توشه حلال، خداحافظی و انتخاب مدیر

به گزارش خبرگزاری رضوی، فهم آداب زیارت امام حسین (ع) و دیگر پیشوایان مدفون در عراق می‌تواند راهنمای معنوی جویندگان طریق حق و علاقه‌مندان به مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام در این سفر نورانی باشد.

ازاین‌رو قصد داریم در این نوشتار، به بیان مهم‌ترین آداب و منش سفر در عتبات عالیات بپردازیم و چند مورد مهم را یادآور شویم؛ در یادداشت گذشته به سه مورد یعنی شناخت اهمیت سفر، اخلاص و تعیین هدف اشاره کردیم در این نوشتار نیز چند مورد دیگر را ازنظر می‌گذرانیم.
زاد و توشه حلال
زائر باید هزینه سفر و زاد و توشه خود را از مال حلال برگیرد تا توفیق عبادت یابد و بتواند در اماکن مقدس و زیارتگاه‌ها، شیرینی مناجات باخدا را حس و از عبادات خود لذّت ببرد.
خداوند در قرآن کریم، به رسولان خود این‌چنین دستور می‌دهد: «یا أَیُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّیِّباتِ وَ اعْمَلُواصالِحاً إِنِّی بِما تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ»؛ ای رسولان، از چیزهای پاکیزه بخورید و کار شایسته کنید که من به آنچه انجام می‌دهید دانا هستم.
در آیه‌ای دیگر نیز خطاب به مؤمنان می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناکُمْ وَ اشْکُرُوا لِلَّهِ إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ»؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از نعمت‌های پاک و پاکیزه‌ای که روزی شما کرده‌ایم بخورید و خدا را شکر کنید، اگر تنها او را می‌پرستید.
 
استفاده از زاد و توشه حلال و بهره‌گیری از نعمت‌های پاک، وظیفه رسولان و همه مؤمنان و دلباختگان به خداوند است و آن‌ها که اموالشان را از راه حرام و یا شبهه‌ناک به دست آورده‌اند، باید پیش از سفر، دارایی خود را تزکیه کنند، خمس و زکات و دیگر حقوق مردم را به صاحبان اصلی آن بپردازند، سپس قصد کوی دوست کنند وگرنه، پذیرفته نخواهند شد، گرچه به‌صورت ظاهر، جسم آنان در چنین اماکن مقدسی در گردش باشد.
امام باقر علیه‌السلام فرمود: «مَنْ أَصَابَ مَالًا مِنْ أَرْبَعٍ لَمْ یُقْبَلْ مِنْهُ فِی أَرْبَعٍ؛ مَنْ أَصَابَ مَالًا مِنْ غُلُولٍ أَوْ رِبًا أَوْ خِیَانَةٍ أَوْ سَرِقَةٍ لَمْ یُقْبَلْ مِنْهُ فِی زَکَاةٍ وَ لا فِیصَدَقَةٍ وَ لا فِی حَجٍّ وَ لا فِی عُمْرَةٍ»؛ کسی که از چهار طریق مالی به دست آورد، هزینه کردن آن، در چهار چیز پذیرفته نمی‌شود: کسی که مالی را از راه فریب، ربا، خیانت و یا سرقت به دست آورد و با آن زکات یا صدقه دهد و یا به حج و عمره رود، خداوند از او نمی‌پذیرد.
خداحافظی و حلالیت طلبی
زائر هرگاه تصمیم می‌گیرد به زیارت برود، بر اساس توصیه امام صادق علیه‌السلام، شایسته است آن را به اطلاع برادران دینی خود برساند؛ آن حضرت به نقل از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله فرمود: «حَقٌّ عَلَی الْمُسْلِمِ إِذَا أَرَادَ سَفَراً أَنْ یُعْلِمَ إِخْوَانَهُ وَ حَقٌّ عَلَی إِخْوَانِهِ إِذَا قَدِمَ أَنْ یَأْتُوهُ»؛ مسلمانی که قصد مسافرت دارد، شایسته است برادران خویش را آگاه سازد، بر برادران او نیز لازم است هنگام بازگشت، به دیدن وی بیایند.
انجام این دستورالعمل می‌تواند ثمرات و برکات فراوانی را به دنبال داشته باشد؛ یکی از این برکات، زدودن تیرگی‌ها و کدورت‌ها از دل انسان‌ها است.
افراد بشر به دلیل اجتماعی بودن، در زندگی شخصی و اجتماعی خود، گرفتار تضادها و مشکلاتی می‌شوند که درنتیجه، رنجش و نارضایتی دیگران را به دنبال دارد، همسر، فرزندان، برادران و خواهران، همسایگان، همکاران، مردم کوچه و بازار و .... اگر به یکی از این‌ها ظلمی روا داشته، غیبتی کرده، حقوقی از آنان پایمال نموده، رابطه تلخ و تندی با آنان داشته، ناسزا و دشنامی به آن‌ها داده و ... لازم است پیش از سفر، به‌عنوان خداحافظی نزد آنان رفته، از آن‌ها حلالیت بطلبد.
فرد مسافر به آن‌ها بگوید، من عازم زیارت هستم و ازآنجاکه نمی‌خواهم بادل آلوده به کینه و کدورت در محضر پیشوایان دین علیهم‌السلام حضور یابم لذا اگر حقی بر من دارید، مرا حلال کنید؛ من نیز در این سفر زیارتی شمارا دعا خواهم کرد.
به‌یقین با چنین برخوردی، عاطفه طرف مقابل تحریک‌شده، اشک از دیدگانش جاری می‌شود و رضایت می‌دهد و درنتیجه فضایی معنوی و الهی به وجود می‌آید و پس‌ازآن، زمینه برای بهره‌گیری هر چه بیشتر از زیارت، فراهم می‌شود؛ زیرا زائر تصمیم گرفته در این سفر، قلب خود را لبریز از محبت خدا کند.
 
اگر کدورت و کینه نسبت به مردم بخشی از قلب را پرکرده باشد، تنها بخش خالی آن ظرفیت خواهد داشت ولی اگر آن قسمت پرشده از کینه، خالی شود، به‌یقین جای بیشتری برای ذخیره معرفت و عشق به‌حق فراهم می‌آید.
توجه به این نکته مهم ضروری است که در بسیاری اوقات، شیطان مانع ایجاد کرده، انسان را وسوسه می‌کند که اگر نزد دیگران برود و طلب حلالیت نماید، ممکن است سبب حقارت و کوچکی او شود و متأسفانه همین وسوسه‌های شیطانی، انسان را از دستیابی به یک نعمت بزرگ محروم می‌سازد.
خودشکنی و پرهیز از کبر و غرور، زمینه پاکی از گناه و آمرزش را فراهم می‌آورد. اگر زائر خودشکنی را پیش از سفر آغاز نکند، بهره لازم را نخواهد برد، بنابراین، بر زائر لازم است از اقوام و دوستان و همسایگان و همکاران خود حلالیت بخواهد و سپس عازم دیار نور شود.

 انتخاب مدیر کاروان
در زندگی جمعی، مشکلات کمتری وجود دارد و در صورت بروز آن، با همکاری دیگر همسفران، مشکلات راحت‌تر حل می‌گردد. خوشبختانه در سفرهای زیارتی، مردم به‌صورت کاروانی حرکت می‌کنند و درنتیجه با مشکلات تنهایی سفر کردن روبه‌رو نیستند.
لیکن مسافرت‌های جمعی نیز مشکلات مخصوص به خود را دارد که پیشوایان اسلام برای رفع آن، راه‌حل‌های زیبا و مناسبی را ارائه داده‌اند؛ ازجمله این راه‌حل‌ها، انتخاب یک نفر به‌عنوان مسئول و مدیر اجرایی سفر است تا در لحظات تصمیم‌گیری، دچار تردید و دودلی نشوند، اختلافات تشدید نگردد و بتوانند به‌راحتی تصمیم‌گیری نموده، به اهداف سفر نائل شوند.
رسول خدا صلی‌الله علیه و آله دراین‌باره فرمود: «إذا خَرَجَ ثَلاثَةٌ فی سَفَرٍ، فَلْیُؤَمِّروا احَدَهُمْ»؛ هنگامی‌که سه نفر با یکدیگر به‌قصد مسافرت خارج می‌شوند، باید یک نفر را از میان خود، به سرپرستی برگزینند، اصحاب رسول خدا صلی‌الله علیه و آله نیز چنین عمل می‌کردند و درباره فرد منتخب می‌گفتند: «این سرپرستی است که رسول خدا صلی‌الله علیه و آله تعیین کرده است.
 
نافع می‌گوید: در سفری که با ابوسلمه و افراد دیگری همراه بودیم، به او گفتم: امیر ما در این سفر تویی؛ همچنین از عبدالله مروزی نقل‌شده که ابوعلی الرِّباطی در سفری با او همراه شد. عبدالله به او گفت: تو فرمانده می‌شوی یا من؟ ابوعلی گفت: تو فرمانده باش، ازآن‌پس عبدالله توشه سفر خود و ابوعلی را بر دوش حمل می‌کرد، تا آن‌که شبی باران شروع به باریدن کرد و عبدالله در تمام شب، بالای سر رفیق و همراهش ایستاد و عبایی روی سر او گرفت تا باران روی او نریزد، ابوعلی بارها می‌گفت: برای خدا، برای خدا، این کار را نکن و عبدالله پاسخ داد: مگر نگفتی فرماندهی از آن تو است؟ پس از گفته خود برنگرد و مرا مجبور مکن. ابوعلی می‌گوید: دوست داشتم می‌مردم و به او نمی‌گفتم تو امیر باش.
انتخاب فردی بااخلاق، مدبّر، باحوصله و پرکار برای مدیریت و اداره کارها در مراحل مختلف سفر، همچون زمان حرکت، تقسیم اتاق‌ها، کیفیت پخت و تقسیم غذا، و برنامه‌ریزی برای کارهای دیگر تا بازگشت به وطن، می‌تواند از مشکلات و درگیری‌ها و نزاع‌های احتمالی جلوگیری کند و سفر را برای مسافران شیرین سازد.
فرد منتخب نیز باید خود را خدمتگزار مردم بداند و با تمام وجود، در خدمت زائران باشد؛ پیامبر گرامی اسلام فرمود: «سیِّدُ الْقَوْمِ خادِمُهُمْ فِی السَّفَرِ»؛ بزرگ هر قوم و ملّتی، خدمتگزار آن‌ها در سفر است.
در پایان این نوشتار امیدواریم با بهره‌گیری از دستورات پیامبر گرامی اسلام و اهل‌بیت طاهرینش بتوانیم در سفر عتبات بهترین توشه و بهره را برگرفته باشیم.