آیت الله رمضانی:
اسلام بر هر آنچه که به کرامت آدمیان توجّه می دهد، تأکید می ورزد
به گزارش خبرگزاری رضوی، متن زیر خطبه های نماز جمعه مرکز اسلامی هامبورگ به امامت آیت الله رمضانی است که روز گذشته در هامبورگ برگزار شد.
الحمد لله ربّ العالمین و الحمد لله الذی لا مُضادّ له فی مُلکه و لا مُنازِعَ لَهُ فی أمره. الحمدالله الذی لا شریک لَهُ فی خلقه ولا شبیه لَهُ فی عَظَمَتِه (جزء من دعاء الإفتتاح) وصلّی الله علی سیدّنا ونبیّنا محمّد صلّی الله علیه و علی آله الطاهرین و اصحابه المنتجبین. عبادالله ! اوصیکم و نفسی بتقوی الله و اتّباع امره و نهیه
یکی از شاخصه ها و خصوصیات اصلی و اساسی انسان، مسئولیت پذیری اوست. از اینرو شناخت انواع مسئولیت ها برای انجام و اجرای آنها بسیار ضروری و مهمّ است و دین مبین اسلام آیینی است که انسان را با مسئولیت های گوناگونش آشنا می نماید.
از سوی دیگر امروزه سازمان های جهانی نیز به دنبال نشان دادن مسئولیت های انسانی هستند، چه اینکه در سال ۱۹۹۷ در اعلامیه پارلمان ادیان جهانی که توسط شورائی متشکّل از سیاست مداران خبره و با تجربه جهان، برای تحقّق و تحکیم اعلامیه حقوق بشر تصویب شد، اصولی مورد توجّه قرار گرفت که حکایت از این شأن و جایگاه انسان دارد. به این معنا که ما انسانیم و نسبت به بسیاری از مسائل، باید احساس مسئولیت داشته باشیم.
اصول اعلامیه پارلمان ادیان جهانی عبارتند از:
اصل اوّل: هر انسانی قطع نظر از رنگ، نژاد، دین، طبقه اجتماعی، زبان و... دارای شأن و منزلت است و دولت ها و افراد موظّفند برای آن احترام قائل باشند و عملی که با آن منافات داشته باشد را مرتکب نشوند.
اصل دوم: هر انسانی وظیفه دارد که با دیگران انسانی رفتار کند و از رفتارهای غیرانسانی پرهیز نماید.
اصل سوم: هیچ فرد، گروه، سازمان، دولت، ارتش و پلیسی فوق معیارهای خوبی و بدی نیست و همه باید خود را با معیارهای خوبی و بدی بسنجند. هر انسانی وظیفه دارد که مشوّق خوبی باشد و از بدی دوری کند.
اصل چهارم: همان قاعده طلایی معروفی که در میان فرهنگها و ادیان مختلف با عبارات سلبی یا ایجابی بیان می دارد: «آنچه را برای خود نمی پسندی، برای دیگران نیز روا مَدار، یا با دیگران چنان رفتار کن که دوست داری با تو رفتار شود».
اصل پنجم: هیچ کس حق صدمه، ترور یا کشتن انسان دیگری را ندارد. این اصل، حق دفاع مشروع افراد یا جوامع از خودشان را نفی نمی کند.
اصل ششم: نزاع میان دولت ها، گروه ها یا افراد باید به نحو مسالمت آمیز و بدون خشونت حل شود. هیچ حکومتی نباید در مقابل نسل کشی یا تروریسم از خود مسامحه نشان دهد یا در این گونه اعمال مشارکت کند.
اصل هفتم: ارزش و بهای هر انسانی، بی نهایت است و به شکل بی قید و شرط باید رعایت گردد. همچنین از حیوانات و محیط طبیعی نیز باید حمایت شود. همه انسانها مسئول حفظ و حمایت از هوا، آب و خاک هستند.
اصل هشتم: هر انسانی مسؤولیت دارد که با درستی، صداقت و انصاف رفتار کند. هیچ فرد یا گروهی نباید دزدی کند یا عمداً دیگران را از داریی هایشان محروم کند.
اصل نهم: هر کسی که ابزارهای لازم را در اختیار دارد، مسئولیت دارد جهت از بین بردن فقر، سوء تغذیه، جهل و نابرابری تلاش نماید. برای تامین منزلت، آزادی، امنیت و عدالت برای همه مردم، باید اقدامات پایداری انجام دهد.
اصل دهم: هر شخصی موظف است که از استعدادهای خود جهت دسترسی همگان به تعلیم و تربیت و کار مناسب بهره بَرد. هر کسی باید از نیازمندان، محرومان، معلولان و قربانیان تبعیض، حمایت کند.
اصل یازدهم: از دارایی و ثروت باید مسؤولانه و مطابق با عدالت و در جهت پیشرفت انسانی استفاده شود. از قدرت سیاسی و اقتصادی نباید برای سلطه استفاده شود، بلکه باید در خدمت عدالت اقتصادی و نظم اجتماعی باشد.
اصل دوازدهم: هر انسانی وظیفه دارد که با راستی و صداقت سخن بگوید و عمل نماید. هیچ شخصی، هر قدر هم بزرگ و قدرتمند باشد، حق دروغگویی ندارد. حریم خصوصی و اسرار شخصی هرکسی محترم است.
اصل سیزدهم: سیاست مداران، کسانی که در خدمات عمومی کار می کنند، تجار، دانشمندان، نویسندگان، هنرمندان، پزشکان، حقوق دانان و دیگر متخصصان، از معیارهای عام اخلاقی مستثنی نیستند.
اصل چهاردهم: رسانه های جمعی باید در آگاهی بخشیدن به جامعه و نقد ساختارهای آن و اَعمال حکومت آزاد باشند. این آزادی رسانه ها در ارائه گزارش های صحیح، اساسی است.
اصل پانزدهم: در حالیکه آزادی دینی باید تضمین شود، نمایندگان ادیان باید از پیش داوری ها و تبعیض نسبت به عقاید دیگران پرهیز کنند. آنان نباید به نفرت، تعصّب و جنگ های دینی مشروعیت ببخشند، بلکه باید تسامح و احترام متقابل را در بین مردم تقویت کنند.
اصل شانزدهم: همه مردان و زنان مسؤولیت دارند که به یکدیگر احترام بگذارند و همدیگر را درک کنند. هیچ کس حق ندارد که از دیگری بهره کشی جنسی کند، زن و شوهر هر دو مسؤول تحقّق آسایش و رفاه همدیگرند.
اصل هفدهم: ازدواج با همه تنوّع فرهنگی و دینی اش مستلزم محبت، وفاداری و گذشت است و تضمین امنیت و احترام متقابل باید هدف آن باشد.
اصل هجدهم: هر یک از زوجین مسؤول برنامه ریزی معقول برای امور خانواده هستند. رابطه میان والدین و فرزندان باید منعکس کننده تعلق خاطر، قدردانی، احترام و محبت متقابل باشد. والدین یا دیگر افراد بالغ نباید از کودکان بهره کشی و سوء استفاده کنند یا آنان را آزار و اذیت کنند.
با مقایسه اصول این اعلامیه و نیز اصول اخلاق جهانی به نظر می رسد که هر دو یک هدف را دنبال می کنند و آن تلاش برای تحقّق صلح جهانی از طریق هنجارها و اصول مشترک میان ادیان و فرهنگهای مختلف است. چنانکه ملاحظه می شود محتوای اعلامیه مسئولیت ها، دقیقا شبیه محتوای اعلامیه اخلاق جهانی است. هر دو درباره یک توافق اساسی بر سر ارزشها و معیارهای نقض ناپذیرند. به عبارت دیگر هر دو درباره یک اخلاق جهانی هستند.
اگر به منابع اصلی اسلام یعنی قرآن و سخنان رهبران الهی توجّه شود، این مهم به دست می آید که اسلام بر هر آنچه که به کرامت آدمیان توجّه می دهد، تأکید می ورزد و همواره به وظایف انسانها نسبت به خود و دیگران و حتی محیط زیست اهتمام می ورزد. آموزه هایی مانند مانند احترام به آزادی و عدالت، احترام به انسان، توجّه به معیارهای ارزشی انسانی، مقابله با خشونت و رعب و وحشت، توجّه به درستی، صداقت، انصاف، تلاش برای از بین بردن فقر و سوءتغذیه، جهل و نابرابری برای تأمین منزلت، آزادی، امنیت، عدالت، توجّه به تعلیم و تربیت، توزیع عادلانه ثروت و قدرت برای حفظ کرامت همه انسانها، توجّه به حریم خصوصی و اسرار شخصی، آگاهی بخشی به افراد جامعه و مقابله با غده سرطانی جهل و نادانی، احترام به پیروان ادیان، احترام متقابل زنان و مردان برای استیفای حقوق مشترک، ازدواج بر اساس محبت و مودّت برای تکثیر نسل و مبارزه با ناهنجاریهای اخلاقی و جنسی و بسیاری از امور دیگر در اسلام مورد تأکید قرار گرفته است.
اما افزون بر همۀ اینها به یک حق بزرگ و اساسی دیگر نیز تأکید می ورزد و آن حق خدای متعال و توجّه به فرامین و دستورات وی برای رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی است که از اهمیت بسیار مهمی برخوردار است. نتیجه این حق و مسئولیت پذیری انسان، او را به یک اطمینان و آرامش جاودانه و همیشگی می رساند و همۀ انسانها می توانند بهشت دنیا را تجربه نمایند.
به طور کلی اسلام در همه ابعاد در خصوص انسان به مسئولیت ها توجه می دهد، اعم از آنکه مربوط به خودش باشد یا مرتبط با انسانهای دیگر و یا مربوط به خداوند خالق متعال باشد. بسیار روشن است اینکه انسان درباره خود نیز مسئولیت و تکلیف و تعهد دارد از مسائل مهمی است که در ادیان آسمانی از جمله اسلام به صورت دقیق، عمیق و جامع به آن پرداخته شده است. اینکه امروزه فقط به بحث حق و حقوق انسان تاکید می شود، بدون توجه به تکلیف و تعهّد و مانند آن به نظر می رسد نوعی انحراف در بحث خواهد بود و در حقیقت یا فریب دادن خود است و یا دیگران. به هر حال توجه به این سه مرحله از مسئولیت که در آیات و روایات به صورت مکرّر مورد توجه قرار گرفته است، حکایت از جامعیت بحث مسئولیت پذیری انسان دارد.
الحمد لله ربّ العالمین و الحمد لله الذی لا مُضادّ له فی مُلکه و لا مُنازِعَ لَهُ فی أمره. الحمدالله الذی لا شریک لَهُ فی خلقه ولا شبیه لَهُ فی عَظَمَتِه (جزء من دعاء الإفتتاح) وصلّی الله علی سیدّنا ونبیّنا محمّد صلّی الله علیه و علی آله الطاهرین و اصحابه المنتجبین. عبادالله ! اوصیکم و نفسی بتقوی الله و اتّباع امره و نهیه
یکی از شاخصه ها و خصوصیات اصلی و اساسی انسان، مسئولیت پذیری اوست. از اینرو شناخت انواع مسئولیت ها برای انجام و اجرای آنها بسیار ضروری و مهمّ است و دین مبین اسلام آیینی است که انسان را با مسئولیت های گوناگونش آشنا می نماید.
از سوی دیگر امروزه سازمان های جهانی نیز به دنبال نشان دادن مسئولیت های انسانی هستند، چه اینکه در سال ۱۹۹۷ در اعلامیه پارلمان ادیان جهانی که توسط شورائی متشکّل از سیاست مداران خبره و با تجربه جهان، برای تحقّق و تحکیم اعلامیه حقوق بشر تصویب شد، اصولی مورد توجّه قرار گرفت که حکایت از این شأن و جایگاه انسان دارد. به این معنا که ما انسانیم و نسبت به بسیاری از مسائل، باید احساس مسئولیت داشته باشیم.
اصول اعلامیه پارلمان ادیان جهانی عبارتند از:
اصل اوّل: هر انسانی قطع نظر از رنگ، نژاد، دین، طبقه اجتماعی، زبان و... دارای شأن و منزلت است و دولت ها و افراد موظّفند برای آن احترام قائل باشند و عملی که با آن منافات داشته باشد را مرتکب نشوند.
اصل دوم: هر انسانی وظیفه دارد که با دیگران انسانی رفتار کند و از رفتارهای غیرانسانی پرهیز نماید.
اصل سوم: هیچ فرد، گروه، سازمان، دولت، ارتش و پلیسی فوق معیارهای خوبی و بدی نیست و همه باید خود را با معیارهای خوبی و بدی بسنجند. هر انسانی وظیفه دارد که مشوّق خوبی باشد و از بدی دوری کند.
اصل چهارم: همان قاعده طلایی معروفی که در میان فرهنگها و ادیان مختلف با عبارات سلبی یا ایجابی بیان می دارد: «آنچه را برای خود نمی پسندی، برای دیگران نیز روا مَدار، یا با دیگران چنان رفتار کن که دوست داری با تو رفتار شود».
اصل پنجم: هیچ کس حق صدمه، ترور یا کشتن انسان دیگری را ندارد. این اصل، حق دفاع مشروع افراد یا جوامع از خودشان را نفی نمی کند.
اصل ششم: نزاع میان دولت ها، گروه ها یا افراد باید به نحو مسالمت آمیز و بدون خشونت حل شود. هیچ حکومتی نباید در مقابل نسل کشی یا تروریسم از خود مسامحه نشان دهد یا در این گونه اعمال مشارکت کند.
اصل هفتم: ارزش و بهای هر انسانی، بی نهایت است و به شکل بی قید و شرط باید رعایت گردد. همچنین از حیوانات و محیط طبیعی نیز باید حمایت شود. همه انسانها مسئول حفظ و حمایت از هوا، آب و خاک هستند.
اصل هشتم: هر انسانی مسؤولیت دارد که با درستی، صداقت و انصاف رفتار کند. هیچ فرد یا گروهی نباید دزدی کند یا عمداً دیگران را از داریی هایشان محروم کند.
اصل نهم: هر کسی که ابزارهای لازم را در اختیار دارد، مسئولیت دارد جهت از بین بردن فقر، سوء تغذیه، جهل و نابرابری تلاش نماید. برای تامین منزلت، آزادی، امنیت و عدالت برای همه مردم، باید اقدامات پایداری انجام دهد.
اصل دهم: هر شخصی موظف است که از استعدادهای خود جهت دسترسی همگان به تعلیم و تربیت و کار مناسب بهره بَرد. هر کسی باید از نیازمندان، محرومان، معلولان و قربانیان تبعیض، حمایت کند.
اصل یازدهم: از دارایی و ثروت باید مسؤولانه و مطابق با عدالت و در جهت پیشرفت انسانی استفاده شود. از قدرت سیاسی و اقتصادی نباید برای سلطه استفاده شود، بلکه باید در خدمت عدالت اقتصادی و نظم اجتماعی باشد.
اصل دوازدهم: هر انسانی وظیفه دارد که با راستی و صداقت سخن بگوید و عمل نماید. هیچ شخصی، هر قدر هم بزرگ و قدرتمند باشد، حق دروغگویی ندارد. حریم خصوصی و اسرار شخصی هرکسی محترم است.
اصل سیزدهم: سیاست مداران، کسانی که در خدمات عمومی کار می کنند، تجار، دانشمندان، نویسندگان، هنرمندان، پزشکان، حقوق دانان و دیگر متخصصان، از معیارهای عام اخلاقی مستثنی نیستند.
اصل چهاردهم: رسانه های جمعی باید در آگاهی بخشیدن به جامعه و نقد ساختارهای آن و اَعمال حکومت آزاد باشند. این آزادی رسانه ها در ارائه گزارش های صحیح، اساسی است.
اصل پانزدهم: در حالیکه آزادی دینی باید تضمین شود، نمایندگان ادیان باید از پیش داوری ها و تبعیض نسبت به عقاید دیگران پرهیز کنند. آنان نباید به نفرت، تعصّب و جنگ های دینی مشروعیت ببخشند، بلکه باید تسامح و احترام متقابل را در بین مردم تقویت کنند.
اصل شانزدهم: همه مردان و زنان مسؤولیت دارند که به یکدیگر احترام بگذارند و همدیگر را درک کنند. هیچ کس حق ندارد که از دیگری بهره کشی جنسی کند، زن و شوهر هر دو مسؤول تحقّق آسایش و رفاه همدیگرند.
اصل هفدهم: ازدواج با همه تنوّع فرهنگی و دینی اش مستلزم محبت، وفاداری و گذشت است و تضمین امنیت و احترام متقابل باید هدف آن باشد.
اصل هجدهم: هر یک از زوجین مسؤول برنامه ریزی معقول برای امور خانواده هستند. رابطه میان والدین و فرزندان باید منعکس کننده تعلق خاطر، قدردانی، احترام و محبت متقابل باشد. والدین یا دیگر افراد بالغ نباید از کودکان بهره کشی و سوء استفاده کنند یا آنان را آزار و اذیت کنند.
با مقایسه اصول این اعلامیه و نیز اصول اخلاق جهانی به نظر می رسد که هر دو یک هدف را دنبال می کنند و آن تلاش برای تحقّق صلح جهانی از طریق هنجارها و اصول مشترک میان ادیان و فرهنگهای مختلف است. چنانکه ملاحظه می شود محتوای اعلامیه مسئولیت ها، دقیقا شبیه محتوای اعلامیه اخلاق جهانی است. هر دو درباره یک توافق اساسی بر سر ارزشها و معیارهای نقض ناپذیرند. به عبارت دیگر هر دو درباره یک اخلاق جهانی هستند.
اگر به منابع اصلی اسلام یعنی قرآن و سخنان رهبران الهی توجّه شود، این مهم به دست می آید که اسلام بر هر آنچه که به کرامت آدمیان توجّه می دهد، تأکید می ورزد و همواره به وظایف انسانها نسبت به خود و دیگران و حتی محیط زیست اهتمام می ورزد. آموزه هایی مانند مانند احترام به آزادی و عدالت، احترام به انسان، توجّه به معیارهای ارزشی انسانی، مقابله با خشونت و رعب و وحشت، توجّه به درستی، صداقت، انصاف، تلاش برای از بین بردن فقر و سوءتغذیه، جهل و نابرابری برای تأمین منزلت، آزادی، امنیت، عدالت، توجّه به تعلیم و تربیت، توزیع عادلانه ثروت و قدرت برای حفظ کرامت همه انسانها، توجّه به حریم خصوصی و اسرار شخصی، آگاهی بخشی به افراد جامعه و مقابله با غده سرطانی جهل و نادانی، احترام به پیروان ادیان، احترام متقابل زنان و مردان برای استیفای حقوق مشترک، ازدواج بر اساس محبت و مودّت برای تکثیر نسل و مبارزه با ناهنجاریهای اخلاقی و جنسی و بسیاری از امور دیگر در اسلام مورد تأکید قرار گرفته است.
اما افزون بر همۀ اینها به یک حق بزرگ و اساسی دیگر نیز تأکید می ورزد و آن حق خدای متعال و توجّه به فرامین و دستورات وی برای رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی است که از اهمیت بسیار مهمی برخوردار است. نتیجه این حق و مسئولیت پذیری انسان، او را به یک اطمینان و آرامش جاودانه و همیشگی می رساند و همۀ انسانها می توانند بهشت دنیا را تجربه نمایند.
به طور کلی اسلام در همه ابعاد در خصوص انسان به مسئولیت ها توجه می دهد، اعم از آنکه مربوط به خودش باشد یا مرتبط با انسانهای دیگر و یا مربوط به خداوند خالق متعال باشد. بسیار روشن است اینکه انسان درباره خود نیز مسئولیت و تکلیف و تعهد دارد از مسائل مهمی است که در ادیان آسمانی از جمله اسلام به صورت دقیق، عمیق و جامع به آن پرداخته شده است. اینکه امروزه فقط به بحث حق و حقوق انسان تاکید می شود، بدون توجه به تکلیف و تعهّد و مانند آن به نظر می رسد نوعی انحراف در بحث خواهد بود و در حقیقت یا فریب دادن خود است و یا دیگران. به هر حال توجه به این سه مرحله از مسئولیت که در آیات و روایات به صورت مکرّر مورد توجه قرار گرفته است، حکایت از جامعیت بحث مسئولیت پذیری انسان دارد.
