تأثیر وحدت اسلامی بر هم افزایی فکری و علمی جهان اسلام
به گزارش خبرگزاری رضوی، شریف لک زایی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، با اشاره به تأثیر وحدت میان مسلمین در تقویت اندیشه‌ورزی و رویکردهای علمی در جهان اسلام گفت: وحدت اسلامی می‌تواند در ابعاد مختلفی تأثیرگذار باشد و یکی از آن ابعاد عرصه فکری و علم است. در مراکز علمی و نهادهایی که کار علمی و کار فرهنگی انجام می دهند اگر شاهد تحقق وحدت باشیم در این صورت به مرور تجمیعی از آرا و نظرات شکل می گیرد که می تواند در پیشبرد مسایل علمی جهان اسلام نقش آفرین باشد.
عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به این پرسش که آیا تحقق وحدت در جهان اسلام می‌تواند بر ابعادی نظیر تفکر و رشد اندیشه تاثیر گذار باشد، اظهار کرد: پاسخ مثبت است. درواقع اگر وحدت عملی در جهان اسلام اتفاق بیفتد قطعاً بر ابعاد اندیشه ای هم تأثیرگذار است. با ایجاد فضای وحدت به نوعی تجمیع و هم افزایی مباحث علمی اتفاق می افتد و جهان اسلام می تواند بهتر از گذشته به رفع مشکلات خود بپردازد. افزون بر این که وحدت به ویژه بر تصحیح افکار و تعدیل آراء و ایجاد تعادل علمی هم تأثیرگذار خواهد بود.
اگر وحدت عملی در جهان اسلام اتفاق بیفتد قطعاً بر ابعاد اندیشه ای هم تأثیرگذار است، با ایجاد فضای وحدت به نوعی تجمیع مباحث علمی اتفاق می افتد و جهان اسلام می تواند بهتر از گذشته به رفع مشکلات خود بپردازد
وی با بیان اینکه جریان وحدت از سوی علما و بزرگانی چون سید جمال، شیخ شلتوت، محمد عبده و دیگران پایه ریزی شد، گفت: با این حال این جریان آنچنان که باید ادامه پیدا نکرد و این امر به دلیل کم گذاشتن اندیشمندان و متفکران ما نیست. در واقع یک رشته و یا یک سلسله ای از اندیشمندان و متفکران مصلح را داریم که در راستای وحدت و تقریب میان مذاهب اسلامی فعالیت کردند و تلاش داشتند تا این اتفاق بیفتد، از سوی دیگر حتی در عرصه عینی و عملی نیز گام هایی برداشته شده از جمله امام موسی صدر در لبنان گام های خوبی به جهات علمی و عملی برداشت.
لک‌زایی افزود: امام موسی صدر چه از بُعد نظری و فقهی و چه از بعد عملی گام های بلندی برداشت تا برخی اشتراک نظرها حتی در مناسک فقهی اسلامی و نوعی هماهنگی و همکاری ایجاد شود. در فضای اندیشمندان به نظرم هیچ کوتاهی نبوده است و فضای خوبی در حوزه متفکران ما شکل گرفته است و البته ادامه هم دارد.
وی با بیان اینکه وحدت صرفاً یک امر اندیشمندانه نیست، اظهار کرد: معتقدم وحدت اسلامی بیشتر مبحثی سیاسی است که در حوزه بین المللی و منطقه ای جهان اسلام می تواند مطرح باشد. این هدف والا تا به امروز ظهور و بروز کاملی نداشته است که یکی از دلایل آن عدم همراهی سیاست ورزان و سیاست مداران بوده است.
لک زایی گفت: نگاهی که متفکران و اندیشمندان مطرح می کنند زمانی به صورت عملی محقق می شود که در حوزه سیاست از پیشنهادهای آنان چشم پوشی نشود. البته اینکه استعمار در ایجاد اختلاف در جهان اسلام تأثیرگذار بوده است، تنها بخشی از علت عدم انسجام میان مسلمانان است، اما معتقدم جهان اسلام می‌تواند و باید به وحدتی همه جانبه در قالب تعاملات دو و چند جانبه و همکاری های گسترده دست پیدا کند.
وی افزود: نگاه به وحدت یک مسأله درونی جهان اسلام است که عوامل مختلفی بر آن تأثیرگذار است. مداخله نیروهای خارجی بخشی از عامل است، اما تمام آن نیست. بر اساس نگاه امام موسی صدر باید نوعی اعتماد و احترام و اعتماد و اطمینان متقابل میان ملل مسلمان ایجاد شود تا در پی آن سوء تفاهمات رفع شود و وحدت عملی تحقق یابد.
بر اساس نگاه امام موسی صدر باید نوعی اعتماد و احترام و اعتماد و اطمینان متقابل میان ملل مسلمان ایجاد شود تا در پی آن سوء تفاهمات رفع شود و وحدت عملی تحقق یابد
وی ادامه داد: اندیشمندانی مانند سید جمال الدین اسدآبادی، آیت الله بروجردی، امام موسی صدر و دیگر متفکران در فضای گفتمانی وحدت و همبستگی جهان اسلام حرکت کرده اند و با وجودی که منصب سیاسی خاصی نداشتند، اما به عنوان مسلمان وارد میدان شدند و با راهکارهایی که ارائه کردند توانستند از ابزارها و مناسبات ملل اسلام در امر وحدت دفاع کنند.
لک زایی در مورد تأثیر رویکرد نخبگان علوم انسانی در تحقق وحدت گفت: به نظرم اندیشمندان این گستره می توانند در عرصه نظری و ارائه راهکارهایی که می تواند در انسجام میان مسلمین اثربخش باشد کمک کنند، به ویژه آن دسته از آموزه های رایجی که به مثابه یک نقطه اشتراک مطرح است. البته این بدان معنا نیست که ما نگاه علمی نسبت به وقایعی که در تمدن اسلامی و در صدر اسلام به وجود آمده نداشته باشیم و صرفاً تکیه مان بر شرایط روزگار کنونی باشد.
وی در بخش دیگری از مباحث خود گفت: ترجمه افکار نخبگان جهان اسلام به زبان های رایج در کشورهای اسلامی، نشست ها و گفت وگوهای علمی و تعاملات علمی و فکری می تواند منجر به یک رویکرد علمی در جهان اسلام شود. در این زمینه سیرۀ علمی و عملی امام موسی صدر می تواند مفید و درس آموز باشد.
این محقق ادامه داد: در زمینه مذکور قابل اشاره است که کتاب «روح تشریع در اسلام» که امروزه به صورت یک اثر مستقل به چاپ رسیده است یک سخنرانی امام موسی صدر در کنفرانسی علمی در الجزایر است. امام موسی صدر در آنجا به ارائه بحثی علمی پرداخته که از سوی حاضران که عمدتاً از علمای اهل سنت هستند با استقبال مواجه شده است. ایشان هم البته با ارائه پاسخ و ادله خود به بحث عمق و غنا بخشیده است.
وی افزود: به نظرم این حضور امام موسی صدر در مجامع علمی کشورهای مسلمان و مواجهه علمی با علمای دیگر مذاهب در پاسخ به چالش های ملل مسلمان قابل الگو برداری و بهره برداری است. درواقع آن عالم گران‌قدر از پایگاه علمی یک عالم تشیع در این گونه مجامع علمی شرکت کرده و نمونه واقعی از یک تعامل و گفت و گوی علمی و فکری را ارائه کرده است، گذشته از این که امام موسی صدر در جامعه لبنان نیز به صورت عملی در پی تحقق نوعی هماهنگی و همبستگی میان مسلمانان و موحدان بوده است و برای همین منظور مبحث وحدت اذان و اقامه و برگزاری مشترک اعیاد اسلامی را در نامه خود به مفتی اهل سنت لبنان اعلام و از آن دفاع می کند.
عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به این پرسش که آیا تحقق وحدت در جهان اسلام می‌تواند بر ابعادی نظیر تفکر و رشد اندیشه تاثیر گذار باشد، اظهار کرد: پاسخ مثبت است. درواقع اگر وحدت عملی در جهان اسلام اتفاق بیفتد قطعاً بر ابعاد اندیشه ای هم تأثیرگذار است. با ایجاد فضای وحدت به نوعی تجمیع و هم افزایی مباحث علمی اتفاق می افتد و جهان اسلام می تواند بهتر از گذشته به رفع مشکلات خود بپردازد. افزون بر این که وحدت به ویژه بر تصحیح افکار و تعدیل آراء و ایجاد تعادل علمی هم تأثیرگذار خواهد بود.
اگر وحدت عملی در جهان اسلام اتفاق بیفتد قطعاً بر ابعاد اندیشه ای هم تأثیرگذار است، با ایجاد فضای وحدت به نوعی تجمیع مباحث علمی اتفاق می افتد و جهان اسلام می تواند بهتر از گذشته به رفع مشکلات خود بپردازد
وی با بیان اینکه جریان وحدت از سوی علما و بزرگانی چون سید جمال، شیخ شلتوت، محمد عبده و دیگران پایه ریزی شد، گفت: با این حال این جریان آنچنان که باید ادامه پیدا نکرد و این امر به دلیل کم گذاشتن اندیشمندان و متفکران ما نیست. در واقع یک رشته و یا یک سلسله ای از اندیشمندان و متفکران مصلح را داریم که در راستای وحدت و تقریب میان مذاهب اسلامی فعالیت کردند و تلاش داشتند تا این اتفاق بیفتد، از سوی دیگر حتی در عرصه عینی و عملی نیز گام هایی برداشته شده از جمله امام موسی صدر در لبنان گام های خوبی به جهات علمی و عملی برداشت.
لک‌زایی افزود: امام موسی صدر چه از بُعد نظری و فقهی و چه از بعد عملی گام های بلندی برداشت تا برخی اشتراک نظرها حتی در مناسک فقهی اسلامی و نوعی هماهنگی و همکاری ایجاد شود. در فضای اندیشمندان به نظرم هیچ کوتاهی نبوده است و فضای خوبی در حوزه متفکران ما شکل گرفته است و البته ادامه هم دارد.
وی با بیان اینکه وحدت صرفاً یک امر اندیشمندانه نیست، اظهار کرد: معتقدم وحدت اسلامی بیشتر مبحثی سیاسی است که در حوزه بین المللی و منطقه ای جهان اسلام می تواند مطرح باشد. این هدف والا تا به امروز ظهور و بروز کاملی نداشته است که یکی از دلایل آن عدم همراهی سیاست ورزان و سیاست مداران بوده است.
لک زایی گفت: نگاهی که متفکران و اندیشمندان مطرح می کنند زمانی به صورت عملی محقق می شود که در حوزه سیاست از پیشنهادهای آنان چشم پوشی نشود. البته اینکه استعمار در ایجاد اختلاف در جهان اسلام تأثیرگذار بوده است، تنها بخشی از علت عدم انسجام میان مسلمانان است، اما معتقدم جهان اسلام می‌تواند و باید به وحدتی همه جانبه در قالب تعاملات دو و چند جانبه و همکاری های گسترده دست پیدا کند.
وی افزود: نگاه به وحدت یک مسأله درونی جهان اسلام است که عوامل مختلفی بر آن تأثیرگذار است. مداخله نیروهای خارجی بخشی از عامل است، اما تمام آن نیست. بر اساس نگاه امام موسی صدر باید نوعی اعتماد و احترام و اعتماد و اطمینان متقابل میان ملل مسلمان ایجاد شود تا در پی آن سوء تفاهمات رفع شود و وحدت عملی تحقق یابد.
بر اساس نگاه امام موسی صدر باید نوعی اعتماد و احترام و اعتماد و اطمینان متقابل میان ملل مسلمان ایجاد شود تا در پی آن سوء تفاهمات رفع شود و وحدت عملی تحقق یابد
وی ادامه داد: اندیشمندانی مانند سید جمال الدین اسدآبادی، آیت الله بروجردی، امام موسی صدر و دیگر متفکران در فضای گفتمانی وحدت و همبستگی جهان اسلام حرکت کرده اند و با وجودی که منصب سیاسی خاصی نداشتند، اما به عنوان مسلمان وارد میدان شدند و با راهکارهایی که ارائه کردند توانستند از ابزارها و مناسبات ملل اسلام در امر وحدت دفاع کنند.
لک زایی در مورد تأثیر رویکرد نخبگان علوم انسانی در تحقق وحدت گفت: به نظرم اندیشمندان این گستره می توانند در عرصه نظری و ارائه راهکارهایی که می تواند در انسجام میان مسلمین اثربخش باشد کمک کنند، به ویژه آن دسته از آموزه های رایجی که به مثابه یک نقطه اشتراک مطرح است. البته این بدان معنا نیست که ما نگاه علمی نسبت به وقایعی که در تمدن اسلامی و در صدر اسلام به وجود آمده نداشته باشیم و صرفاً تکیه مان بر شرایط روزگار کنونی باشد.
وی در بخش دیگری از مباحث خود گفت: ترجمه افکار نخبگان جهان اسلام به زبان های رایج در کشورهای اسلامی، نشست ها و گفت وگوهای علمی و تعاملات علمی و فکری می تواند منجر به یک رویکرد علمی در جهان اسلام شود. در این زمینه سیرۀ علمی و عملی امام موسی صدر می تواند مفید و درس آموز باشد.
این محقق ادامه داد: در زمینه مذکور قابل اشاره است که کتاب «روح تشریع در اسلام» که امروزه به صورت یک اثر مستقل به چاپ رسیده است یک سخنرانی امام موسی صدر در کنفرانسی علمی در الجزایر است. امام موسی صدر در آنجا به ارائه بحثی علمی پرداخته که از سوی حاضران که عمدتاً از علمای اهل سنت هستند با استقبال مواجه شده است. ایشان هم البته با ارائه پاسخ و ادله خود به بحث عمق و غنا بخشیده است.
وی افزود: به نظرم این حضور امام موسی صدر در مجامع علمی کشورهای مسلمان و مواجهه علمی با علمای دیگر مذاهب در پاسخ به چالش های ملل مسلمان قابل الگو برداری و بهره برداری است. درواقع آن عالم گران‌قدر از پایگاه علمی یک عالم تشیع در این گونه مجامع علمی شرکت کرده و نمونه واقعی از یک تعامل و گفت و گوی علمی و فکری را ارائه کرده است، گذشته از این که امام موسی صدر در جامعه لبنان نیز به صورت عملی در پی تحقق نوعی هماهنگی و همبستگی میان مسلمانان و موحدان بوده است و برای همین منظور مبحث وحدت اذان و اقامه و برگزاری مشترک اعیاد اسلامی را در نامه خود به مفتی اهل سنت لبنان اعلام و از آن دفاع می کند.
