خاص ترین راویان ماجرای شهادت دختر پیامبر (س) چه کسانی هستند؟
از شهردار مسکو تا فینالیست جایزه قلم آمریکا!
سید محمد باقر پوسانی
اختصاصی/ شهادت حضرت زهرا سلام‌الله علیها، از مشهورترین قضایا در تاریخ اسلام و جهان است. این ماجرا به‌قدری شهرت و اعتبار دارد که علاوه بر فِرق اسلامی، حتی فِرق غیر اسلامی نیز آن را نقل و تائید کرده‌اند.
جامع‌ترین کتابی که تا به امروز درزمینه اسناد فاطمیه، در کتب مسلمین نوشته شده است، کتاب "موسوعة الکبری عن فاطمه الزهرا سلام‌الله علیها" از مرحوم استاد اسماعیل انصاری زنجانی خوینی رضی‌الله‌عنه است که از جلد 10 تا جلد 16 موسوعه ایشان را شامل می‌شود که در حدود 2600 صفحه مطلب که مستندات شهادت ایشان از کتب شیعه و سنی است را نوشته‌اند. البته قبل از ایشان نیز بسیاری از علما در این زمینه فعالیت‌هایی کرده و کتاب‌هایی نوشته‌اند. نظیر کتاب "الهجوم علی بیت فاطمه سلام‌الله علیها" از استاد عبدالزهراء مهدی که ایشان در این کتاب از 74 عالم اهل سنت به صورت مستقیم، از هشت عالم اهل سنت به صورت نقل از شیعه و از 136 عالم اهل سنت برای فاطمیه سند داده‌اند و تنبیهات بسیار خوبی نظیر نوشتن داستان شهادت بر اساس تطبیق کتب و مباحث مرتبط به فاطمیه قبل از وقوع آن و برخی شبهات فاطمیه و مطالب دیگر را ذکر فرمودند. ان‌شاءالله هردو بزرگوار مورد عنایت حضرت زهرا سلام‌الله علیها قرار بگیرند.
به‌صورت خلاصه اگر بخواهیم قدیمی‌ترین مصادر فاطمیه تا قبل از قرن سوم را از کتب مسلمین بگوییم باید به کتب زیر اشاره کنیم:
1- کتاب سلیم بن قیس هلالی که قدیمی‌ترین منبع در این زمینه است که مؤلف آن سلیم بن قیس هلالی از اصحاب امیرالمؤمنین است و حضرت استاد انصاری زنجانی این کتاب را تصحیح کرده‌اند و مقدمه مفصلی در اثبات این کتاب از نظر شیعه نگاشته‌اند و حقیر هم مقاله‌ای در زمینه اثبات این کتاب از دیدگاه اهل سنت با نام «اثبات شهادت حضرت زهرا به روایت سلیم بن قیس» نوشته‌ام که در سایت قائمیه موجود است. در چند جای این کتاب به ماجرای فاطمیه اشاره شده است. از جمله حدیث چهارم و جاهای متعدد دیگر.
2- ابو ربیع کلاعی(متوفی 634) در کتاب الاکتفا ج 2 ص 446 و محب طبری در ریاض النضره ج 1 ص 242 از کتاب موسی بن عقبه(متوفی 141) ماجرای فاطمیه را نقل می‌کند منتهی فقط می‌گوید که عده‌ای از مخالفین خلافت ابوبکر از جمله مولا و زبیر با سلاح در خانه حضرت زهرا جمع شدند. عمر با جماعتی آمد و با آن‌ها صحبت کرد تا جایی که یکی از یاران عمر، شمشیر زبیر را گرفت و به سنگی کوبید تا شکست و بعد می‌گوید که ابوبکر عذرخواهی از مولا می‌کند و مولا هم خلافت ابوبکر را قبول می‌کند که البته ما بر اساس قاعده الزام، فقط قسمت اول را قبول می‌کنیم.
تنها کتابی که ما از موسی بن عقبه می‌شناسیم(الاعلام زرکلی ج 7 ص 325) کتاب المغازی اوست که احتمال می‌دهیم این مطلب را در آن کتاب نوشته که طبق کتاب خزانه التراث ج 58 ص 479، نسخه‌ای از آن در کتابخانه ملی آلمان به شماره 1554 موجود است و ایضاً دو کتاب دیگر که خلاصه‌ای از احادیث کتاب موسی بن عقبه هست در کتابخانه جامعه الاسلامیه مدینه و مرکز ملک فیصل ریاض موجود است که البته روی اعتبار همه آن‌ها بحث است.
3- کتاب بحر الانساب منسوب به ابومخنف(متوفی 158) که ترجمه‌اش نیز موجود است ولیکن روی انتساب کتاب به ابومخنف بحث است. قدیمی‌ترین نسخه خطی از این کتاب نیز که حقیر می‌شناسم نسخه شماره 2221 است که فهرست‌نویس، آن را احتمالاً از قرن یازدهم می‌داند. اگر اعتبار این کتاب صحیح باشد می‌توان به عنوان یکی از قدیمی‌ترین اسناد فاطمیه آن را قبول کرد چون در مقدمه کتاب، از نبی اکرم، جریان فاطمیه را پیش‌بینی کرده است.
4- بزرگ شعرای عرب ابو هاشم حمیری(متوفی 173 و از اصحاب امام صادق علیه السلام) شعری درباره فاطمیه می‌گوید که بیاضی در صراط المستقیم ج 3 ص 13 آن را میاورد که می‌گوید:
ضربت و اهتضمت من حقها
و اذیقت بعده طعم السلع
قطع الله یدی ضاربها
و ید الراضی بذاک المتبع
لا عفی الله له عنها و لا
کف عنه هول یوم المطلع
ترجمه:
او را زدند و حقش را از او گرفتند و به او مزه آهن داغ شده را چشاندند.
خدا قطع کند دست کسی که او را زد و ایضاً کسی که به کار او راضی بوده است
خدا او را به خاطر آن(حضرت زهرا) نمی‌بخشد و در روز قیامت نیز از مجازات کردن این کار او منصرف نمی‌شود.
در شعر دیگری که ابن شهرآشوب در مناقب آل ابی‌طالب ج 2 ص 55 به نقل از سید حمیری آورده است آمده:
توفی النبی علیه السلام
فلما تغیب من الملحد
ازالوا الوصیه عن اقربیه
الی الابعد الابعد الابعد
ترجمه:
نبی اکرم رحلت کردند ولی زمانی که در قبرش غیب شد(به خاک سپرده شد)
وصیتش به نزدیکانش را برای زمان دورتر دورتر دورترها گذاشتند(وصیت را عمل نکردند)
این اسناد مربوط به فاطمیه در قبل از قرن سوم هجری می‌باشد. استاد عبدالزهرا مهدی در کتابشان 22 سند از قرن سوم هجری و 66 سند تا قبل از قرن هفتم هجری (که هنوز عصر روایت بود) آورده‌اند.
این‌ها همگی از کتب شیعه و سنی بودند. ولی ما می‌بینیم فاطمیه به قدری متقن و مورد اعتبار است که غیر مسلمین هم آن را نقل و تائید کرده‌اند! ما به صورت مختصر به کتب چند عالم غیرمسلمان در این زمینه استناد می‌کنیم:
1- خانم دکتر لزلی هزلتون(متولد 1323 شمسی) از دانشمندان یهودی در کتاب «پس از پیامبر، داستان حماسی تقسیم شیعه و سنی» که فینالیست جایزه قلم آمریکا در سال 2010 میلادی شده است در صفحه 72 و 73 گفته است:
«اما شاید دردناک‌تر از همه در آن ماه، پس از سقط پسر سومش، طرد شدن امیرالمؤمنین علیه السلام توسط ابوبکر بود... هنگامی که فهمید مرگش نزدیک است از علی(ع) خواست تا او را مخفیانه دفن کند و به ابوبکر، هیچ شانسی برای شرکت در تشییع جنازه‌اش را ندهد.»
2- ادوارد گیبون(متوفی سال 1208 قمری. هم‌عصر علامه وحید بهبهانی) از بزرگ‌ترین مورخین مسیحیت در کتاب مشهورش به نام «سقوط و انحطاط دولت روم» که از کتب بسیار مهم در زمینه تاریخ مدرن است و ده‌ها کتاب و فیلم و موسیقی و غیره درباره این کتاب نوشته‌شده در جلد 5 ص 78 آورده:
«پس از تحلیف ابوبکر به خلافت، مکه و مدینه از او اطاعت کردند الا بنی‌هاشم که وفاداری‌شان به رئیسشان(امیرالمؤمنین) کم شده بود و شش ماه خانه‌نشین بود و به تهدید عمر که اقدام به آتش زدن خانه دختر محمد بود گوش ندادند.»
3- میکائیل پوکرورسکی(متوفی 1351 قمری، هم‌عصر مؤسس حوزه قم آیت‌الله عبدالکریم حائری یزدی) از مورخین مارکسیست و تأثیرگذارترین مورخ شوروی در دهه 1920 میلادی که شهردار مسکو و عضو آکادمی علوم شوروی و اولین رئیس جامعه مورخین مارکسیست بود. ایشان در کتاب واژه‌نامه ملحدان ص 225 می‌نویسند:
«فاطمه سلام‌الله علیها بعد مرگ پدرش، زندگی‌اش جهنم شد و بر اثر شلاق، بدنش مثل افراد مبتلا به نکروز(بیماری از کار افتادن و مرگ بافت‌های بدن) شد.»
پس فاطمیه حقیقتی تاریخی است که علاوه بر شیعه و اهل سنت، حتی یهود و مسیحیت و کمونیست‌ها هم آن را قبول داشته و نقل می‌کنند.
جامع‌ترین کتابی که تا به امروز درزمینه اسناد فاطمیه، در کتب مسلمین نوشته شده است، کتاب "موسوعة الکبری عن فاطمه الزهرا سلام‌الله علیها" از مرحوم استاد اسماعیل انصاری زنجانی خوینی رضی‌الله‌عنه است که از جلد 10 تا جلد 16 موسوعه ایشان را شامل می‌شود که در حدود 2600 صفحه مطلب که مستندات شهادت ایشان از کتب شیعه و سنی است را نوشته‌اند. البته قبل از ایشان نیز بسیاری از علما در این زمینه فعالیت‌هایی کرده و کتاب‌هایی نوشته‌اند. نظیر کتاب "الهجوم علی بیت فاطمه سلام‌الله علیها" از استاد عبدالزهراء مهدی که ایشان در این کتاب از 74 عالم اهل سنت به صورت مستقیم، از هشت عالم اهل سنت به صورت نقل از شیعه و از 136 عالم اهل سنت برای فاطمیه سند داده‌اند و تنبیهات بسیار خوبی نظیر نوشتن داستان شهادت بر اساس تطبیق کتب و مباحث مرتبط به فاطمیه قبل از وقوع آن و برخی شبهات فاطمیه و مطالب دیگر را ذکر فرمودند. ان‌شاءالله هردو بزرگوار مورد عنایت حضرت زهرا سلام‌الله علیها قرار بگیرند.
به‌صورت خلاصه اگر بخواهیم قدیمی‌ترین مصادر فاطمیه تا قبل از قرن سوم را از کتب مسلمین بگوییم باید به کتب زیر اشاره کنیم:
1- کتاب سلیم بن قیس هلالی که قدیمی‌ترین منبع در این زمینه است که مؤلف آن سلیم بن قیس هلالی از اصحاب امیرالمؤمنین است و حضرت استاد انصاری زنجانی این کتاب را تصحیح کرده‌اند و مقدمه مفصلی در اثبات این کتاب از نظر شیعه نگاشته‌اند
2- ابو ربیع کلاعی(متوفی 634) در کتاب الاکتفا ج 2 ص 446 و محب طبری در ریاض النضره ج 1 ص 242 از کتاب موسی بن عقبه(متوفی 141) ماجرای فاطمیه را نقل می‌کند منتهی فقط می‌گوید که عده‌ای از مخالفین خلافت ابوبکر از جمله مولا و زبیر با سلاح در خانه حضرت زهرا جمع شدند. عمر با جماعتی آمد و با آن‌ها صحبت کرد تا جایی که یکی از یاران عمر، شمشیر زبیر را گرفت و به سنگی کوبید تا شکست و بعد می‌گوید که ابوبکر عذرخواهی از مولا می‌کند و مولا هم خلافت ابوبکر را قبول می‌کند که البته ما بر اساس قاعده الزام، فقط قسمت اول را قبول می‌کنیم.
تنها کتابی که ما از موسی بن عقبه می‌شناسیم(الاعلام زرکلی ج 7 ص 325) کتاب المغازی اوست که احتمال می‌دهیم این مطلب را در آن کتاب نوشته که طبق کتاب خزانه التراث ج 58 ص 479، نسخه‌ای از آن در کتابخانه ملی آلمان به شماره 1554 موجود است و ایضاً دو کتاب دیگر که خلاصه‌ای از احادیث کتاب موسی بن عقبه هست در کتابخانه جامعه الاسلامیه مدینه و مرکز ملک فیصل ریاض موجود است که البته روی اعتبار همه آن‌ها بحث است.
3- کتاب بحر الانساب منسوب به ابومخنف(متوفی 158) که ترجمه‌اش نیز موجود است ولیکن روی انتساب کتاب به ابومخنف بحث است. قدیمی‌ترین نسخه خطی از این کتاب نیز که حقیر می‌شناسم نسخه شماره 2221 است که فهرست‌نویس، آن را احتمالاً از قرن یازدهم می‌داند. اگر اعتبار این کتاب صحیح باشد می‌توان به
4- بزرگ شعرای عرب ابو هاشم حمیری(متوفی 173 و از اصحاب امام صادق علیه السلام) شعری درباره فاطمیه می‌گوید که بیاضی در صراط المستقیم ج 3 ص 13 آن را میاورد که می‌گوید:
ضربت و اهتضمت من حقها
و اذیقت بعده طعم السلع
قطع الله یدی ضاربها
و ید الراضی بذاک المتبع
لا عفی الله له عنها و لا
کف عنه هول یوم المطلع
ترجمه:
او را زدند و حقش را از او گرفتند و به او مزه آهن داغ شده را چشاندند.
خدا قطع کند دست کسی که او را زد و ایضاً کسی که به کار او راضی بوده است
خدا او را به خاطر آن(حضرت زهرا) نمی‌بخشد و در روز قیامت نیز از مجازات کردن این کار او منصرف نمی‌شود.
در شعر دیگری که ابن شهرآشوب در مناقب آل ابی‌طالب ج 2 ص 55 به نقل از سید حمیری آورده است آمده:
توفی النبی علیه السلام
فلما تغیب من الملحد
ازالوا الوصیه عن اقربیه
الی الابعد الابعد الابعد
ترجمه:
نبی اکرم رحلت کردند ولی زمانی که در قبرش غیب شد(به خاک سپرده شد)
وصیتش به نزدیکانش را برای زمان دورتر دورتر دورترها گذاشتند(وصیت را عمل نکردند)
این اسناد مربوط به فاطمیه در قبل از قرن سوم هجری می‌باشد. استاد عبدالزهرا مهدی در کتابشان 22 سند از قرن سوم هجری و 66 سند تا قبل از قرن هفتم هجری (که هنوز عصر روایت بود) آورده‌اند.
این‌ها همگی از کتب شیعه و سنی بودند. ولی ما می‌بینیم فاطمیه به قدری متقن و مورد اعتبار است که غیر مسلمین هم آن را نقل و تائید کرده‌اند! ما به صورت مختصر به کتب چند عالم غیرمسلمان در این زمینه استناد می‌کنیم:
1- خانم دکتر لزلی هزلتون(متولد 1323 شمسی) از دانشمندان یهودی در
«اما شاید دردناک‌تر از همه در آن ماه، پس از سقط پسر سومش، طرد شدن امیرالمؤمنین علیه السلام توسط ابوبکر بود... هنگامی که فهمید مرگش نزدیک است از علی(ع) خواست تا او را مخفیانه دفن کند و به ابوبکر، هیچ شانسی برای شرکت در تشییع جنازه‌اش را ندهد.»
2- ادوارد گیبون(متوفی سال 1208 قمری. هم‌عصر علامه وحید بهبهانی) از بزرگ‌ترین مورخین مسیحیت در کتاب مشهورش به نام «سقوط و انحطاط دولت روم» که از کتب بسیار مهم در زمینه تاریخ مدرن است و ده‌ها کتاب و فیلم و موسیقی و غیره درباره این کتاب نوشته‌شده در جلد 5 ص 78 آورده:
«پس از تحلیف ابوبکر به خلافت، مکه و مدینه از او اطاعت کردند الا بنی‌هاشم که وفاداری‌شان به رئیسشان(امیرالمؤمنین) کم شده بود و شش ماه خانه‌نشین بود و به تهدید عمر که اقدام به آتش زدن خانه دختر محمد بود گوش ندادند.»
3- میکائیل پوکرورسکی(متوفی 1351 قمری، هم‌عصر مؤسس حوزه قم آیت‌الله عبدالکریم حائری یزدی) از مورخین مارکسیست و تأثیرگذارترین مورخ شوروی در دهه 1920 میلادی که شهردار مسکو و عضو آکادمی علوم شوروی و اولین رئیس جامعه مورخین مارکسیست بود. ایشان در کتاب واژه‌نامه ملحدان ص 225 می‌نویسند:
«فاطمه سلام‌الله علیها بعد مرگ پدرش، زندگی‌اش جهنم شد و بر اثر شلاق، بدنش مثل افراد مبتلا به نکروز(بیماری از کار افتادن و مرگ بافت‌های بدن) شد.»
پس فاطمیه حقیقتی تاریخی است که علاوه بر شیعه و اهل سنت، حتی یهود و مسیحیت و کمونیست‌ها هم آن را قبول داشته و نقل می‌کنند.
