طی گفت‌وگو با مسئولان، کادر اجرایی و هیئت داوران مطرح شد؛
پویایی جلسات قرآن، مطالبه بحق و هم‌افزایی سازمان‌ها برای برپایی مسابقات «سراج»
به گزارش رضوی، جلسات سنتی قرآن، بها دادن به آنها و ارائه راهکارها و زمینه‌هایی برای بقا و احیای مجدد آنها از جمله مواردی است که همواره باید مورد توجه مسئولان و مدیران کشور و از سوی دیگر قاریان بین‌المللی و برجسته کشور نیز قرار گیرد. در این میان برپایی مسابقاتی چون «سراج» از سوی سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران ویژه جلسات سنتی قرآن شهر تهران قابل تأمل بود. مسابقاتی که ویژه جلسات سنتی قرآن در مناطق ۲۲گانه شهر تهران برگزار می‌شد و چهار دوره از آن برپا شد. اما پس از دو سال وقفه هنوز خبری از برگزاری پنجمین دوره و یا ادامه این مسابقات نیست.
مسابقاتی که پس از چهار دوره تا حدودی رونق گرفته بود و بنابر گفته محمد خواجوی، پیشکسوت قرآنی کشورمان، «مسابقات سراج حرکتی است که موجب تشویق متعلمین از سویی و اساتید جلسات قرآنی از جهت دیگر میشود».
وی معتقد است: «به‌گونه‌ای که معلمان این جلسات شاگردانشان را برای حضور در این آزمون، تشویق می‌کنند. مهم‌تر از آن اینکه منتخبان و برگزیدگان این مسابقات رشدیافتگان و پرورش‌یافتگان جلسات سنتی قرآن هستند».
با نگاهی به ادوار گذشته مسابقات سراج می‌توان دریافت که این مسابقات ویژه گروه‌های مختلف سنی زیر ۱۲ سال و ۱۲ تا ۱۸سال و بالای ۱۸ سال، طی دو مرحله مقدماتی و نهایی در سطح مناطق ۲۲ گانه شهر تهران در ۱۰ رشته متشکل از هشت رشته قرائت و دو رشته حفظ در سطوح مبتدی تا پیشرفته برگزار شد. هرچند بنابرگفته حجت‌الاسلام ناصری‌پور، معاون فرهنگی وقت سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران، «آماری از میزان جلسات سنتی قرآن شهر تهران از نخستین دوره مسابقات سراج وجود ندارد». اما شناسایی پدیده‌های قرآنی که شاید امکان حضور در سایر مسابقات قرآن را نداشته‌اند، تقویت بنیه جلسات سنتی قرآن و تبیین آیات موضوعی قرآن از مهمترین اهداف این مسابقات بوده است.
اما چهارمین دوره مسابقات سراج با رقابت نزدیک به ۱۲ هزار شرکت‌کننده همراه بود که از این تعداد ۴۴۰ نفر به مرحله نهایی راه پیدا کردند. همچنین قضاوت این دوره از مسابقات را در مرحله مقدماتی و نهایی، ۱۸۰ نفر از داوران برجسته و بین‌المللی کشورمان برعهده داشتند که در مرحله نهایی ۵۰ نفر منتخب شدند.
گستره مسابقات سراج مناطق ۲۲گانه شهر تهران است
علی‌اکبر توپچی، مسئول برگزاری مسابقات سراج، با وجود اینکه در آبان‌ماه سال ۹۷ خبر از انجام مراحل اولیه و نامه‌نگاری اجرای این طرح به سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران به منظور برپایی این طرح، داد اما با عبور ماه‌های پایانی سال خبری از این مسابقات نشد.
وی در گفت‌وگو با ایکنا درباره علت وقفه دو ساله این مسابقات پس از چهارمین دوره، گفت: آخرین دوره این مسابقات با استقابل خوبی روبرو شد اما متأسفانه در دو سال اخیر به دلیل مشکلات مالی سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران، امکان برگزاری این مسابقات فراهم نشد.
رئیس فرهنگ‌سرای قرآن با تأکید بر اینکه چون گستره مسابقات سراج، مناطق ۲۲گانه شهر تهران است، لذا به پشتوانه این سازمان نیازمندیدم و فرهنگ‌سرای قرآن به عنوان بازوی اجرا و دبیرخانه مسابقات معین شده است، اظهار کرد: در حقیقت هزینه برگزاری این مسابقات بالاست یعنی ۲۲ مسابقه در سطح مناطق و یک مرحله نهایی را برگزار می‌کنیم.
وی ادامه داد: همچنین تنوع رشته‌ها را در رده‌های مختلف سنی نیز برگزار می‌کنیم. لذا نیازمند همراهی و حمایت‌های سازمان فرهنگی ـ هنری و یا مجموعه شهرداری تهران هستیم. امیدوارم با همفکری دوستان بتوانیم این مسابقات را اواخر تابستان اجرایی و عملیاتی کنیم.
توپچی با اشاره به اینکه مسابقات سراج عموماً در سال تحصیلی آموزشی برگزار می‌شد، اظهار کرد: مرحله مقدماتی مسابقات در پاییز و مرحله نهایی نیز در زمستان برگزار میشود.
وی تأکید کرد: امیدوارم امسال مسابقات سراج را ویژه جلسات سنتی قرآن و کلاس‌های آموزشی فرهنگ‌سراها و خانه‌های فرهنگی و مؤسسات قرآنی برگزار کنیم. چون دوستان در سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران برای اجرای این دوره از مسابقات اعلام آمادگی کرده‌اند.
مسئول برگزاری مسابقات سراج با اشاره به مشکلاتی که وقفه در برگزاری مسابقات ایجاد می‌کند، اضافه کرد: با توجه به اینکه اساتید جلسات قرآن زیادی در تهران این موضوع را پیگیری می‌کنند و البته با حمایت مراکز رسانه‌ای و خبری چون شبکه قرآن و معارف سیما، رادیو قرآن، خبرگزاری ایکنا و ... بتوانیم این مشکل را برطرف کنیم.
وی تصریح کرد: در نظر داریم در پنجمین دوره مسابقات، نوآوری را نیز مد نظر قرار دهیم تا چند رشته جدید را در محتواها اضافه کنیم.
بی‌نتیجه ماندن پیشنهادها
بنا بر گزارش ایکنا، در نشست تخصصی ارزیابی چهارمین دوره مسابقات قرآنی «سراج» که در سالن اجتماعات ایکنا برگزار شد نیز بر پیشنهاداتی چون راه‌اندازی باشگاه قرآنیان «سراج»، کتابچه‌ای از اساتید جلسات قرآن با عنوان «سراج»، اختصاص ویژه‌نامه در نیم صفحه از روزنامه همشهری تأکید شد.
توپچی در این باره نیز گفت: متأسفانه این وقفه موجب شد چندین برنامه‌ای که مد نظر داشتیم محقق نشود و امیدواریم امسال بتوانیم حداقل یکی دو موضوع چون راه‌اندازی باشگاه قرآنیان «سراج» را برای منتخبان این مسابقات راه‌اندازی کنیم.
علیرضا نداف از اعضای هیئت داوران مسابقات سراج درباره اهمیت دادن به جلسات سنتی قرآن اظهار کرد: پایه همه فعالیت‌های قرآنی کشور، به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جلسات سنتی قرآن بوده است. به عبارت دیگر در زمان‌های گذشته، جلسات قرآن به صورت سنتی اداره می‌شد، به گونه‌ای که در برخی از شهرها فعالیت این جلسات سنتی بسیار بود و گاه نیز این جلسات در خانه‌ها و ادارات و در برخی از شهرها نیز در مساجد و حسینیه‌ها و تکایا برگزار می‌شد.
وی ادامه داد: پس از پیروزی انقلاب اسلامی این فراگیری در مساجد زیاد شد و روزبه‌روز نیز رونق گرفت. مسابقات سراج این انگیزه را در شرکت‌کنندگان جلسات قرآن به وجود آورد تا منسجم‌تر و پیگیر‌تر در جلسات شرکت کنند و خودشان را با قرآن‌آموزان دیگر جلسات در مناطق مختلف قیاس کنند و سطح خودشان را بسنجند و در زمینه تقویت نقاط قوت و همچنین رفع نقاط ضعف اقدام کنند.
پویایی که مسابقات سراج به جلسات سنتی قرآن داده بود
نداف با اشاره به پویایی که مسابقات سراج به جلسات سنتی قرآن داده بود، اظهار کرد: حتی اساتید جلسات را بیشتر به تکاپو وامی‌داشت تا شاگردپروری کنند و بخش مربیگریشان را تقویت کنند، به گونه‌ای که بچه‌ها گاه به همراه مربی جلسه قرآنشان در مسابقات حضور پیدا می‌کنند و برای آخرین لحظات نقاط قوت و ضعفشان را بررسی می‌کردند، سپس شاگردشان را به کرسی تلاوت می‌فرستادند.
این مدرس قرآن با تأکید بر اینکه مسابقات سراج بر انسجام جلسات سنتی قرآن، نقش‌آفرین بوده است، گفت: به ویژه اینکه در هر جامعه‌ای قشر نوپا و نوجوان اصل پرورش آن رشته هستند لذا این مسابقات برای جوانان کم سن و سال انگیزه بسیاری ایجاد می‌کند و قرآن‌آموزان هرچه بیشتر در این رقابت‌ها قرار گیرند، انگیزه‌شان بیشتر میشود و موجب تقویت جلسات نیز میشود، اگر جلسات قرآن تقویت شود، خیلی از موارد فرهنگی و دینی بیمه قرآن میشود.
گلایه‌ای از میزان جوایز آخرین دوره مسابقات سراج
وی ادامه داد: لذا لازم است تا همیشه از این مسابقات حمایت شود و هر ساله با کمک مسئولان به طور ویژه به آن نگاه شود و برای آن بودجه خوبی در نظر بگیرند و وقفه‌ای در برپایی آن شاهد نباشیم به گونه‌ای که ثمر آن را در جای جای جامعه قرآنی و مسابقات گسترده‌تر خواهیم دید.
نداف با تأکید بر اینکه مهمترین اثر مسابقات قرآنی سراج پرورش قرآنی در مساجد است، اظهار کرد: همچنین در کشف استعدادهای برتر قرآنی نقش‌آفرین بوده است، استاد جلسه، شاگردان حاضر در جلسه را ارزیابی می‌کند و آنهایی که مستعدتر هستند و انگیزه بیشتر را دارند شناسایی می‌کند، به گونه‌ای که برای این مسابقات با آمادگی کامل‌تری حضور پیدا کنند. لذا غربال‌ها برای این مسابقات انجام میشود.
این داوران مسابقات درباره گلایه‌ای که از سطح جوایز آخرین دوره مسابقات سراج بود، اظهار کرد: منتخبان از سطح جوایز خیلی راضی نبودند و امیدواریم در دوره جدید، سطح جوایز بالاتر رود.
وی پیشنهاد داد: با توجه به اینکه بیشتر شرکت کنندگان در این جلسات قشر نوپا و افراد کم سن و سال هستند، باید به گونه‌ای برگزار شود که افراد بیشتری را در بر بگیرند و جوایز آن به صورتی باشد که افراد بیشتری را شامل شود تا افرادی که رتبه نیاورده‌اند انگیزه‌شان را برای حضور در جلسه قرآن از دست ندهند و سال بعد با قوت بیشتری در مسابقات حضور پیدا کنند.
بیانیه هیئت داوران دومین دوره سراج
پس از بر گزاری دومین دوره این مسابقات بیانیه‌ای به دلیل حمایت از جلسات قرآن به عنوان اصلی‌ترین و محوری‌ترین رکن آموزش و پرورش قرآنیان در کلان‌شهر تهران از سوی هیئت داوران صادر شد که شش بند داشت. مفاد این بیانیه با تکیه به حدیث متواتر و قطعی ثقلین آغاز شد و در مفاد بعدی بر تداوم حمایت از جلسات سنتی و هفتگی آموزش قرآن که خاستگاه بی‌بدیل رشد و تربیت قاریان، حافظان و اساتید قرآنی شهر تهران بوده است، طراحی دقیق، برنامه‌ریزی منسجم و بهره‌گیری از نظرات اساتید پیشکسوت و صاحب نظر و خادمان جلسات قرآن با اعتبار مالی مناسب تحت نظارت یک مجموعه تخصصی مانند فرهنگ‌سرای قرآن تأکید شد.
همچنین در مفاد دیگر این بیانیه آمده است نگاه حمایتی و توجه به جلسات قرآنی باید از باب مساعدت و پشتیبانی برای پویایی و جذابیت بیشتر آنها باشد و نه تصدی‌گری و دخالت در مدیریت و روند آموزشی و اجرایی جلسات، زیرا شاخصه این حلقات معنوی مردمی بودن و غیروابسته بودن آنهاست.
در مفاد دیگر این بیانیه بر بی‌بهره بودن بسیاری از مساجد از آموزش قرآن و بهره‌مندی از این ظرفیت‌ها با همکاری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و دیگر نهادهای مربوطه و پیشنهاد ساماندهی و اجرای بهینه طرح و برنامه‌های مصوب در راستای حمایت از جلسات قرآنی شهر تهران و تشکیل دبیرخانه دائمی آن در فرهنگ‌سرای قرآن تأکید شد.
سعید زکی‌لو، مدرس جلسات سنتی قرآن و از اعضای هیئت داوری این مسابقات، با تأکید بر اینکه مسابقات قرآن «سراج» موجب تقویت جلسات سنتی شد، گفت: بیانیه دومین دوره این مسابقات حاوی نکات مهمی بود که هنوز از نظر هیئت داوران این مسابقات زنده است و نیازمند توجه و حمایت جدی بود، پیشنهادهای خوبی داده شد که امیدوار بودیم به آنها بها داده شود.
جلسه‌داران قرآن تهران تصدی‌گری هیچ سازمانی را نمی‌پذیرند
وی با تأکید بر اینکه جلسه‌داران قرآن تهران تصدی‌گری هیچ سازمانی را نمی‌پذیرند، اظهار کرد: آنها خواهان حمایت و پشتیبانی هستند. یعنی از سازمان‌های قرآنی و یا سازمان‌های مرتبط تنها انتظار حمایتی می‌رود. به فرض اگر جلسه‌ای نمی‌تواند تجهیزات و یا ابزار مورد نیاز خود را تأمین کند، آن سازمان برای حمایت ورود پیدا کند.
زکی‌لو بیان کرد: برخورد شورای شهر و شهرداری تهران با نحوه تخصیص بودجه هیچ همخوانی با شعارها و علی‌الخصوص برنامه‌های قرآنی ندارد. نمونه‌اش ناتوانی در برگزاری پنجمین دوره مسابقات سراج پس از دو سال وقفه است که به دلیل ضعف شدید پشتیبانی مالی از طرح، از سوی شهرداری و به تبع آن سازمان فرهنگی ـ هنری اما هنوز بلاتکلیف است. یعنی خلاصه فاصله شعار تا عمل بسیار است.
این مدرس قرآن تصریح کرد: مقدمةالجیش فعالیت‌های قرآنی روحانیون در مساجد آموزش قرآن بود حتی پیش از انقلاب و علت اینکه چرا کمرنگ شده است باید بررسی شود و اینکه چرا حوزه در این جریان بطور جدی ورود پیدا نمی‌کند. آموزش قرآن در مساجد فقط به قرائت ترتیل یک صفحه هر شب، بسنده شده است اما چند مسجد جلسه آموزشی قرآن دارند این نشان می‌دهد که از ظرفیت‌ها به طور کامل استفاده نشده است. می‌توانم خیلی خوشبینانه بگویم که بیشتر از ۳۰ درصد مساجد در این زمینه فعال نیستند.
بلاتکلیفی سراج پس از ۲ سال
رئیس واحد فرهنگ سازی قرآنی فرهنگ‌سرای قرآن ادامه داد: طی آن بیانیه هیئت داوران پیشنهاد داده بود که فرهنگ‌سرای قرآن به عنوان دبیرخانه این موضوع معرفی شود که برای راه‌اندازی آن، نیازمند حمایت هستیم. اما می‌بینیم هنگامی که شهرداری و به تبع آن سازمان‌های تابعه به مشکل مالی برمی‌خورند، لذا بهترین طرح‌ها و برنامه‌هایی چون سراج، که مطالبه اساتید قرآنی و جلسات سنتی قرآنی است، در بلاتکلیفی به سر می‌برد و دو سال وقفه در برپایی آن را شاهد هستیم.
زکی‌لو با اشاره به ره‌آورد مسابقات سراج، اظهار کرد: تنها سامانه جلسات آموزشی قرآن را منطقه به منطقه پس از برگزاری دومین دوره مسابقات سراج، در پایگاه اینترنتی فرهنگ‌سرای قرآن فعال شده است که با هدف دسترسی آسان به جلسات آموزشی قرآن مناطق ۲۲گانه تهران بارگذاری شد که این نتیجه آن حمایت و پشتیبانی و ارتباط‌گیری با جلسات قرآن شهر تهران است.
در ادامه نیز حسین اخوان‌اقدم، مدرس جلسات قرآن و از اعضای تیم اجرایی و هیئت داوران مسابقات سراج، گفت: مسابقات قرآن همانند رقابت‌های دیگر در زمینه‌های فرهنگی و غیرفرهنگی، باعث ایجاد انگیزه در مخاطبان، پویایی و رشد افرادی میشود که در آن زمینه‌ها فعالیت می‌کنند.
وی ادامه داد: این در زمینه‌های علمی، فرهنگی و ... کاملاً اثبات شده است و تمام روانشناسان حوزه آموزش به این تأکید دارند که رقابت‌ها موجب رشد، ترقی، پویایی و ایجاد انگیزه در مخاطبان آن رشته و فن میشود. آموزش‌های قرآنی نیز از این سیر و بحث آموزش مسائل مختلف، جدا نیستند یعنی افرادی که در زمینه‌های مختلف آموزشی و رشته‌های مختلف حفظ و مفاهیم و ... فعالیت می‌کنند اینها دوست دارند که زمینه‌ای برای رقابت به منظور محک زدن خودشان فراهم شود و از سوی دیگر در این مسابقات نیز حائز رتبه شوند و از منافع آن و تشویق‌های آن استفاده کنند.
برگزاری مسابقات قرآنی متنوع در دهه‌های ۶۰ و ۷۰
اخوان‌اقدم بیان کرد: در این زمینه پس از انقلاب در دهه ۶۰ و ۷۰ مسابقات رنگ و وارنگی را برگزار می‌کردیم. مراد از این مسابقات، رقابت‌های منطقه‌ای و محله‌ای و خودجوش از سوی مساجد و مراکزی بود که دغدغه مسابقات داشتند و در کنار آن نیز مسابقات سنتی، دولتی و اوقاف و امور خیریه، سازمان تبلیغات اسلامی و آموزش پرورش برگزار می‌شد و اینها تکمله یکدیگر بودند و هنگامی که مسابقات منطقه‌ای و محله‌ای برگزار می‌شد با ذوق و بنیه‌ای قوی در آن مسابقات شرکت می‌کردند.
وی با اشاره به اینکه در دهه ۶۰ در مسابقات قرآن محله‌ای و منطقه‌ای شرکت‌کننده بوده است، اظهار کرد: نخستین جوایزم را نیز از این مسابقات منطقه‌ای و محله‌ای گرفته‌ام که موجب انگیزه من برای ادامه فعالیت‌های قرآنی و گذراندن دوره‌های تخصصی و تقویت خودم شد تا به صورت حرفه‌ای‌تر به فعالیت‌های قرآنی بپردازم.
این مدرس قرآن با اشاره به کم شدن این مسابقات قرآن منطقه‌ای و محله‌ای برای عموم علاقه‌مندان، اضافه کرد: لذا مسابقات سراج را به صورت عمومی پیش‌بینی کردیم و از مخاطبان روبه پایین جامعه قرآنی برای حضور در این مسابقه دعوت کنیم. افرادی که در جلسات تهران آموزش قرآن می‌بینند اما جایی برای بروز خلاقیت ندارند که الحمد لله موفق بودیم.
وی با اشاره به آمار واقعی از تعداد شرکت‌کنندگان در چهارمین دوره مسابقات سراج، بیان کرد: نزدیک به ۱۱ هزار نفر بدون تکرار اسم در مرحله مقدماتی مسابقات سراج شرکت کردند و برخی از رشته‌ها در مرحله مقدماتی به اتمام می‌رسید مانند رشته خردسالان که هنگامی که میزان کم محفوظاتشان را ارائه می‌دهند و پس از ارزیابی آنها در سه رده الف، ب و ج این مرحله به اتمام می‌رسید و سپس جایزه آنها ارائه می‌شد.
اعضو هیئت داوران این دوره مسابقات اظهار کرد: بنابر این به این نتیجه شگفت‌انگیز رسیدیم که در مسابقه شفاهی و حضوری قرآنی، بیش از ۱۱ هزار نفر در ۲۲ منطقه فرهنگی ـ هنری تهران شرکت پیدا کنند در همین راستا با همه جلسات قرآنی که شناسایی کرده بودیم، ارتباط گرفتیم و از آنها خواستیم تا شاگردان خوبشان را معرفی کنند و سپس فهرستی از آنها جمع‌آوری شد و در پرتال فرهنگ‌سرای قرآن نیز فرم ثبت‌نام را بارگذاری کردیم، این موجب استقبال گسترده جلسات قرآن شد.
همیاری و هم‌افزایی سازمان‌ها برای به نتیجه رسیدن در مورد مسابقات سراج
وی ادامه داد: با دو سال برگزار نشدن آن، توقع به حق در جامعه قرآنی و اساتید ایجاد شده است که چرا مسابقات قرآنی سراج برگزار نمی‌شود. اگر نمی‌توانیم به صورت مستقیم حمایت مادی و معنوی از جلسات قرآنی داشته باشیم، لااقل می‌توانیم این حمایت را در قالب برگزاری یک مسابقه بین شاگردان جلسه قرآنی تهران که کم نیز نیستند، انجام دهیم. این می‌تواند موجب حضور بیشتر خردسالان، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان در جلسات قرآنی و رونق گرفتن این جلسات شود که بدانند می‌توانند با شرکت در مسابقات قرآنی چون سراج، با دیگر شاگردان جلسات قرآن رقابت کنند.
اخوان‌اقدم اظهار کرد: البته ما منکر این نیستیم که سازمان‌های دیگری که می‌توانند کمک کنند، در این عرصه ورود پیدا کنند و با همیاری و هم‌افزایی با یکدیگر به نتیجه به رسید مثلاً مرکز رسیدگی به امور مساجد، سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان دارالقرآن الکریم و سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری و سایر سازمان‌های مرتبط در این راستا می‌تواند هم‌افزایی کنند.
وی با تأکید بر اینکه این کار در حال حاضر به دلیل نبود بودجه متوقف مانده است، بیان کرد: خاطرم هست سازمان دارالقرآن الکریم و تبلیغات این کار را برای جلسات قرآن طی دهه ۸۰ انجام داد و شرکت‌کنندگان خوبی نیز در آن حضور پیدا کردند و سپس مرحله کشوری آن را نیز انجام داد اما بعدها تعطیل شد.
کارشناس مسئول فرهنگی ـ هنری فرهنگسرا درباره جوایز مسابقات سراج در چهارمین دوره، بیان کرد: هدیه عمومی در رده خردسالان اختصاص پیدا می‌کرد و بنابر فراخور حالشان در مناطق، هدیه عمومی نیز برای خردسال و بزرگسال در نظر گرفته شده بود و به تمامی شرکت‌کنندگان در مرحله نهایی نیز هدیه عمومی اعطا شد و رتبه‌های اول تا پنجم نیز مبالغی را به عنوان هدیه دریافت کردند که خیلی زیاد نیز نبود اما امکان پرداخت بیشتر از آنها به دلیل هزینه‌هایی چون حق‌الزحمه داوران و سایر هزینه‌های مناطق وجود نداشت. می‌توان گفت اگر امسال این مسابقات برگزار شود، پیش‌بینی ما این است که حداقل حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد این هدایا افزایش ریالی داشته باشد.
امید است پس از دو سال توقف موقت این دوره از مسابقات که برگ زرینی برای رونق جلسات سنتی قرآن بود و زمینه‌ای برای تشویق قرآن‌آموزان برای حضور حداکثری در مسابقات را فراهم می‌کرد، فکری شود و با چاره‌اندیشی و تأمین بودجه و اعتبار، سراج جزو اولویت‌های نخست طرح و برنامه‌های سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران در نیمه دوم امسال قرار گیرد تا شاید موجب رونق دوباره جلسات سنتی قرآن شهر تهران شود.
وی معتقد است: «به‌گونه‌ای که معلمان این جلسات شاگردانشان را برای حضور در این آزمون، تشویق می‌کنند. مهم‌تر از آن اینکه منتخبان و برگزیدگان این مسابقات رشدیافتگان و پرورش‌یافتگان جلسات سنتی قرآن هستند».
با نگاهی به ادوار گذشته مسابقات سراج می‌توان دریافت که این مسابقات ویژه گروه‌های مختلف سنی زیر ۱۲ سال و ۱۲ تا ۱۸سال و بالای ۱۸ سال، طی دو مرحله مقدماتی و نهایی در سطح مناطق ۲۲ گانه شهر تهران در ۱۰ رشته متشکل از هشت رشته قرائت و دو رشته حفظ در سطوح مبتدی تا پیشرفته برگزار شد. هرچند بنابرگفته حجت‌الاسلام ناصری‌پور، معاون فرهنگی وقت سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران، «آماری از میزان جلسات سنتی قرآن شهر تهران از نخستین دوره مسابقات سراج وجود ندارد». اما شناسایی پدیده‌های قرآنی که شاید امکان حضور در سایر مسابقات قرآن را نداشته‌اند، تقویت بنیه جلسات سنتی قرآن و تبیین آیات موضوعی قرآن از مهمترین اهداف این مسابقات بوده است.
اما چهارمین دوره مسابقات سراج با رقابت نزدیک به ۱۲ هزار شرکت‌کننده همراه بود که از این تعداد ۴۴۰ نفر به مرحله نهایی راه پیدا کردند. همچنین قضاوت این دوره از مسابقات را در مرحله مقدماتی و نهایی، ۱۸۰ نفر از داوران برجسته و بین‌المللی کشورمان برعهده داشتند که در مرحله نهایی ۵۰ نفر منتخب شدند.
گستره مسابقات سراج مناطق ۲۲گانه شهر تهران است
علی‌اکبر توپچی، مسئول برگزاری مسابقات سراج، با وجود اینکه در آبان‌ماه سال ۹۷ خبر از انجام مراحل اولیه و نامه‌نگاری اجرای این طرح به سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران به منظور برپایی این طرح، داد اما با عبور ماه‌های پایانی سال خبری از این مسابقات نشد.وی در گفت‌وگو با ایکنا درباره علت وقفه دو ساله این مسابقات پس از چهارمین دوره، گفت: آخرین دوره این مسابقات با استقابل خوبی روبرو شد اما متأسفانه در دو سال اخیر به دلیل مشکلات مالی سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران، امکان برگزاری این مسابقات فراهم نشد.
رئیس فرهنگ‌سرای قرآن با تأکید بر اینکه چون گستره مسابقات سراج، مناطق ۲۲گانه شهر تهران است، لذا به پشتوانه این سازمان نیازمندیدم و فرهنگ‌سرای قرآن به عنوان بازوی اجرا و دبیرخانه مسابقات معین شده است، اظهار کرد: در حقیقت هزینه برگزاری این مسابقات بالاست یعنی ۲۲ مسابقه در سطح مناطق و یک مرحله نهایی را برگزار می‌کنیم.
وی ادامه داد: همچنین تنوع رشته‌ها را در رده‌های مختلف سنی نیز برگزار می‌کنیم. لذا نیازمند همراهی و حمایت‌های سازمان فرهنگی ـ هنری و یا مجموعه شهرداری تهران هستیم. امیدوارم با همفکری دوستان بتوانیم این مسابقات را اواخر تابستان اجرایی و عملیاتی کنیم.
توپچی با اشاره به اینکه مسابقات سراج عموماً در سال تحصیلی آموزشی برگزار می‌شد، اظهار کرد: مرحله مقدماتی مسابقات در پاییز و مرحله نهایی نیز در زمستان برگزار میشود.
وی تأکید کرد: امیدوارم امسال مسابقات سراج را ویژه جلسات سنتی قرآن و کلاس‌های آموزشی فرهنگ‌سراها و خانه‌های فرهنگی و مؤسسات قرآنی برگزار کنیم. چون دوستان در سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران برای اجرای این دوره از مسابقات اعلام آمادگی کرده‌اند.
مسئول برگزاری مسابقات سراج با اشاره به مشکلاتی که وقفه در برگزاری مسابقات ایجاد می‌کند، اضافه کرد: با توجه به اینکه اساتید جلسات قرآن زیادی در تهران این موضوع را پیگیری می‌کنند و البته با حمایت مراکز رسانه‌ای و خبری چون شبکه قرآن و معارف سیما، رادیو قرآن، خبرگزاری ایکنا و ... بتوانیم این مشکل را برطرف کنیم.
وی تصریح کرد: در نظر داریم در پنجمین دوره مسابقات، نوآوری را نیز مد نظر قرار دهیم تا چند رشته جدید را در محتواها اضافه کنیم.
بی‌نتیجه ماندن پیشنهادها
بنا بر گزارش ایکنا، در نشست تخصصی ارزیابی چهارمین دوره مسابقات قرآنی «سراج» که در سالن اجتماعات ایکنا برگزار شد نیز بر پیشنهاداتی چون راه‌اندازی باشگاه قرآنیان «سراج»، کتابچه‌ای از اساتید جلسات قرآن با عنوان «سراج»، اختصاص ویژه‌نامه در نیم صفحه از روزنامه همشهری تأکید شد.
توپچی در این باره نیز گفت: متأسفانه این وقفه موجب شد چندین برنامه‌ای که مد نظر داشتیم محقق نشود و امیدواریم امسال بتوانیم حداقل یکی دو موضوع چون راه‌اندازی باشگاه قرآنیان «سراج» را برای منتخبان این مسابقات راه‌اندازی کنیم.
علیرضا نداف از اعضای هیئت داوران مسابقات سراج درباره اهمیت دادن به جلسات سنتی قرآن اظهار کرد: پایه همه فعالیت‌های قرآنی کشور، به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جلسات سنتی قرآن بوده است. به عبارت دیگر در زمان‌های گذشته، جلسات قرآن به صورت سنتی اداره می‌شد، به گونه‌ای که در برخی از شهرها فعالیت این جلسات سنتی بسیار بود و گاه نیز این جلسات در خانه‌ها و ادارات و در برخی از شهرها نیز در مساجد و حسینیه‌ها و تکایا برگزار می‌شد.
وی ادامه داد: پس از پیروزی انقلاب اسلامی این فراگیری در مساجد زیاد شد و روزبه‌روز نیز رونق گرفت. مسابقات سراج این انگیزه را در شرکت‌کنندگان جلسات قرآن به وجود آورد تا منسجم‌تر و پیگیر‌تر در جلسات شرکت کنند و خودشان را با قرآن‌آموزان دیگر جلسات در مناطق مختلف قیاس کنند و سطح خودشان را بسنجند و در زمینه تقویت نقاط قوت و همچنین رفع نقاط ضعف اقدام کنند.
پویایی که مسابقات سراج به جلسات سنتی قرآن داده بود
نداف با اشاره به پویایی که مسابقات سراج به جلسات سنتی قرآن داده بود، اظهار کرد: حتی اساتید جلسات را بیشتر به تکاپو وامی‌داشت تا شاگردپروری کنند و بخش مربیگریشان را تقویت کنند، به گونه‌ای که بچه‌ها گاه به همراه مربی جلسه قرآنشان در مسابقات حضور پیدا می‌کنند و برای آخرین لحظات نقاط قوت و ضعفشان را بررسی می‌کردند، سپس شاگردشان را به کرسی تلاوت می‌فرستادند.
این مدرس قرآن با تأکید بر اینکه مسابقات سراج بر انسجام جلسات سنتی قرآن، نقش‌آفرین بوده است، گفت: به ویژه اینکه در هر جامعه‌ای قشر نوپا و نوجوان اصل پرورش آن رشته هستند لذا این مسابقات برای جوانان کم سن و سال انگیزه بسیاری ایجاد می‌کند و قرآن‌آموزان هرچه بیشتر در این رقابت‌ها قرار گیرند، انگیزه‌شان بیشتر میشود و موجب تقویت جلسات نیز میشود، اگر جلسات قرآن تقویت شود، خیلی از موارد فرهنگی و دینی بیمه قرآن میشود.
گلایه‌ای از میزان جوایز آخرین دوره مسابقات سراج
وی ادامه داد: لذا لازم است تا همیشه از این مسابقات حمایت شود و هر ساله با کمک مسئولان به طور ویژه به آن نگاه شود و برای آن بودجه خوبی در نظر بگیرند و وقفه‌ای در برپایی آن شاهد نباشیم به گونه‌ای که ثمر آن را در جای جای جامعه قرآنی و مسابقات گسترده‌تر خواهیم دید.
نداف با تأکید بر اینکه مهمترین اثر مسابقات قرآنی سراج پرورش قرآنی در مساجد است، اظهار کرد: همچنین در کشف استعدادهای برتر قرآنی نقش‌آفرین بوده است، استاد جلسه، شاگردان حاضر در جلسه را ارزیابی می‌کند و آنهایی که مستعدتر هستند و انگیزه بیشتر را دارند شناسایی می‌کند، به گونه‌ای که برای این مسابقات با آمادگی کامل‌تری حضور پیدا کنند. لذا غربال‌ها برای این مسابقات انجام میشود.
این داوران مسابقات درباره گلایه‌ای که از سطح جوایز آخرین دوره مسابقات سراج بود، اظهار کرد: منتخبان از سطح جوایز خیلی راضی نبودند و امیدواریم در دوره جدید، سطح جوایز بالاتر رود.
وی پیشنهاد داد: با توجه به اینکه بیشتر شرکت کنندگان در این جلسات قشر نوپا و افراد کم سن و سال هستند، باید به گونه‌ای برگزار شود که افراد بیشتری را در بر بگیرند و جوایز آن به صورتی باشد که افراد بیشتری را شامل شود تا افرادی که رتبه نیاورده‌اند انگیزه‌شان را برای حضور در جلسه قرآن از دست ندهند و سال بعد با قوت بیشتری در مسابقات حضور پیدا کنند.
بیانیه هیئت داوران دومین دوره سراج
پس از بر گزاری دومین دوره این مسابقات بیانیه‌ای به دلیل حمایت از جلسات قرآن به عنوان اصلی‌ترین و محوری‌ترین رکن آموزش و پرورش قرآنیان در کلان‌شهر تهران از سوی هیئت داوران صادر شد که شش بند داشت. مفاد این بیانیه با تکیه به حدیث متواتر و قطعی ثقلین آغاز شد و در مفاد بعدی بر تداوم حمایت از جلسات سنتی و هفتگی آموزش قرآن که خاستگاه بی‌بدیل رشد و تربیت قاریان، حافظان و اساتید قرآنی شهر تهران بوده است، طراحی دقیق، برنامه‌ریزی منسجم و بهره‌گیری از نظرات اساتید پیشکسوت و صاحب نظر و خادمان جلسات قرآن با اعتبار مالی مناسب تحت نظارت یک مجموعه تخصصی مانند فرهنگ‌سرای قرآن تأکید شد.
همچنین در مفاد دیگر این بیانیه آمده است نگاه حمایتی و توجه به جلسات قرآنی باید از باب مساعدت و پشتیبانی برای پویایی و جذابیت بیشتر آنها باشد و نه تصدی‌گری و دخالت در مدیریت و روند آموزشی و اجرایی جلسات، زیرا شاخصه این حلقات معنوی مردمی بودن و غیروابسته بودن آنهاست.
در مفاد دیگر این بیانیه بر بی‌بهره بودن بسیاری از مساجد از آموزش قرآن و بهره‌مندی از این ظرفیت‌ها با همکاری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و دیگر نهادهای مربوطه و پیشنهاد ساماندهی و اجرای بهینه طرح و برنامه‌های مصوب در راستای حمایت از جلسات قرآنی شهر تهران و تشکیل دبیرخانه دائمی آن در فرهنگ‌سرای قرآن تأکید شد.
سعید زکی‌لو، مدرس جلسات سنتی قرآن و از اعضای هیئت داوری این مسابقات، با تأکید بر اینکه مسابقات قرآن «سراج» موجب تقویت جلسات سنتی شد، گفت: بیانیه دومین دوره این مسابقات حاوی نکات مهمی بود که هنوز از نظر هیئت داوران این مسابقات زنده است و نیازمند توجه و حمایت جدی بود، پیشنهادهای خوبی داده شد که امیدوار بودیم به آنها بها داده شود.
جلسه‌داران قرآن تهران تصدی‌گری هیچ سازمانی را نمی‌پذیرند
وی با تأکید بر اینکه جلسه‌داران قرآن تهران تصدی‌گری هیچ سازمانی را نمی‌پذیرند، اظهار کرد: آنها خواهان حمایت و پشتیبانی هستند. یعنی از سازمان‌های قرآنی و یا سازمان‌های مرتبط تنها انتظار حمایتی می‌رود. به فرض اگر جلسه‌ای نمی‌تواند تجهیزات و یا ابزار مورد نیاز خود را تأمین کند، آن سازمان برای حمایت ورود پیدا کند.
زکی‌لو بیان کرد: برخورد شورای شهر و شهرداری تهران با نحوه تخصیص بودجه هیچ همخوانی با شعارها و علی‌الخصوص برنامه‌های قرآنی ندارد. نمونه‌اش ناتوانی در برگزاری پنجمین دوره مسابقات سراج پس از دو سال وقفه است که به دلیل ضعف شدید پشتیبانی مالی از طرح، از سوی شهرداری و به تبع آن سازمان فرهنگی ـ هنری اما هنوز بلاتکلیف است. یعنی خلاصه فاصله شعار تا عمل بسیار است.
این مدرس قرآن تصریح کرد: مقدمةالجیش فعالیت‌های قرآنی روحانیون در مساجد آموزش قرآن بود حتی پیش از انقلاب و علت اینکه چرا کمرنگ شده است باید بررسی شود و اینکه چرا حوزه در این جریان بطور جدی ورود پیدا نمی‌کند. آموزش قرآن در مساجد فقط به قرائت ترتیل یک صفحه هر شب، بسنده شده است اما چند مسجد جلسه آموزشی قرآن دارند این نشان می‌دهد که از ظرفیت‌ها به طور کامل استفاده نشده است. می‌توانم خیلی خوشبینانه بگویم که بیشتر از ۳۰ درصد مساجد در این زمینه فعال نیستند.
بلاتکلیفی سراج پس از ۲ سال
رئیس واحد فرهنگ سازی قرآنی فرهنگ‌سرای قرآن ادامه داد: طی آن بیانیه هیئت داوران پیشنهاد داده بود که فرهنگ‌سرای قرآن به عنوان دبیرخانه این موضوع معرفی شود که برای راه‌اندازی آن، نیازمند حمایت هستیم. اما می‌بینیم هنگامی که شهرداری و به تبع آن سازمان‌های تابعه به مشکل مالی برمی‌خورند، لذا بهترین طرح‌ها و برنامه‌هایی چون سراج، که مطالبه اساتید قرآنی و جلسات سنتی قرآنی است، در بلاتکلیفی به سر می‌برد و دو سال وقفه در برپایی آن را شاهد هستیم.
زکی‌لو با اشاره به ره‌آورد مسابقات سراج، اظهار کرد: تنها سامانه جلسات آموزشی قرآن را منطقه به منطقه پس از برگزاری دومین دوره مسابقات سراج، در پایگاه اینترنتی فرهنگ‌سرای قرآن فعال شده است که با هدف دسترسی آسان به جلسات آموزشی قرآن مناطق ۲۲گانه تهران بارگذاری شد که این نتیجه آن حمایت و پشتیبانی و ارتباط‌گیری با جلسات قرآن شهر تهران است.
در ادامه نیز حسین اخوان‌اقدم، مدرس جلسات قرآن و از اعضای تیم اجرایی و هیئت داوران مسابقات سراج، گفت: مسابقات قرآن همانند رقابت‌های دیگر در زمینه‌های فرهنگی و غیرفرهنگی، باعث ایجاد انگیزه در مخاطبان، پویایی و رشد افرادی میشود که در آن زمینه‌ها فعالیت می‌کنند.
وی ادامه داد: این در زمینه‌های علمی، فرهنگی و ... کاملاً اثبات شده است و تمام روانشناسان حوزه آموزش به این تأکید دارند که رقابت‌ها موجب رشد، ترقی، پویایی و ایجاد انگیزه در مخاطبان آن رشته و فن میشود. آموزش‌های قرآنی نیز از این سیر و بحث آموزش مسائل مختلف، جدا نیستند یعنی افرادی که در زمینه‌های مختلف آموزشی و رشته‌های مختلف حفظ و مفاهیم و ... فعالیت می‌کنند اینها دوست دارند که زمینه‌ای برای رقابت به منظور محک زدن خودشان فراهم شود و از سوی دیگر در این مسابقات نیز حائز رتبه شوند و از منافع آن و تشویق‌های آن استفاده کنند.
برگزاری مسابقات قرآنی متنوع در دهه‌های ۶۰ و ۷۰
اخوان‌اقدم بیان کرد: در این زمینه پس از انقلاب در دهه ۶۰ و ۷۰ مسابقات رنگ و وارنگی را برگزار می‌کردیم. مراد از این مسابقات، رقابت‌های منطقه‌ای و محله‌ای و خودجوش از سوی مساجد و مراکزی بود که دغدغه مسابقات داشتند و در کنار آن نیز مسابقات سنتی، دولتی و اوقاف و امور خیریه، سازمان تبلیغات اسلامی و آموزش پرورش برگزار می‌شد و اینها تکمله یکدیگر بودند و هنگامی که مسابقات منطقه‌ای و محله‌ای برگزار می‌شد با ذوق و بنیه‌ای قوی در آن مسابقات شرکت می‌کردند.
وی با اشاره به اینکه در دهه ۶۰ در مسابقات قرآن محله‌ای و منطقه‌ای شرکت‌کننده بوده است، اظهار کرد: نخستین جوایزم را نیز از این مسابقات منطقه‌ای و محله‌ای گرفته‌ام که موجب انگیزه من برای ادامه فعالیت‌های قرآنی و گذراندن دوره‌های تخصصی و تقویت خودم شد تا به صورت حرفه‌ای‌تر به فعالیت‌های قرآنی بپردازم.
این مدرس قرآن با اشاره به کم شدن این مسابقات قرآن منطقه‌ای و محله‌ای برای عموم علاقه‌مندان، اضافه کرد: لذا مسابقات سراج را به صورت عمومی پیش‌بینی کردیم و از مخاطبان روبه پایین جامعه قرآنی برای حضور در این مسابقه دعوت کنیم. افرادی که در جلسات تهران آموزش قرآن می‌بینند اما جایی برای بروز خلاقیت ندارند که الحمد لله موفق بودیم.
وی با اشاره به آمار واقعی از تعداد شرکت‌کنندگان در چهارمین دوره مسابقات سراج، بیان کرد: نزدیک به ۱۱ هزار نفر بدون تکرار اسم در مرحله مقدماتی مسابقات سراج شرکت کردند و برخی از رشته‌ها در مرحله مقدماتی به اتمام می‌رسید مانند رشته خردسالان که هنگامی که میزان کم محفوظاتشان را ارائه می‌دهند و پس از ارزیابی آنها در سه رده الف، ب و ج این مرحله به اتمام می‌رسید و سپس جایزه آنها ارائه می‌شد.
اعضو هیئت داوران این دوره مسابقات اظهار کرد: بنابر این به این نتیجه شگفت‌انگیز رسیدیم که در مسابقه شفاهی و حضوری قرآنی، بیش از ۱۱ هزار نفر در ۲۲ منطقه فرهنگی ـ هنری تهران شرکت پیدا کنند در همین راستا با همه جلسات قرآنی که شناسایی کرده بودیم، ارتباط گرفتیم و از آنها خواستیم تا شاگردان خوبشان را معرفی کنند و سپس فهرستی از آنها جمع‌آوری شد و در پرتال فرهنگ‌سرای قرآن نیز فرم ثبت‌نام را بارگذاری کردیم، این موجب استقبال گسترده جلسات قرآن شد.
همیاری و هم‌افزایی سازمان‌ها برای به نتیجه رسیدن در مورد مسابقات سراج
وی ادامه داد: با دو سال برگزار نشدن آن، توقع به حق در جامعه قرآنی و اساتید ایجاد شده است که چرا مسابقات قرآنی سراج برگزار نمی‌شود. اگر نمی‌توانیم به صورت مستقیم حمایت مادی و معنوی از جلسات قرآنی داشته باشیم، لااقل می‌توانیم این حمایت را در قالب برگزاری یک مسابقه بین شاگردان جلسه قرآنی تهران که کم نیز نیستند، انجام دهیم. این می‌تواند موجب حضور بیشتر خردسالان، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان در جلسات قرآنی و رونق گرفتن این جلسات شود که بدانند می‌توانند با شرکت در مسابقات قرآنی چون سراج، با دیگر شاگردان جلسات قرآن رقابت کنند.
اخوان‌اقدم اظهار کرد: البته ما منکر این نیستیم که سازمان‌های دیگری که می‌توانند کمک کنند، در این عرصه ورود پیدا کنند و با همیاری و هم‌افزایی با یکدیگر به نتیجه به رسید مثلاً مرکز رسیدگی به امور مساجد، سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان دارالقرآن الکریم و سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری و سایر سازمان‌های مرتبط در این راستا می‌تواند هم‌افزایی کنند.
وی با تأکید بر اینکه این کار در حال حاضر به دلیل نبود بودجه متوقف مانده است، بیان کرد: خاطرم هست سازمان دارالقرآن الکریم و تبلیغات این کار را برای جلسات قرآن طی دهه ۸۰ انجام داد و شرکت‌کنندگان خوبی نیز در آن حضور پیدا کردند و سپس مرحله کشوری آن را نیز انجام داد اما بعدها تعطیل شد.
کارشناس مسئول فرهنگی ـ هنری فرهنگسرا درباره جوایز مسابقات سراج در چهارمین دوره، بیان کرد: هدیه عمومی در رده خردسالان اختصاص پیدا می‌کرد و بنابر فراخور حالشان در مناطق، هدیه عمومی نیز برای خردسال و بزرگسال در نظر گرفته شده بود و به تمامی شرکت‌کنندگان در مرحله نهایی نیز هدیه عمومی اعطا شد و رتبه‌های اول تا پنجم نیز مبالغی را به عنوان هدیه دریافت کردند که خیلی زیاد نیز نبود اما امکان پرداخت بیشتر از آنها به دلیل هزینه‌هایی چون حق‌الزحمه داوران و سایر هزینه‌های مناطق وجود نداشت. می‌توان گفت اگر امسال این مسابقات برگزار شود، پیش‌بینی ما این است که حداقل حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد این هدایا افزایش ریالی داشته باشد.
امید است پس از دو سال توقف موقت این دوره از مسابقات که برگ زرینی برای رونق جلسات سنتی قرآن بود و زمینه‌ای برای تشویق قرآن‌آموزان برای حضور حداکثری در مسابقات را فراهم می‌کرد، فکری شود و با چاره‌اندیشی و تأمین بودجه و اعتبار، سراج جزو اولویت‌های نخست طرح و برنامه‌های سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران در نیمه دوم امسال قرار گیرد تا شاید موجب رونق دوباره جلسات سنتی قرآن شهر تهران شود.
