آیت الله جوادی آملی در همایش عرفان شیعی:
نمونه های عرفان شیعی در سخنان حضرت علی(ع)/تعریف عرفان چیست
به گزارش خبرنگار خبرگزاری فرهنگ رضوی، همایش بین اللملی « اهل بیت و عرفان شیعی با تاکید بر سیره رضوی» امروز با پیام تصویری حضرت آیت الله جوادی آملی آغاز به کار کرد.
آیت‌الله جوادی آملی در پیام خود که به صورت ویدئویی پخش شد، اظهار داشت: عرفان غیر از اخلاق و فلسفه و کلام است، عرفان عبارت از علمی است که با عین هماهنگ است نه با ذهن، اگر معلوم وجود شیء باشد عرفان و اگر ماهیت باشد حکمت و فلسفه و علوم عقلی و نقلی محسوب می شود.
وی با بیان اینکه عرفان شیعی متأخذ از قرآن و سیره و سنت اهل بیت (ع) است، افزود: نمونه ای از عرفان شیعی در بیانات حضرت امیر (ع) آمده که می فرمایند آنچه در جهان یافت می شود شامل آغاز، انجام و صراط مستقیم است که به این انجام ختم می شود.
آیت الله جوادی آملی ادامه داد: از انجام به عنوان معاد و شرایط و اوصاف و درجات بهشت و جهنم یاد شده و آنچه بین مبدأ و معاد قرار دارد صراط مستقیم است که به وسیله وحی، نبوت و امامت انبیا و اوصیا ترسیم می شود و سایر امور جهان به این اصول سه گانه باز می گردد.
این مفسر قرآنی بیان کرد: کسی که از مبدأ خبر می آورد و جامعه بشری را تا معاد راهنمایی می کند انبیا و اولیا هستند و بشر اما به برهان مکلف است نه عرفان، زیرا عرفان مقام والایی است که نیل به او مقدور احدی از آحاد غیرمعصوم نیست.
وی ادامه داد: عرفان در مکتب شیعه نافله است نه فریضه، آنچه فریضه است برهان و دلیل است بدین معنا که عرفان برای بشر و پیروان اهل بیت نافله است و منظور از نافله مستحب مستقر نیست چنان که نافله در اسلام به دو معنی به کار می رود.
آیت‌الله جوادی‌آملی افزود: یک نافله به آن معنا است که ترک آن بدون بدل جایز است مانند نماز مستحبی، چنان که به برخی امور مستحب یا نافله گفته شده اما منظور این نیست ترک آن بدون بدل جایز است بلکه برترین مرتبه فضیلت مدنظر است چنان که گفته می شود نماز جماعت مستحب است و معنای آن این نیست که بدون بدل ترک آن جایز است بلکه معنای مستحب بودن نماز جماعت افضل الاعمال الواجب است که اگر گفتند نماز اول وقت مستحب است معنایش این است که کامل ترین و فاضل ترین اعمال واجب نماز اول وقت است.
این مفسر قرآنی بیان کرد: اصل نماز واجب است اما واقع کردن به صورت جماعت مستحب است و به هر تقدیر اینکه گفته می شود عرفان مستحب است بدین معنا اشاره دارد.
آیت‌الله جوادی‌آملی یادآور شد: با این اوصاف این صحیح نیست که کسی اهل قرآن و واجب نباشد و به عرفان بسنده کند از این رو توده مردم به برهان جایزند و افضل افراد سلوک در عرفان می کنند.
وی ادامه داد: اگر معلوم وجود بود علم آن عرفان و اگر ماهیت بود علم آن برهان نامیده می شود و از این منظر با قطع نظر از معلوم، تقسیم علم ممکن نیست. بین مبدأ و معاد مراحل رسالت، وحی و نبوت و امامت وجود دارد که توسط ائمه شیعه به عرفان شناخته شده و سپس در برهان بیان شده است، از این رو شیعه در مبداشناسی راه اصلی را عرفان می داند و برهان را به دنبال عرفان می پندارد که وقتی اصل معروف روشن شد مبرهن کردن آن دشوار نیست.
وی افزود: در مورد معاد نیز چنانکه امیرالمؤمنین علی (ع) می فرمایند: پرده و حجاب را خود انسان در برابر چشمان خویش آویخت که در روز قیامت کنار زده می شود، این پرده روی چشم انسان است نه روی واقع و این حجاب را خود انسان می بافد و می دوزد و می آویزد و روی چشمان خود می آویزد و پرده اما از چشم خیلی ها کنار می رود و دوزخ و تلخ‌کامی آن را مشاهده می کنند.
آیت الله جوادی آملی در ادامه گفت: وجود مبارک امیرالمؤمنین (ع) فرمودند اگر پرده ها کنار برود برای من بی‌تفاوت است، چراکه نه پرده دوزم نه پرده آویز و جمال و جلال الهی نیز پرده ندارد و این بیان حضرت ارشاد به نفی موضوع است به این معنا که آن واقع معلوم، مشهود و معروف امیرالمؤمنین است که با عرفان معاد را شناخته است.
وی ابراز داشت: وجود مبارک حضرت امیر در آن خطبه بلند که وصف متقیان صادر کرد فرمود مؤمنان وارسته و متقیان کسانی اند که گویا بهشت و جهنم را می بینند و هم از این رو احسان مقامی از مقامات سالکان الهی است که انسان طوری خدا را عبادت کند که گویا خدا را مشاهده می کند و بداند اگر او خدا را نمی‌بیند خدا او را می بیند.
وی متذکر شد: در عرفان شیعی درباره پیروان این راه و مکتب قرآن و عترت آمده شما اهل نظر باشید تا اهل بصر شوید، اهل نگاه باشید تا اهل دیدن شوید، اهل برهان باشید تا اهل ایمان شوید و قدم بردارید تا برسید.
آیت‌الله جوادی آملی در پیام خود که به صورت ویدئویی پخش شد، اظهار داشت: عرفان غیر از اخلاق و فلسفه و کلام است، عرفان عبارت از علمی است که با عین هماهنگ است نه با ذهن، اگر معلوم وجود شیء باشد عرفان و اگر ماهیت باشد حکمت و فلسفه و علوم عقلی و نقلی محسوب می شود.
وی با بیان اینکه عرفان شیعی متأخذ از قرآن و سیره و سنت اهل بیت (ع) است، افزود: نمونه ای از عرفان شیعی در بیانات حضرت امیر (ع) آمده که می فرمایند آنچه در جهان یافت می شود شامل آغاز، انجام و صراط مستقیم است که به این انجام ختم می شود.
آیت الله جوادی آملی ادامه داد: از انجام به عنوان معاد و شرایط و اوصاف و درجات بهشت و جهنم یاد شده و آنچه بین مبدأ و معاد قرار دارد صراط مستقیم است که به وسیله وحی، نبوت و امامت انبیا و اوصیا ترسیم می شود و سایر امور جهان به این اصول سه گانه باز می گردد.
این مفسر قرآنی بیان کرد: کسی که از مبدأ خبر می آورد و جامعه بشری را تا معاد راهنمایی می کند انبیا و اولیا هستند و بشر اما به برهان مکلف است نه عرفان، زیرا عرفان مقام والایی است که نیل به او مقدور احدی از آحاد غیرمعصوم نیست.
وی ادامه داد: عرفان در مکتب شیعه نافله است نه فریضه، آنچه فریضه است برهان و دلیل است بدین معنا که عرفان برای بشر و پیروان اهل بیت نافله است و منظور از نافله مستحب مستقر نیست چنان که نافله در اسلام به دو معنی به کار می رود.
آیت‌الله جوادی‌آملی افزود: یک نافله به آن معنا است که ترک آن بدون بدل جایز است مانند نماز مستحبی، چنان که به برخی امور مستحب یا نافله گفته شده اما منظور این نیست ترک آن بدون بدل جایز است بلکه برترین مرتبه فضیلت مدنظر است چنان که گفته می شود نماز جماعت مستحب است و معنای آن این نیست که بدون بدل ترک آن جایز است بلکه معنای مستحب بودن نماز جماعت افضل الاعمال الواجب است که اگر گفتند نماز اول وقت مستحب است معنایش این است که کامل ترین و فاضل ترین اعمال واجب نماز اول وقت است.
این مفسر قرآنی بیان کرد: اصل نماز واجب است اما واقع کردن به صورت جماعت مستحب است و به هر تقدیر اینکه گفته می شود عرفان مستحب است بدین معنا اشاره دارد.
آیت‌الله جوادی‌آملی یادآور شد: با این اوصاف این صحیح نیست که کسی اهل قرآن و واجب نباشد و به عرفان بسنده کند از این رو توده مردم به برهان جایزند و افضل افراد سلوک در عرفان می کنند.
وی ادامه داد: اگر معلوم وجود بود علم آن عرفان و اگر ماهیت بود علم آن برهان نامیده می شود و از این منظر با قطع نظر از معلوم، تقسیم علم ممکن نیست. بین مبدأ و معاد مراحل رسالت، وحی و نبوت و امامت وجود دارد که توسط ائمه شیعه به عرفان شناخته شده و سپس در برهان بیان شده است، از این رو شیعه در مبداشناسی راه اصلی را عرفان می داند و برهان را به دنبال عرفان می پندارد که وقتی اصل معروف روشن شد مبرهن کردن آن دشوار نیست.
وی افزود: در مورد معاد نیز چنانکه امیرالمؤمنین علی (ع) می فرمایند: پرده و حجاب را خود انسان در برابر چشمان خویش آویخت که در روز قیامت کنار زده می شود، این پرده روی چشم انسان است نه روی واقع و این حجاب را خود انسان می بافد و می دوزد و می آویزد و روی چشمان خود می آویزد و پرده اما از چشم خیلی ها کنار می رود و دوزخ و تلخ‌کامی آن را مشاهده می کنند.
آیت الله جوادی آملی در ادامه گفت: وجود مبارک امیرالمؤمنین (ع) فرمودند اگر پرده ها کنار برود برای من بی‌تفاوت است، چراکه نه پرده دوزم نه پرده آویز و جمال و جلال الهی نیز پرده ندارد و این بیان حضرت ارشاد به نفی موضوع است به این معنا که آن واقع معلوم، مشهود و معروف امیرالمؤمنین است که با عرفان معاد را شناخته است.
وی ابراز داشت: وجود مبارک حضرت امیر در آن خطبه بلند که وصف متقیان صادر کرد فرمود مؤمنان وارسته و متقیان کسانی اند که گویا بهشت و جهنم را می بینند و هم از این رو احسان مقامی از مقامات سالکان الهی است که انسان طوری خدا را عبادت کند که گویا خدا را مشاهده می کند و بداند اگر او خدا را نمی‌بیند خدا او را می بیند.
وی متذکر شد: در عرفان شیعی درباره پیروان این راه و مکتب قرآن و عترت آمده شما اهل نظر باشید تا اهل بصر شوید، اهل نگاه باشید تا اهل دیدن شوید، اهل برهان باشید تا اهل ایمان شوید و قدم بردارید تا برسید.
