به بهانه رأی عدم اعتماد مجلس به وزیر پیشنهادی نیرو؛
یادداشت اختصاصی/ صدای پای آب در گوش سیاست پیچید!
دکتر محمد فاضلی
وزیران زیادی در طول چهار دهه گذشته نتوانسته‌اند از مجلس رأی اعتماد بگیرند، اما رأی اعتماد ندادن مجلس به حبیب‌اله بیطرف، معناهای بسیاری دارد. حبیب‌اله بیطرف قطعاً به این کشور خدمت کرده و اشتباهاتی داشته است که کوچک و بزرگ بودن آن‌ها برای بحث من اهمیتی ندارد. صدای پای آب امروز درگوش سیاست پیچید، و مهم این است که سیاست‌گذاران از این صدا چه چیزی می‌فهمند و چگونه آن‌را راهنمای کار خود خواهند ساخت. رأی اعتماد ندادن به حبیب‌اله بیطرف نشان داد:
مسأله محیط‌زیست و در رأس آن، مدیریت منابع آب از حد مقوله‌ای فنی، مهندسی و بوروکراتیک فراتر رفته و مسأله اجتماعی شده است و به از مسیر جامعه بر عرصه سیاست تأثیر می‌گذارد.
تلاش‌های فعالان مدنی، طرفداران محیط‌زیست و همه آن‌ها که در چند سال گذشته برای اجتماعی کردن مسأله آب تلاش کرده‌اند، بی‌ثمر نبوده و به خیزش آگاهی در عرصه اجتماعی تبدیل شده است. این همان آگاهی‌ای است که امروز رویکردهای متفاوتی به مسأله آب را دنبال می‌کند.
مسأله آب مهم‌تر از آن شده است که بشود مسئولیت اشتباهات گذشته را نپذیرفت و درباره سیاست‌ها، برنامه‌ها و اقداماتی که برخی سعی می‌کنند آن‌ها را در هاله‌ای از ابهام نگه دارند، اظهارنظر صریح نکرد و در عین حال بی‌توجه به جریان‌های اجتماعی حساس به مسأله آب، مسیر گذشته را ادامه داد. کسی نمی‌تواند بگوید «همه چیز درست بوده، حالا چند اشتباهی هم شده است و مهم نیست.» اگر همه چیز درست انجام شده بود و فقط مسأله چند اشتباه محاسباتی در میان بود، وضعیت آب چنین حاد نمی‌شد.
حبیب‌اله بیطرف حتماً نسبت به آخرین دوره مدیریتش تغییر کرده است و من خود شاهد اظهارنظرهای متفاوت ایشان درباره آب (حداقل در یک جلسه کارشناسی) بوده‌ام. ایشان اما به درست یا غلط، از روز معرفی شدن به عنوان وزیر پیشنهادی برای وزارت نیرو، به نماد جریان مهندسی-بوروکراتیک حاکم بر مدیریت منابع آب کشور در پنج دهه گذشته بدل شد. بدیهی است که رأی اعتماد نگرفتن او هم اولین مواجهه جدی این جریان مهندسی-بوروکراتیک (هیدروکراسی فن‌سالار) با جریان تخصصی روبه‌رشدی است که بر لحاظ کردن ابعاد اقتصادی، محیط‌زیستی، اجتماعی و سیاست‌گذارانه در مدیریت منابع آب تأکید می‌کند.
ممکن است حبیب‌اله بیطرف درست همان فردی باشد که با تجدیدنظر کردن در دیدگاه‌های گذشته خود، به دیدگاهی متعادل درباره مدیریت منابع آب دست یافته بود؛ اما تاریخ و بار سنگین آن دست از سر آدم‌ها بر نمی‌دارد. گفته‌اند «ما ممکن است تاریخ را فراموش کنیم، اما تاریخ هرگز ما را فراموش نخواهد کرد.» شاید ما به تاریخ نپردازیم – بالاخص تاریخ سیاست‌گذاری و نتایج آن – اما تاریخ به ما خواهد پرداخت و ما از خیر و شر آن‌چه کرده‌ایم در امان نخواهیم بود. وقت آن است که سیاست‌گذاران به صراحت و با شجاعت، درباره اشتباهات گذشته، عریان سخن بگویند.
صدای پای آب که در گوش سیاست پیچید، امیدبخش به فعالان مدنی، طرفداران، متخصصان و محققان محیط‌زیست و حامیان رویکردهای نوین به حکمرانی و مدیریت منابع آب نیز هست؛ تا امیدوارانه، سخت‌کوش و بدون ذره‌ای خستگی، و چشم‌دوخته به آینده‌ای روشن‌تر، علمی‌تر و ایجابی‌تر از گذشته، برای بهبود مدیریت منابع آب و محیط‌زیست ایران از پای ننشینند. حبیب‌اله بیطرف و همه «بیطرف»ها هم می‌توانند در کنارشان باشند، برای ساختن ایرانی آبادتر؛ آن‌ها راه‌های به اشتباه رفته و تجربه‌های درست را می‌شناسند.
سیاست‌گذاران محترم، صدای پای آب را که شنیدید، چشم‌های‌تان را نیز بشویید، جور دیگر باید دید.
مسأله محیط‌زیست و در رأس آن، مدیریت منابع آب از حد مقوله‌ای فنی، مهندسی و بوروکراتیک فراتر رفته و مسأله اجتماعی شده است و به از مسیر جامعه بر عرصه سیاست تأثیر می‌گذارد.
تلاش‌های فعالان مدنی، طرفداران محیط‌زیست و همه آن‌ها که در چند سال گذشته برای اجتماعی کردن مسأله آب تلاش کرده‌اند، بی‌ثمر نبوده و به خیزش آگاهی در عرصه اجتماعی تبدیل شده است. این همان آگاهی‌ای است که امروز رویکردهای متفاوتی به مسأله آب را دنبال می‌کند.
مسأله آب مهم‌تر از آن شده است که بشود مسئولیت اشتباهات گذشته را نپذیرفت و درباره سیاست‌ها، برنامه‌ها و اقداماتی که برخی سعی می‌کنند آن‌ها را در هاله‌ای از ابهام نگه دارند، اظهارنظر صریح نکرد و در عین حال بی‌توجه به جریان‌های اجتماعی حساس به مسأله آب، مسیر گذشته را ادامه داد. کسی نمی‌تواند بگوید «همه چیز درست بوده، حالا چند اشتباهی هم شده است و مهم نیست.» اگر همه چیز درست انجام شده بود و فقط مسأله چند اشتباه محاسباتی در میان بود، وضعیت آب چنین حاد نمی‌شد.
حبیب‌اله بیطرف حتماً نسبت به آخرین دوره مدیریتش تغییر کرده است و من خود شاهد اظهارنظرهای متفاوت ایشان درباره آب (حداقل در یک جلسه کارشناسی) بوده‌ام. ایشان اما به درست یا غلط، از روز معرفی شدن به عنوان وزیر پیشنهادی برای وزارت نیرو، به نماد جریان مهندسی-بوروکراتیک حاکم بر مدیریت منابع آب کشور در پنج دهه گذشته بدل شد. بدیهی است که رأی اعتماد نگرفتن او هم اولین مواجهه جدی این جریان مهندسی-بوروکراتیک (هیدروکراسی فن‌سالار) با جریان تخصصی روبه‌رشدی است که بر لحاظ کردن ابعاد اقتصادی، محیط‌زیستی، اجتماعی و سیاست‌گذارانه در مدیریت منابع آب تأکید می‌کند.
ممکن است حبیب‌اله بیطرف درست همان فردی باشد که با تجدیدنظر کردن در دیدگاه‌های گذشته خود، به دیدگاهی متعادل درباره مدیریت منابع آب دست یافته بود؛ اما تاریخ و بار سنگین آن دست از سر آدم‌ها بر نمی‌دارد. گفته‌اند «ما ممکن است تاریخ را فراموش کنیم، اما تاریخ هرگز ما را فراموش نخواهد کرد.» شاید ما به تاریخ نپردازیم – بالاخص تاریخ سیاست‌گذاری و نتایج آن – اما تاریخ به ما خواهد پرداخت و ما از خیر و شر آن‌چه کرده‌ایم در امان نخواهیم بود. وقت آن است که سیاست‌گذاران به صراحت و با شجاعت، درباره اشتباهات گذشته، عریان سخن بگویند.
صدای پای آب که در گوش سیاست پیچید، امیدبخش به فعالان مدنی، طرفداران، متخصصان و محققان محیط‌زیست و حامیان رویکردهای نوین به حکمرانی و مدیریت منابع آب نیز هست؛ تا امیدوارانه، سخت‌کوش و بدون ذره‌ای خستگی، و چشم‌دوخته به آینده‌ای روشن‌تر، علمی‌تر و ایجابی‌تر از گذشته، برای بهبود مدیریت منابع آب و محیط‌زیست ایران از پای ننشینند. حبیب‌اله بیطرف و همه «بیطرف»ها هم می‌توانند در کنارشان باشند، برای ساختن ایرانی آبادتر؛ آن‌ها راه‌های به اشتباه رفته و تجربه‌های درست را می‌شناسند.
سیاست‌گذاران محترم، صدای پای آب را که شنیدید، چشم‌های‌تان را نیز بشویید، جور دیگر باید دید.
