱۰۳ ، ص ۶۸
۳-میزان الحكمه ، ح ۹۱۴۳
۴-وسائل الشیعه جلد ۴ ، جلد ۴ صفحه ۲۱۳