غربت صحیفه رضویه در طاقچه دل شیعیان
فاطمه بیرجندی
یکی از آداب دینی مسلمانان بهویژه شیعیان جهان راز و نیاز کردن با خداوند در مقام خواندن ادعیه و مناجاتنامههایی است که از ائمه معصومین اطهار(ع) به یادگار مانده است. فطرتهای آگاه و جویای معنویت گاهی برای بیان آمال و آرزوهای خود با پروردگارشان نیاز به یک راهنما و دستورالعمل دارند تا بتوانند شیوه سخن گفتن و درخواست کردن از معبود باریتعالی را فرابگیرند. ادعیه و صحیفههای معصومین(ع) همان چراغهای روشن، مسیر راز و نیازهای عاشقانه و عارفانه بنده با معبود است.
یکی از موهبتهای پروردگار رحمان، ادعیههایی است که بندگان خاص و مقرباش برای بشریت به یادگار و امانت گذاشتهاند. از این جنس ادعیهها میتوان به صحیفه سجادیه و صحیفه رضویه اشاره کرد. امروز در طاقچه و کتابخانه هر مسلمان و شیعه معتقد و پایبند به آداب دینی کتاب صحیفه سجادیه در کنار قرآن و نهجالبلاغه به چشم میخورد و نام این کتاب برای تمامی گوشهای اهلدل و مناجات آشنا است. اما آنچه در این طاقچه جای خالیاش دل را به رشک و اندوه میبرد؛ کتاب صحیفه رضویه است. صحیفهای به یادگار مانده از هشتمین ستاره پرنور آسمان ولایت و امامت؛ امام رضا(ع).
بااینکه این امام همام سالها و قرنهاست که مهمان مردم سرزمین ایران و خطه خراسان است اما همچنان صحیفه و مناجاتنامه ایشان ناشناخته و غریب مانده است. پرسشی که اینجا باید از خود پرسید این است که چرا تا این اندازه کتاب صحیفه رضویه در میان دلدادگان ولایت و امامت گمنام مانده است. مگر نه اینکه این مناجاتنامه راهی است برای عاشقانه گفتوگو کردن با معبود؟ پس چرا تا به امروز گوش بسیاری از شنیدن نامش محروم مانده است و با آن غریبی میکند.
خوشا به حال آیتالله سید محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی که باهمت خود این صحیفه را در پنج بخش گردآوری و تألیف کرد. کتابی که شامل نیایشهای حضرت در تسبیح خداوند در روزهای دهم و یازدهم هرماه، نیایش حضرت در مناجات الهی با حمد و ثنای خداوند تعالی و سپاسگزاری از او، مناجات حضرت در مناجات ایشان برای طلب گشایش، درباره صلوات بر پیامبر و آل گرامیاش است.
بیگمان کلام حضرات معصومین(ع) بهویژه در مقام نیایش با ساحت مقدس پروردگار کلامی است برآمده از قرآن کریم و وحی الهی؛ چرا که خود قرآن ناطق و مجسمند و سراسر وجودشان با قرآن سرشته و بیان گهربارشان با کلام حق آمیخته است. در ادعیه رضوی نیز علاوه بر استشهاد فراوان حضرت به موارد به آیات قرآن کریم، بسیاری از سخنان حضرت یافت میشود که از قرآن اقتباس شدهاند، (صحیفه رضویه جامعه، سید محمدباقر موحد ابطحی کرمانی، ص14) برای نمونه در نیایش پنجم این صحیفه منوره در خصوص حمد و ثنای خداوند متعال و سپاسگزاری او آمده است:
«به نام خداوند بخشاینده بسیار مهربان، خداوندا سپاس و ستایش مخصوص توست به خاطر برگرداندن بلاهای در حال نزول و خسارتها و زیانهای وارد شده، و برطرف ساختن مصائب و گرفتاریها و پی در پی بودن گسترش نعمتها، و سپاس و ستایش فقط برای توست-ای پروردگار من- به سبب بخشش گوارایت و آزمایش نیکو و پسندیدهات و نعمتهای باشکوه و عظیمت... و سپاس و ستایش تنها برای توست به خاطر گسترش و طولانی بودن مهلت دادنت، و استمرار تفضل و نعمت دادنت، و برطرف کردن قحطی و بیبرکتی، و اعمال ستودنیت، و پی در پی بودن نعمتهایت. و سپاس و ستایش فقط برای توست به جهت عقب انداختن مجازات، و به یکباره عذاب نفرستادن و آسان نمودن راههای بازگشت، و فرو فرستادن باران ابرها، به یقین تو بسیار نعمت دهنده و بخشندهای.» (صحیفه رضویه جامعه، سید محمدباقر موحد ابطحی کرمانی، ص25)
این صحیفه پر برکت همچنین شامل دعای آن حضرت برای درخواست امنیت و ایمان، دعای آن حضرت برای طلب هدایت و ثابت ماندن بر طریق آن، دعای آن حضرت برای طلب عافیت، و شکر نسبت به آن، دعاهای آن حضرت برای طلب باران پس از حمد و ثنای خداوند تعالی، دعای آن حضرت برای جلب کردن غنا و بینیازی بهسوی خویش، دعای آن حضرت برای طلب روزی حلال، دعای آن حضرت برای رفع گرفتاریها نیز میشود که ما از آن تا به امروز غافل بودیم.
نمیتوان این غربت را پای کم لطفی و بیمهری مردم ایران و خراسان دانست زیرا تردیدی در دلدادگی و عشق آنان به امام رضا(ع) وجود ندارد. به نظر میرسد در کنار تمامی برنامهها و فعالیتهای فرهنگی که سالانه از سوی متولیان امور فرهنگی و دینی به نام مبارک ایشان برگزار میشود، غفلتی صورت گرفته است زیرا این نهادهای فرهنگی و مذهبی هستند که باید محتواهای اصیل و ناب دینی را در اختیار مشتاقان اهل بیت(ع) قرار دهند. اینکه چرا این کتاب بعد از گذشت چندین سال به تازگی گردآوری و منتشر شده است؟ چرا تاکنون نتوانسته به خوبی در میان مسلمانان معرفی شود؟ چرا در میان جایگاه ادعیههای بارگاه منور رضوی جهت استفاده زائران و مجاوران قرار نگرفته است و سوالهای بسیار دیگر که نیاز به تامل و بازاندیشی در سیستم و شیوه مدیریت فرهنگی جامعه را ضروری میسازد.
به راستی چطور میشود منزلی و مامنی به نام مبارک امام رضا(ع) در مشهد باشد و سالانه مهمانهای بسیاری به این محفل مشرف بشوند اما نتوانسته باشند از مناجاتهای این امام بزرگوار برای درخواست حوائج خود بهرهمند شوند و یا حتی بیاموزند که چگونه میتوان با خشوع در مقابل معبود سر فرود آورد و دستها را به آسمان بالا برد که خالی به زمین باز نگرد.
یکی از موهبتهای پروردگار رحمان، ادعیههایی است که بندگان خاص و مقرباش برای بشریت به یادگار و امانت گذاشتهاند. از این جنس ادعیهها میتوان به صحیفه سجادیه و صحیفه رضویه اشاره کرد. امروز در طاقچه و کتابخانه هر مسلمان و شیعه معتقد و پایبند به آداب دینی کتاب صحیفه سجادیه در کنار قرآن و نهجالبلاغه به چشم میخورد و نام این کتاب برای تمامی گوشهای اهلدل و مناجات آشنا است. اما آنچه در این طاقچه جای خالیاش دل را به رشک و اندوه میبرد؛ کتاب صحیفه رضویه است. صحیفهای به یادگار مانده از هشتمین ستاره پرنور آسمان ولایت و امامت؛ امام رضا(ع).
بااینکه این امام همام سالها و قرنهاست که مهمان مردم سرزمین ایران و خطه خراسان است اما همچنان صحیفه و مناجاتنامه ایشان ناشناخته و غریب مانده است. پرسشی که اینجا باید از خود پرسید این است که چرا تا این اندازه کتاب صحیفه رضویه در میان دلدادگان ولایت و امامت گمنام مانده است. مگر نه اینکه این مناجاتنامه راهی است برای عاشقانه گفتوگو کردن با معبود؟ پس چرا تا به امروز گوش بسیاری از شنیدن نامش محروم مانده است و با آن غریبی میکند.
خوشا به حال آیتالله سید محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی که باهمت خود این صحیفه را در پنج بخش گردآوری و تألیف کرد. کتابی که شامل نیایشهای حضرت در تسبیح خداوند در روزهای دهم و یازدهم هرماه، نیایش حضرت در مناجات الهی با حمد و ثنای خداوند تعالی و سپاسگزاری از او، مناجات حضرت در مناجات ایشان برای طلب گشایش، درباره صلوات بر پیامبر و آل گرامیاش است.
بیگمان کلام حضرات معصومین(ع) بهویژه در مقام نیایش با ساحت مقدس پروردگار کلامی است برآمده از قرآن کریم و وحی الهی؛ چرا که خود قرآن ناطق و مجسمند و سراسر وجودشان با قرآن سرشته و بیان گهربارشان با کلام حق آمیخته است. در ادعیه رضوی نیز علاوه بر استشهاد فراوان حضرت به موارد به آیات قرآن کریم، بسیاری از سخنان حضرت یافت میشود که از قرآن اقتباس شدهاند، (صحیفه رضویه جامعه، سید محمدباقر موحد ابطحی کرمانی، ص14) برای نمونه در نیایش پنجم این صحیفه منوره در خصوص حمد و ثنای خداوند متعال و سپاسگزاری او آمده است:
«به نام خداوند بخشاینده بسیار مهربان، خداوندا سپاس و ستایش مخصوص توست به خاطر برگرداندن بلاهای در حال نزول و خسارتها و زیانهای وارد شده، و برطرف ساختن مصائب و گرفتاریها و پی در پی بودن گسترش نعمتها، و سپاس و ستایش فقط برای توست-ای پروردگار من- به سبب بخشش گوارایت و آزمایش نیکو و پسندیدهات و نعمتهای باشکوه و عظیمت... و سپاس و ستایش تنها برای توست به خاطر گسترش و طولانی بودن مهلت دادنت، و استمرار تفضل و نعمت دادنت، و برطرف کردن قحطی و بیبرکتی، و اعمال ستودنیت، و پی در پی بودن نعمتهایت. و سپاس و ستایش فقط برای توست به جهت عقب انداختن مجازات، و به یکباره عذاب نفرستادن و آسان نمودن راههای بازگشت، و فرو فرستادن باران ابرها، به یقین تو بسیار نعمت دهنده و بخشندهای.» (صحیفه رضویه جامعه، سید محمدباقر موحد ابطحی کرمانی، ص25)
این صحیفه پر برکت همچنین شامل دعای آن حضرت برای درخواست امنیت و ایمان، دعای آن حضرت برای طلب هدایت و ثابت ماندن بر طریق آن، دعای آن حضرت برای طلب عافیت، و شکر نسبت به آن، دعاهای آن حضرت برای طلب باران پس از حمد و ثنای خداوند تعالی، دعای آن حضرت برای جلب کردن غنا و بینیازی بهسوی خویش، دعای آن حضرت برای طلب روزی حلال، دعای آن حضرت برای رفع گرفتاریها نیز میشود که ما از آن تا به امروز غافل بودیم.
نمیتوان این غربت را پای کم لطفی و بیمهری مردم ایران و خراسان دانست زیرا تردیدی در دلدادگی و عشق آنان به امام رضا(ع) وجود ندارد. به نظر میرسد در کنار تمامی برنامهها و فعالیتهای فرهنگی که سالانه از سوی متولیان امور فرهنگی و دینی به نام مبارک ایشان برگزار میشود، غفلتی صورت گرفته است زیرا این نهادهای فرهنگی و مذهبی هستند که باید محتواهای اصیل و ناب دینی را در اختیار مشتاقان اهل بیت(ع) قرار دهند. اینکه چرا این کتاب بعد از گذشت چندین سال به تازگی گردآوری و منتشر شده است؟ چرا تاکنون نتوانسته به خوبی در میان مسلمانان معرفی شود؟ چرا در میان جایگاه ادعیههای بارگاه منور رضوی جهت استفاده زائران و مجاوران قرار نگرفته است و سوالهای بسیار دیگر که نیاز به تامل و بازاندیشی در سیستم و شیوه مدیریت فرهنگی جامعه را ضروری میسازد.
به راستی چطور میشود منزلی و مامنی به نام مبارک امام رضا(ع) در مشهد باشد و سالانه مهمانهای بسیاری به این محفل مشرف بشوند اما نتوانسته باشند از مناجاتهای این امام بزرگوار برای درخواست حوائج خود بهرهمند شوند و یا حتی بیاموزند که چگونه میتوان با خشوع در مقابل معبود سر فرود آورد و دستها را به آسمان بالا برد که خالی به زمین باز نگرد.