دینداری امری گزینشی شده است

به گزارش خبرگزاری رضوی، در ابتدای این نشست دکتر محدثی با اشاره به اینکه دین ابعاد وسیع­تری از دینداری دارد، به سطوح مختلف دین اعم از سطح کلان، سطح میانه و سطح خرد اشاره کردند که مبحث «دینداری» را مربوط به سطح خرد دین دانستند. وی هم­چنین اظهار داشت: با اینکه دین و دینداری هردوباهم مرتبط هستند ولی لزوماً یکی نیستند به‌­همین دلیل بین تحولات دین و تحولات دینداری تفاوت وجود دارد و لزوماً چالش­های آن دو یکی نیست. 
ایشان افزود: برخلاف تحقیقات کمی که وضعیت دینداری را بدون تغییرجدی و با ثبات نسبی اعلام می­کنند، وضعیت دینداری مردم ایران مطابق با تحقیقات کیفی دچار یک تحول اساسی شده است. به زعم این جامعه‌شناس، مشکلی که در ایران در زمینه تحقیقات وجود دارد این است که انجام تحقیقات کیفی بسیار کم است وبه‌عنوان مثال هیچ تحقیقی در مورد بی­دینی وجود ندارد. طبق تحقیقات کیفی در نسل­های جدید پس از انقلاب (نسل سوم) فقه و شریعت به لحاظ اجتماعی و دینداری شریعت‌مدارانه و فقاهتی روند رو­به افولی داشته که آن پایگاه اجتماعی خود را از دست داده است. به عبارت دیگر دینداری تام­گرا تضعیف و دینداری ذره­ای و جزیره­ای در­حال شکل­گیری است. به­ این معنا که در اقتصاد و معاملات، روابط اجتماعی، تفریحات، اخلاق جنسی و... دین بسیار کم­رنگ شده و درمقابل در موارد دیگری از زندگی ممکن است دین حضور داشته باشد. به عبارت دیگر دینداری امری گزینشی شده است. دکتر محدثی همچنین افزود: دینداری در حوزه مفاهیم و دلالت­ها نیز دچار تغییر شده است مثلاً در مورد مفهوم «گناه» تعبیر و تفسیر شخصی از آن رواج یافته و یا مفهومی مثل مفهوم «خدا» تغییر کرده و خدا دیگر آن پروردگارغضبناک و داور دقیق و جبار نیست، بلکه خدا بیشتر به‌عنوان یک دوست فهمیده می­شود که می­توان به او تکیه کرد.

دکتر محدثی با اشاره به تحقیقات خود اظهار کرد: دینداری نسل اول انقلاب به­شدت دیگراتکایی و مرجعیت­سالارانه بوده درحالی که دینداری نسل جدید(نسل سوم انقلاب) بسیار خوداتکایانه شده است. وی به­‌عنوان نتیجه بحث خود اعلام کرد: تحولات دینداری درعرصه کیفی بوده و تحقیقات موجود تاکنون نتوانسته این تحولات را بسنجد. 
در ادامه این نشست، دکتر طالبان باتوجه به صحبت­های دکتر محدثی و درراستای نقض آن­ها اظهار داشت: اینکه گفته شود که یافته‌­های پیمایش کمی واقع­نما نیست یعنی نتیجه تحقیق، مصنوع روش است که با روش کمی به یک جواب و با روش کیفی به جواب دیگری می­رسیم! که این مسأله اعتبار علم را زیر سؤال می­برد و همین منازعات درمورد روش­های کمی و کیفی باعث لطمه‌زدن به جامعه­شناسی شده است. وی افزود: هم نتایج کیفی و هم نتایج کمی درست است. گزاره‌ها متفاوت نیستند که مقابل هم قرار بگیرند. به‌­جای این یا آن می توانیم بگوییم هم این و هم آن که هردو به جواب­های یکسانی می­رسند. 

همچنین دکتر طالبان در ادامه بحث خود به تفاوت در موضوع و مراد تحقیقات کمی و کیفی انجام شده درمورد تحولات دینداری اشاره و اعلام کرد: در تحقیقات کمی تغییرات «شاخص»­های دینداری در طول زمان بررسی می­شود یعنی بررسی تغییر از یک سطح به سطح دیگر در پیمایش طولی ولی در تحقیقات کیفی تحول از یک «نوع» دینداری به نوع دیگر بررسی می­شود که این ماهیتاً متفاوت از تحقیقات کمی است. دکتر طالبان هم­چنین اظهار داشت: «واحد تحلیل» نیز در این دو دسته تحقیقات بایکدیگر تفاوت دارد. درپیمایش­ها سراغ افراد می­رویم ولی تحلیل در سطح کشور و برای کل افراد جامعه اعلام می­کنیم و مثلاً در حوزه دینداری بررسی شاخص­های مختلف دینداری در دوره­های مختلف را بدون توجه به تحول فردی مبنا قرار می­دهیم اما در تحقیق کیفی واحد تحلیل «فرد» است در چرخه حیاتش که آیا در دینداری اش دچار تحول شده است یا خیر؟ که این امر بیشتر مرتبط با روان­شناسی رشد و تحول است که به توصیف و تبیین تغییرات در طول زندگی یک فرد می­پردازد. دکتر طالبان هم­چنین افزود: «برد و دامنه موضوع» نیز در این دو گروه تحقیق فرق می­کند. وقتی سؤال وضعیت دینداری ایرانیان در چند دهه اخیر است، فقط و فقط باید تحقیق در سطح ملی باشد و باید بر یک جمعیت وسیع صدق کند و اینکه با پیمایش کیفی و تدارک یک نمونه کوچک آماری و پرسش از تعدادی محدود، نمی‌توان نتیجه را به کل ایرانیان تعمیم داد.
دکتر محدثی در ادامه سخنان دکتر طالبان چنین بیان کرد: تحقیقات کمی موجود این تحولات را نشان نمی­دهند و باید در کار­های پیمایشی تحول ایجاد کنیم و موضوعات جدیدی تعریف کنیم که بتواند این تحولات را بسنجد. در پایان ایشان افزود: تحقیقات کمی و کیفی را باید به صورت مکمل در کنار هم داشته باشیم تا بتوانیم به نتایج دقیقی دست یابیم.