چرا زیارت؟
امام، ولی خدا و کسی که به بندگی تام خدا رسیده، بر همه بشریت سرپرستی می‌کند و ما برای آنکه به رشد برسیم، بندگی کنیم و از طاغوت و شرک فاصله بگیریم به ولی و حجت خدا نیاز داریم. ما برای حرکت در صراط مستقیم، مضطرّ به حجت خدا هستیم.
زیارت قبور پاک امامان و حجج الهی، تجدید عهد با ولی خداست، چنان‌که امام رضا(ع) می‌فرماید: «هر امامی بر گردن دوستان و شیعیانش عهدی دارد و زیارت قبور امامان، نشانة وفای کامل به عهد و نیکو ادا کردن است» (من لایحضره الفقیه، ج2، ص577)
نمی‌توان خود را شیعه نامید و از زیارت قبر حجت خدا غافل بود. روایت زیر را به دیدة دقت می‌نگریم: «از ابی‌وهب بصری نقل شده است که وی گفت: «داخل مدینه شدم و نزد حضرت صادق(ع) مشرّف گردیدم، به ایشان گفتم: فدایت شوم! خدمت شما رسیدم، ولی به زیارت قبر امیرالمؤمنین(ع) نرفته‌ام. امام(ع) فرمود: بد کاری کردی! اگر از شیعیان ما نبودی به تو نگاه نمی‌کردم، چگونه کسی را که خداوند با فرشتگانش زیارتش می‌کند و انبیا و مؤمنان زائرش هستند زیارت نکردی؟» (کامل الزیارات، ص38)
در مسیر زیارت قبور پاک امامان (علیهم السلام) به ویژه امام رضا(ع)، آسیب‌هایی وجود دارد که شایسته است با برنامه‌ریزی علمی و فرهنگی غبار این آسیب‌ها از چهره زیارت پاک گردد.
آسیب شناسی زیارت عالم آل محمد(ع):
امام، تنها مردی بزرگ!
برخی امام را همچون انسانی صالح و بزرگ میدانند؛ فردی که اعمال نیکی داشته‌است و عالم بزرگواری بوده‌است. اما همین!
عده‌ای در زیارت امام، در ذهن خود مردی را مجسم می‌کنند که سراسر زندگی او همه خوبی و دوری از بدی‌ها بوده است، اما هیچ ارتباط خاصی با خداوند ندارد؛ تنها مردی بزرگ و صالح. امام؛ یعنی دانشمند صالح بودن. بنابراین یکی از آسیب‌های مهم و بزرگ زیارت، عدم درک مقام واقعی امام است.
این تفکر را دو گروه در زیارت خود به یدک می‌کشند:
اول، کسانی که در شناخت امام کوتاهی دارند؛ حال یا در کوتاهی خود مقصّرند یا آنکه اسباب شناخت صحیح برای آنها میسر نبوده است. این افراد هیچ‌گاه شناخت خود را تصحیح نمی‌کنند و حداقل نگاهی به زیارت جامعه کبیره که مقام امامت را به درستی بیان کرده، نمی‌اندازند و همواره در جهل خویش غوطه‌ورند. ایشان به درستی از امامت درکی ندارند و زیارت برای آنها زیارت قبر مؤمن بزرگی است، نه امامی که ولی خداست و بندگی خدا بدون تسلیم شدن او بی‌معناست.
دوم، روشنفکرانی که متون دینی را دیده‌اند و بدان آگاهی دارند؛ اما امام را تنها یک مرد بزرگ آسمانی میدانند نه آن چیزی که جامعه کبیره به ما می‌گوید. این روشنفکران که مقام واقعی امامت را برنمی‌تابند و با دنیای مدرن و آموزه‌های مدرنیته آن را سازگار نمی‌بینند، زیارت جامعه کبیره را مرامنامه غالیان میدانند! این روشنفکران و عده‌ای که دنباله‌رو ایشان هستند، زیارت واقعی امام و مقام ایشان را غلو و خارج از اعتدال میدانند. زیارت آنها تنها احترام به مرد دانشمند صالح است.
این گروه در زیارت خود نه شفاعتی از امام می‌طلبند و نه رشد و تعالی خود را از او می‌خواهند. زیارت ایشان بسان غربی‌هاست که در ادای احترام به فردی بزرگ تنها یک دقیقه سکوت می‌کنند!
در این‌گونه زیارت هیچ شفاعت و دستگیری وجود ندارد چنان‌که امام رضا(ع) می‌فرماید: «...پس هرکس قبور امامان را از روی رغبت به زیارتشان و تصدیق آنچه امامان بر آن بوده‌اند زیارت کند، روز قیامت، آنان شفیعان او خواهند بود.» (کامل الزیارات،ج2، ص577)
این اندیشه و کوتاهی در شناخت واقعی امام، در زیارت خود بهره حقیقی را نمی‌برند و اگر نسبت به مقام امام مقصّر باشند تنها به کوردلی آنها اضافه می‌شود.
اما کسانی که کوتاهی دارند و زمینه آگاهی آنها فراهم نیامده است، تولیت حرم امام و دستگاه‌های فرهنگی باید همواره در ترسیم شخصیت واقعی و صحیح امام بکوشند تا زائران بدانند چه کسی را زیارت می‌کنند و با شناخت کامل و صحیح به قبر مطهر بشتابند و نیاز به حجت را در زیارت ببینند.
موزه‌های متنوع در حرم!
توجه به این آسیب در زیارت تنها به حرم مطهر رضوی اختصاص دارد. وجود موزه‌های متنوّع و گوناگون و بسیار جذاب، فرصتی را برای زائران فراهم کرده‌است که در کنار زیارت خود از فضای فرهنگی این موزه‌ها استفاده کنند و از تماشای موزه‌هایی که با داشتن آثار تاریخی، اشیای نادر و جالب، قرآن‌های خطی و قدیمی و غیره لذت ببرند و گاه به معلومات زائران را افزایش دهد؛ اما آنچه در حرم رضوی باید محور اساسی باشد و زائران از آن غفلت نکنند، زیارت امام معصوم و ولی خداست.
وجود این موزه‌های دیدنی و گوناگون هم فرصتی فرهنگی و هم تهدیدی برای زیارت اشخاص به‌شمار می‌رود. اگر فردی تنها ذهن خود را معطوف به دیدن موزه‌ها کند و هدف اساسی او از آمدن به حرم رضوی همین باشد و زیارت عملی تشریفاتی در کنار بازدید از موزه‌ها باشد، چنین رفتاری آسیبی بزرگ در زیارت می‌باشد.
نباید موزه‌ها افراد را از زیارتِ با توجه امام بازدارد و سبب شود زائران، زیارت ولی خدا را کاری جنبی و در راستای تماشای موزه‌ها بدانند. اگر این‌گونه شود و عده‌ای زیارت قبر امام را بخشی از برنامه دیدار خود از موزه‌ها بدانند، چنین زیارتی هیچ تفاوتی با دیدار از مجموعه باغ نادری یا آرامگاه فردوسی نخواهد داشت.
مردم در دیدن این مجموعه‌های فرهنگی از قبور نادرشاه و فردوسی نیز می‌گذرند و فاتحه‌ای می‌خوانند. آیا می‌توان حرم رضوی را تنها یک مجموعه فرهنگی؛ یعنی مجموعه‌ای از موزه‌ها و مکان‌های تاریخی و باستانی دانست که در کنار آن زیارت قبر امام قراردارد؟ یک آسیب بزرگ همین است که زیارت امام معصوم، تحت الشعاع دیدن مکان‌های تاریخی حرم یا سبک معماری و آینه‌کاری آن قرارگیرد و زیارت ولی خدا یک کار جنبی باشد.
انسان باید تمام توجه خویش را ابتدا به زیارت امام معصوم معطوف بدارد و دیدار قبر مطهر امام(ع) را تنها هدف خویش قرار دهد. پس از زیارت می‌تواند برای اهداف مفید از موزه‌ها دیدن کند. شخص باید بداند رشد و کمال او آیا در گرو دیدن موزه‌هاست و یا آنکه دست در دست ولی خدا گذاشتن، فرد را سعادت دنیا و آخرت می‌بخشد؟
امام، ولی خدا و کسی که به بندگی تام خدا رسیده، بر همه بشریت سرپرستی می‌کند و ما برای آنکه به رشد برسیم، بندگی کنیم و از طاغوت و شرک فاصله بگیریم به ولی و حجت خدا نیاز داریم. ما برای حرکت در صراط مستقیم، مضطرّ به حجت خدا هستیم.
زیارت قبور پاک امامان و حجج الهی، تجدید عهد با ولی خداست، چنان‌که امام رضا(ع) می‌فرماید: «هر امامی بر گردن دوستان و شیعیانش عهدی دارد و زیارت قبور امامان، نشانة وفای کامل به عهد و نیکو ادا کردن است» (من لایحضره الفقیه، ج2، ص577)
نمی‌توان خود را شیعه نامید و از زیارت قبر حجت خدا غافل بود. روایت زیر را به دیدة دقت می‌نگریم: «از ابی‌وهب بصری نقل شده است که وی گفت: «داخل مدینه شدم و نزد حضرت صادق(ع) مشرّف گردیدم، به ایشان گفتم: فدایت شوم! خدمت شما رسیدم، ولی به زیارت قبر امیرالمؤمنین(ع) نرفته‌ام. امام(ع) فرمود: بد کاری کردی! اگر از شیعیان ما نبودی به تو نگاه نمی‌کردم، چگونه کسی را که خداوند با فرشتگانش زیارتش می‌کند و انبیا و مؤمنان زائرش هستند زیارت نکردی؟» (کامل الزیارات، ص38)
در مسیر زیارت قبور پاک امامان (علیهم السلام) به ویژه امام رضا(ع)، آسیب‌هایی وجود دارد که شایسته است با برنامه‌ریزی علمی و فرهنگی غبار این آسیب‌ها از چهره زیارت پاک گردد.
آسیب شناسی زیارت عالم آل محمد(ع):
امام، تنها مردی بزرگ!
برخی امام را همچون انسانی صالح و بزرگ میدانند؛ فردی که اعمال نیکی داشته‌است و عالم بزرگواری بوده‌است. اما همین!
عده‌ای در زیارت امام، در ذهن خود مردی را مجسم می‌کنند که سراسر زندگی او همه خوبی و دوری از بدی‌ها بوده است، اما هیچ ارتباط خاصی با خداوند ندارد؛ تنها مردی بزرگ و صالح. امام؛ یعنی دانشمند صالح بودن. بنابراین یکی از آسیب‌های مهم و بزرگ زیارت، عدم درک مقام واقعی امام است.
این تفکر را دو گروه در زیارت خود به یدک می‌کشند:
اول، کسانی که در شناخت امام کوتاهی دارند؛ حال یا در کوتاهی خود مقصّرند یا آنکه اسباب شناخت صحیح برای آنها میسر نبوده است. این افراد هیچ‌گاه شناخت خود را تصحیح نمی‌کنند و حداقل نگاهی به زیارت جامعه کبیره که مقام امامت را به درستی بیان کرده، نمی‌اندازند و همواره در جهل خویش غوطه‌ورند. ایشان به درستی از امامت درکی ندارند و زیارت برای آنها زیارت قبر مؤمن بزرگی است، نه امامی که ولی خداست و بندگی خدا بدون تسلیم شدن او بی‌معناست.
دوم، روشنفکرانی که متون دینی را دیده‌اند و بدان آگاهی دارند؛ اما امام را تنها یک مرد بزرگ آسمانی میدانند نه آن چیزی که جامعه کبیره به ما می‌گوید. این روشنفکران که مقام واقعی امامت را برنمی‌تابند و با دنیای مدرن و آموزه‌های مدرنیته آن را سازگار نمی‌بینند، زیارت جامعه کبیره را مرامنامه غالیان میدانند! این روشنفکران و عده‌ای که دنباله‌رو ایشان هستند، زیارت واقعی امام و مقام ایشان را غلو و خارج از اعتدال میدانند. زیارت آنها تنها احترام به مرد دانشمند صالح است.
این گروه در زیارت خود نه شفاعتی از امام می‌طلبند و نه رشد و تعالی خود را از او می‌خواهند. زیارت ایشان بسان غربی‌هاست که در ادای احترام به فردی بزرگ تنها یک دقیقه سکوت می‌کنند!
در این‌گونه زیارت هیچ شفاعت و دستگیری وجود ندارد چنان‌که امام رضا(ع) می‌فرماید: «...پس هرکس قبور امامان را از روی رغبت به زیارتشان و تصدیق آنچه امامان بر آن بوده‌اند زیارت کند، روز قیامت، آنان شفیعان او خواهند بود.» (کامل الزیارات،ج2، ص577)
این اندیشه و کوتاهی در شناخت واقعی امام، در زیارت خود بهره حقیقی را نمی‌برند و اگر نسبت به مقام امام مقصّر باشند تنها به کوردلی آنها اضافه می‌شود.
اما کسانی که کوتاهی دارند و زمینه آگاهی آنها فراهم نیامده است، تولیت حرم امام و دستگاه‌های فرهنگی باید همواره در ترسیم شخصیت واقعی و صحیح امام بکوشند تا زائران بدانند چه کسی را زیارت می‌کنند و با شناخت کامل و صحیح به قبر مطهر بشتابند و نیاز به حجت را در زیارت ببینند.
موزه‌های متنوع در حرم!
توجه به این آسیب در زیارت تنها به حرم مطهر رضوی اختصاص دارد. وجود موزه‌های متنوّع و گوناگون و بسیار جذاب، فرصتی را برای زائران فراهم کرده‌است که در کنار زیارت خود از فضای فرهنگی این موزه‌ها استفاده کنند و از تماشای موزه‌هایی که با داشتن آثار تاریخی، اشیای نادر و جالب، قرآن‌های خطی و قدیمی و غیره لذت ببرند و گاه به معلومات زائران را افزایش دهد؛ اما آنچه در حرم رضوی باید محور اساسی باشد و زائران از آن غفلت نکنند، زیارت امام معصوم و ولی خداست.
وجود این موزه‌های دیدنی و گوناگون هم فرصتی فرهنگی و هم تهدیدی برای زیارت اشخاص به‌شمار می‌رود. اگر فردی تنها ذهن خود را معطوف به دیدن موزه‌ها کند و هدف اساسی او از آمدن به حرم رضوی همین باشد و زیارت عملی تشریفاتی در کنار بازدید از موزه‌ها باشد، چنین رفتاری آسیبی بزرگ در زیارت می‌باشد.
نباید موزه‌ها افراد را از زیارتِ با توجه امام بازدارد و سبب شود زائران، زیارت ولی خدا را کاری جنبی و در راستای تماشای موزه‌ها بدانند. اگر این‌گونه شود و عده‌ای زیارت قبر امام را بخشی از برنامه دیدار خود از موزه‌ها بدانند، چنین زیارتی هیچ تفاوتی با دیدار از مجموعه باغ نادری یا آرامگاه فردوسی نخواهد داشت.
مردم در دیدن این مجموعه‌های فرهنگی از قبور نادرشاه و فردوسی نیز می‌گذرند و فاتحه‌ای می‌خوانند. آیا می‌توان حرم رضوی را تنها یک مجموعه فرهنگی؛ یعنی مجموعه‌ای از موزه‌ها و مکان‌های تاریخی و باستانی دانست که در کنار آن زیارت قبر امام قراردارد؟ یک آسیب بزرگ همین است که زیارت امام معصوم، تحت الشعاع دیدن مکان‌های تاریخی حرم یا سبک معماری و آینه‌کاری آن قرارگیرد و زیارت ولی خدا یک کار جنبی باشد.
انسان باید تمام توجه خویش را ابتدا به زیارت امام معصوم معطوف بدارد و دیدار قبر مطهر امام(ع) را تنها هدف خویش قرار دهد. پس از زیارت می‌تواند برای اهداف مفید از موزه‌ها دیدن کند. شخص باید بداند رشد و کمال او آیا در گرو دیدن موزه‌هاست و یا آنکه دست در دست ولی خدا گذاشتن، فرد را سعادت دنیا و آخرت می‌بخشد؟