سهم مشهدی ها از زیارت حرم مطهر رضوی
به گزارش خبرگزاری رضوی، آمارها در مورد میزان زیارت مشهدی ها شفاف نیست و محور اصلی همه برنامه ریزی های شهری در حرم مطهر رضوی و اطراف آن براساس میزبانی شایسته از زائران تنظیم شده و گویا مجاورین کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.
اما در این زمینه و جلب رضایت مجاورین از امکانات زیارت نمی توان به طور مشخص پاسخ داد چون خط کشی در این زمینه وجود ندارد که میزان اقدامات مسئولان در این راستا به درستی قابل اندازه گیری باشد.
به نظر می‌رسد حضور سالانه بیش از ۳۰ میلیون زائر در مشهد به عنوان پایتخت معنوی ایران و اهمیت خدمت رسانی شایسته به زائران و تحقق اهداف زیارت، میزان رضایت مجاورین از زیارت یا سهم مجاورین در این بخش را تحت الشعاع قرار داده است.
بهار امسال طرح پژوهشی مشترکی توسط منطقه ثامن شهرداری مشهد و پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی انجام گرفت که در آن هزار و ۲۰۰ شهروند مشهد مشارکت داشته و در قالب پرسش‌هایی از آنان وضعیت تشرف مشهدی‌ها به حرم مطهر رضوی مورد بررسی قرار گرفت.
یافته‌های این طرح که در قالب "داده نما" منتشر شده است، نشان می‌دهد ۳۴ درصد از مشهدی‌ها به صورت هفتگی، ۲۷.۹۰ درصد به صورت ماهانه، ۶.۲۰ درصد به صورت سالانه، ۵.۹۰ درصد به صورت روزانه، ۵.۸۰ درصد به صورت فصلی و ۲۰ درصد به صورت متغیر به حرم مطهر رضوی مشرف می‌شوند.
همچنین اوقات تشرف مشهدی‌ها در این طرح ۳۶ درصد در شب، ۲۳.۹۲ درصد در صبحگاه، ۲۳.۸ درصد در عصر، ۱۵.۶۷ درصد در ظهر، ۸.۱۷ درصد در غروب، ۲.۹۲ درصد در نیمه شب، ۸۳ صدم درصد در سحرگاه و ۱۱.۶۷ درصد به صورت متغیر اعلام شده است.
جامعه هدف مورد پرسش در این طرح به این سوال که "چرا مشهدی‌ها کمتر به حرم مطهر رضوی مشرف می‌شوند؟ " پاسخ‌های متفاوتی دادند، به طوری که ۴۶.۹۲ درصد از آنان مشغله و گرفتاری‌های زندگی، ۲۶.۹۲ درصد ترافیک و شلوغی، ۲۲.۵۸ درصد ضعیف شدن اعتقادات مذهبی، ۶.۵۸ درصد مسیرهای طولانی و خسته کننده، ۴.۹۲ درصد مصرف گرایی و مادی گرایی، ۳.۵۸ درصد نبود وسایل حمل و نقل عمومی، ۲.۶۷ درصد جایگزین‌های دیگر برای اوقات فراغت، ۲ درصد آلودگی‌های هوا و صوتی، ۲ درصد وجود آسیب‌های اجتماعی در محدوده حرم مطهر، ۱.۹۲ درصد امکانات رفاهی ضعیف، ۱.۶۷ درصد عدم همراهی سایر اعضای خانواده، ۱.۴۲ درصد برخوردهای نامناسب زائران و ۶.۵۰ درصد نیز علل دیگر را عنوان کردند.
۱۱ درصد دیگر از کسانی که در این طرح مورد پرسش قرار گرفتند، زیارت خود را مناسب و منطقی دانسته و ۹.۱۷ درصد نیز نسبت به این سوال اظهار بی اطلاعی کردند.
مدیر پژوهش و برنامه ریزی معاونت تبلیغات اسلامی آستان قدس رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بر اساس پژوهش هایی که در حرم مطهر رضوی انجام شده است، به ترتیب خراسان رضوی، تهران و اصفهان بیشترین میزان زائرین در حرم مطهر رضوی را دارند.
مهدی لسانی افزود: بر این اساس استانی که بیشترین زائر را در حرم مطهر رضوی دارد، خراسان رضوی است و بیش از ۴۰ درصد از زائرانی که در طول سال به حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) وارد می‌شوند از شهرها و روستاهای خراسان رضوی هستند.
وی اظهار داشت: همچنین براساس پژوهش های انجام گرفته، شهر مشهد در مقایسه با سایر شهرهای کشور بیشترین زائر را در طول سال به حرم مطهر رضوی می فرستد.
وی گفت: براین اساس، این نظر را که "مجاورین یا زائران مشهدی کمتر به زیارت حرم مطهر رضوی می روند" را رد می‌کنیم، زیرا نظرسنجی انجام گرفته توسط مرکز پژوهش آستان قدس رضوی تأیید می‌کند که مشهد دارای بیشترین زائر در حرم مطهر رضوی است.
لسانی افزود: مدیریت پژوهش معاونت تبلیغات آستان قدس رضوی پارسال ۱۰۰ نظرسنجی از زائران به میزان هر هفته دو مرتبه در زمینه میزان استفاده زائران از فعالیت‌های فرهنگی در حرم مطهر رضوی انجام داد.
وی اظهار داشت: اطلاعات ما براساس این نظرسنجی نشان می‌دهد که به صورت میانگین ۳۰ درصد از کل کسانی که در طول روز به حرم مطهر رضوی مشرف شده یا در برنامه‌های فرهنگی حرم مطهر در مناسبت‌های مختلف و برنامه‌های روزانه حرم مانند نماز جماعت و سخنرانی‌ها شرکت کرده اند، مشهدی ها بودند.
وی گفت: در مدت انجام نظرسنجی، به طور میانگین هر روز ۲۲۰ زائر یا مجاور در ورودی های مختلف حرم مطهر مورد پرسش قرار گرفتند که بر اساس آن حضور مجاورین یا مشهدی ها در برخی برنامه ها مانند مراسم شب احیا به بیش از ۵۰ درصد از کل زائرین می‌رسید لذا به طور قطع می‌توان گفت، مشهدی ها همیشه بیشترین شرکت کننندگان در مراسم فرهنگی حرم مطهر رضوی هستند.
مدیر پژوهش معاونت تبلیغات آستان قدس رضوی افزود: طبیعی است که چون میزان دسترسی زائران مشهد به حرم مطهر آسان تر از زائران شهرهای دیگر است، میزان تشرف آنان در طول سال حجم بیشتری را تشکیل دهد و انتظار هم، همین است.
وی اظهار داشت: کسانی که مدعی هستند، خدمات ارائه شده یا ساختار ایجاد شده در حرم مطهر رضوی و اطراف آن برای زیارت مشهدی ها مناسب نیست، باید توضیح دهند که چرا مطلوب نیست.
وی گفت: از دیدگاه من هیچ مانع و مشکلی برای مجاوری که بخواهد حرم مطهر رضوی را زیارت کند، وجود ندارد بویژه از زمانی که وسایل حمل و نقل مانند مترو و خطوط بی.آر.تی ایجاد شده و همه مسیرها به نحوی شکل گرفته است که دسترسی به حرم از دورترین نقطه شهر را آسان کند.
مدیر پژوهش معاونت تبلیغات آستان قدس رضوی افزود: سهم مشهدی ها از زیارت بارگاه منور رضوی در طول سال را باید از زوایای مختلف بررسی کرد و نمی‌توان به صورت کلی به آن پرداخت.
وی اظهار داشت: از دیدگاه کلی در خدمت رسانی به زائر در حرم مطهر رضوی فرقی بین مشهدی و غیر مشهدی نیست، مگر برای مخاطب خاص مانند توانیابان.
وی گفت: از این دیدگاه طرح‌هایی برای مخاطب خاص مانند معلولان توسط مدیریت پژوهش معاونت تبلیغات آستان قدس رضوی اجرا شده تا مشکلات آنان شناسایی و برای حل آنها اقدام شود که به همین منظور به عنوان مثال ۲ هزار ویلچر برای ورود زائران کم توان به حرم مطهر خریداری شده و در کنار همه پله‌ها، رمپ قرار گرفته است.
لسانی افزود: استان خراسان رضوی برای خدمت رسانی به زائر، سند توسعه کمی و کیفی زیارت را در اختیار دارد که مدتی است رها شده و نیاز به بازطراحی و بازبینی مجدد توسط مسئولان دارد.
وی اظهار داشت: برای افزایش سهم زائران مشهدی در زیارت حرم مطهر رضوی باید در سند مزبور هدف کمی مصوب شود و براساس آن مسئولیت دستگاه‌های اجرایی مختلف مشخص گردد زیرا تا زمانی که اهداف کمی در سند کمی و کیفی زیارت مشخص نشود، نمی‌توان ادعا کرد که زائر مشهدی کمتر به زیارت حرم مطهر رضوی مشرف می‌شود.
مدیر کل دفتر اجتماعی، فرهنگی استانداری خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: جلب رضایت مجاورین بارگاه منور رضوی و ایجاد هدف کمی برای زیارت مشهدی ها به عنوان موضوعاتی که باید در قالب سند توسعه کمی، کیفی زیارت لحاظ شود، در دستور کار معاونت هماهنگی امور زائران بوده و در این زمینه برنامه ریزی شده است.
سید حمید موسوی افزود: هدف از اجرای این برنامه ها از بین بردن احساس تبعیض در مشهدی‌ها نسبت به خدماتی که به زائران ارائه می‌شود، بوده تا مجاورین گمان نکنند در خدمت رسانی مورد غفلت قرار گرفته اند.
وی اظهار داشت: برای از بین بردن این ذهنیت، با هماهنگی آستان قدس رضوی و شهرداری مشهد، برنامه‌هایی با موضوع ترویج فرهنگ میزبانی شایسته از زائران اجرا شد که محور اصلی در آن مجاورین بودند.
وی گفت: با همکاری شهرداری مشهد در روزهای چهارشنبه وسایل حمل و نقل در نقاط دوردست مشهد مقدس در نظر گرفته شده تا مشهدی‌هایی که توان جسمی یا مشکلی دارند، بتوانند آسانتر به زیارت حرم مطهر رضوی مشرف شوند.
موسوی افزود: اقتصاد زیارت با محوریت مشهدی ها مورد توجه قرار گرفته به این معنا که جدا از حضور معنوی زائران در مشهد، نفع اقتصادی آن برای مشهدی ها نیز مورد توجه قرار دارد و بازار سوغات یا اقلام دیگر در این حوزه برای مشهدی‌ها باید حفظ شود.
وی اظهار داشت: در مجموع تدوین سند توسعه کمی و کیفی زیارت و اجرای آن مبتنی بر خدمت رسانی شایسته به زائران با محوریت مجاورین است و به هر دو حوزه توجه ویژه شده است.
به نظر می‌رسد حضور سالانه بیش از ۳۰ میلیون زائر در مشهد به عنوان پایتخت معنوی ایران و اهمیت خدمت رسانی شایسته به زائران و تحقق اهداف زیارت، میزان رضایت مجاورین از زیارت یا سهم مجاورین در این بخش را تحت الشعاع قرار داده است.
بهار امسال طرح پژوهشی مشترکی توسط منطقه ثامن شهرداری مشهد و پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی انجام گرفت که در آن هزار و ۲۰۰ شهروند مشهد مشارکت داشته و در قالب پرسش‌هایی از آنان وضعیت تشرف مشهدی‌ها به حرم مطهر رضوی مورد بررسی قرار گرفت.
یافته‌های این طرح که در قالب "داده نما" منتشر شده است، نشان می‌دهد ۳۴ درصد از مشهدی‌ها به صورت هفتگی، ۲۷.۹۰ درصد به صورت ماهانه، ۶.۲۰ درصد به صورت سالانه، ۵.۹۰ درصد به صورت روزانه، ۵.۸۰ درصد به صورت فصلی و ۲۰ درصد به صورت متغیر به حرم مطهر رضوی مشرف می‌شوند.
همچنین اوقات تشرف مشهدی‌ها در این طرح ۳۶ درصد در شب، ۲۳.۹۲ درصد در صبحگاه، ۲۳.۸ درصد در عصر، ۱۵.۶۷ درصد در ظهر، ۸.۱۷ درصد در غروب، ۲.۹۲ درصد در نیمه شب، ۸۳ صدم درصد در سحرگاه و ۱۱.۶۷ درصد به صورت متغیر اعلام شده است.
جامعه هدف مورد پرسش در این طرح به این سوال که "چرا مشهدی‌ها کمتر به حرم مطهر رضوی مشرف می‌شوند؟ " پاسخ‌های متفاوتی دادند، به طوری که ۴۶.۹۲ درصد از آنان مشغله و گرفتاری‌های زندگی، ۲۶.۹۲ درصد ترافیک و شلوغی، ۲۲.۵۸ درصد ضعیف شدن اعتقادات مذهبی، ۶.۵۸ درصد مسیرهای طولانی و خسته کننده، ۴.۹۲ درصد مصرف گرایی و مادی گرایی، ۳.۵۸ درصد نبود وسایل حمل و نقل عمومی، ۲.۶۷ درصد جایگزین‌های دیگر برای اوقات فراغت، ۲ درصد آلودگی‌های هوا و صوتی، ۲ درصد وجود آسیب‌های اجتماعی در محدوده حرم مطهر، ۱.۹۲ درصد امکانات رفاهی ضعیف، ۱.۶۷ درصد عدم همراهی سایر اعضای خانواده، ۱.۴۲ درصد برخوردهای نامناسب زائران و ۶.۵۰ درصد نیز علل دیگر را عنوان کردند.
۱۱ درصد دیگر از کسانی که در این طرح مورد پرسش قرار گرفتند، زیارت خود را مناسب و منطقی دانسته و ۹.۱۷ درصد نیز نسبت به این سوال اظهار بی اطلاعی کردند.
مدیر پژوهش و برنامه ریزی معاونت تبلیغات اسلامی آستان قدس رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بر اساس پژوهش هایی که در حرم مطهر رضوی انجام شده است، به ترتیب خراسان رضوی، تهران و اصفهان بیشترین میزان زائرین در حرم مطهر رضوی را دارند.
مهدی لسانی افزود: بر این اساس استانی که بیشترین زائر را در حرم مطهر رضوی دارد، خراسان رضوی است و بیش از ۴۰ درصد از زائرانی که در طول سال به حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) وارد می‌شوند از شهرها و روستاهای خراسان رضوی هستند.
وی اظهار داشت: همچنین براساس پژوهش های انجام گرفته، شهر مشهد در مقایسه با سایر شهرهای کشور بیشترین زائر را در طول سال به حرم مطهر رضوی می فرستد.
وی گفت: براین اساس، این نظر را که "مجاورین یا زائران مشهدی کمتر به زیارت حرم مطهر رضوی می روند" را رد می‌کنیم، زیرا نظرسنجی انجام گرفته توسط مرکز پژوهش آستان قدس رضوی تأیید می‌کند که مشهد دارای بیشترین زائر در حرم مطهر رضوی است.
لسانی افزود: مدیریت پژوهش معاونت تبلیغات آستان قدس رضوی پارسال ۱۰۰ نظرسنجی از زائران به میزان هر هفته دو مرتبه در زمینه میزان استفاده زائران از فعالیت‌های فرهنگی در حرم مطهر رضوی انجام داد.
وی اظهار داشت: اطلاعات ما براساس این نظرسنجی نشان می‌دهد که به صورت میانگین ۳۰ درصد از کل کسانی که در طول روز به حرم مطهر رضوی مشرف شده یا در برنامه‌های فرهنگی حرم مطهر در مناسبت‌های مختلف و برنامه‌های روزانه حرم مانند نماز جماعت و سخنرانی‌ها شرکت کرده اند، مشهدی ها بودند.
وی گفت: در مدت انجام نظرسنجی، به طور میانگین هر روز ۲۲۰ زائر یا مجاور در ورودی های مختلف حرم مطهر مورد پرسش قرار گرفتند که بر اساس آن حضور مجاورین یا مشهدی ها در برخی برنامه ها مانند مراسم شب احیا به بیش از ۵۰ درصد از کل زائرین می‌رسید لذا به طور قطع می‌توان گفت، مشهدی ها همیشه بیشترین شرکت کننندگان در مراسم فرهنگی حرم مطهر رضوی هستند.
مدیر پژوهش معاونت تبلیغات آستان قدس رضوی افزود: طبیعی است که چون میزان دسترسی زائران مشهد به حرم مطهر آسان تر از زائران شهرهای دیگر است، میزان تشرف آنان در طول سال حجم بیشتری را تشکیل دهد و انتظار هم، همین است.
وی اظهار داشت: کسانی که مدعی هستند، خدمات ارائه شده یا ساختار ایجاد شده در حرم مطهر رضوی و اطراف آن برای زیارت مشهدی ها مناسب نیست، باید توضیح دهند که چرا مطلوب نیست.
وی گفت: از دیدگاه من هیچ مانع و مشکلی برای مجاوری که بخواهد حرم مطهر رضوی را زیارت کند، وجود ندارد بویژه از زمانی که وسایل حمل و نقل مانند مترو و خطوط بی.آر.تی ایجاد شده و همه مسیرها به نحوی شکل گرفته است که دسترسی به حرم از دورترین نقطه شهر را آسان کند.
مدیر پژوهش معاونت تبلیغات آستان قدس رضوی افزود: سهم مشهدی ها از زیارت بارگاه منور رضوی در طول سال را باید از زوایای مختلف بررسی کرد و نمی‌توان به صورت کلی به آن پرداخت.
وی اظهار داشت: از دیدگاه کلی در خدمت رسانی به زائر در حرم مطهر رضوی فرقی بین مشهدی و غیر مشهدی نیست، مگر برای مخاطب خاص مانند توانیابان.
وی گفت: از این دیدگاه طرح‌هایی برای مخاطب خاص مانند معلولان توسط مدیریت پژوهش معاونت تبلیغات آستان قدس رضوی اجرا شده تا مشکلات آنان شناسایی و برای حل آنها اقدام شود که به همین منظور به عنوان مثال ۲ هزار ویلچر برای ورود زائران کم توان به حرم مطهر خریداری شده و در کنار همه پله‌ها، رمپ قرار گرفته است.
لسانی افزود: استان خراسان رضوی برای خدمت رسانی به زائر، سند توسعه کمی و کیفی زیارت را در اختیار دارد که مدتی است رها شده و نیاز به بازطراحی و بازبینی مجدد توسط مسئولان دارد.
وی اظهار داشت: برای افزایش سهم زائران مشهدی در زیارت حرم مطهر رضوی باید در سند مزبور هدف کمی مصوب شود و براساس آن مسئولیت دستگاه‌های اجرایی مختلف مشخص گردد زیرا تا زمانی که اهداف کمی در سند کمی و کیفی زیارت مشخص نشود، نمی‌توان ادعا کرد که زائر مشهدی کمتر به زیارت حرم مطهر رضوی مشرف می‌شود.
مدیر کل دفتر اجتماعی، فرهنگی استانداری خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: جلب رضایت مجاورین بارگاه منور رضوی و ایجاد هدف کمی برای زیارت مشهدی ها به عنوان موضوعاتی که باید در قالب سند توسعه کمی، کیفی زیارت لحاظ شود، در دستور کار معاونت هماهنگی امور زائران بوده و در این زمینه برنامه ریزی شده است.
سید حمید موسوی افزود: هدف از اجرای این برنامه ها از بین بردن احساس تبعیض در مشهدی‌ها نسبت به خدماتی که به زائران ارائه می‌شود، بوده تا مجاورین گمان نکنند در خدمت رسانی مورد غفلت قرار گرفته اند.
وی اظهار داشت: برای از بین بردن این ذهنیت، با هماهنگی آستان قدس رضوی و شهرداری مشهد، برنامه‌هایی با موضوع ترویج فرهنگ میزبانی شایسته از زائران اجرا شد که محور اصلی در آن مجاورین بودند.
وی گفت: با همکاری شهرداری مشهد در روزهای چهارشنبه وسایل حمل و نقل در نقاط دوردست مشهد مقدس در نظر گرفته شده تا مشهدی‌هایی که توان جسمی یا مشکلی دارند، بتوانند آسانتر به زیارت حرم مطهر رضوی مشرف شوند.
موسوی افزود: اقتصاد زیارت با محوریت مشهدی ها مورد توجه قرار گرفته به این معنا که جدا از حضور معنوی زائران در مشهد، نفع اقتصادی آن برای مشهدی ها نیز مورد توجه قرار دارد و بازار سوغات یا اقلام دیگر در این حوزه برای مشهدی‌ها باید حفظ شود.
وی اظهار داشت: در مجموع تدوین سند توسعه کمی و کیفی زیارت و اجرای آن مبتنی بر خدمت رسانی شایسته به زائران با محوریت مجاورین است و به هر دو حوزه توجه ویژه شده است.
