۰
تاریخ انتشار
سه شنبه ۲۹ خرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۲۲
تبیین آزاد اندیشی با تکیه بر مولفه های مناظرات امام رضا(ع)

آزاد اندیشی؛ آسیب ها و روش ها

آزاد اندیشی؛ آسیب ها و روش ها
سرویس فرهنگ/ از نظر اصطلاحی و مفهومی نیز کرسی آزاد اندیشی به معنی ایجاد فضایی برای طرح نظرات و اندیشه های گوناگون در فضای مبتنی برمنطق و برای بحث در خصوص مباحث مختلف و به نمایش گذاشتن تفکرات گوناگون است.
راه اندازی کرسی های نقد و نظریه پردازی و آزاد اندیشی از جمله موضوعات بنیادی و مبنایی است که رهبر انقلاب از همان سالهای آغازین دهه هشتاد در پاسح به نامه جمعی از فضلای حوزه علمیه قم به آن توجه کردند، و در مناسبت های مختلفی که با استادان، دانشحویان و طلاب و فضلای حوزه و دانشگاه دیدار داشتند اهمیت این موضوع را تبیین و براجرای آن تاکید کردند.
ضرورت کرسی های آزاد اندیشی درعصر معاصر
درعصر حاضر که تنوع علوم به حد اعلای خود رسیده است و ما هر روز شاهد نظریات و اختراعات جدید هستیم، عصری که دیدگاه های مختلفی از یک سو باطل می شود و مهربطلان بر پیشانی آن زده می شود و از طرفی نظریات جدید در شکل  نوعی عرضه می شوند و به این مختص به علوم بشری نمی باشد؛ بلکه در عرصه اعتقادات فلسفه، جامعه شناسی و سایر علوم  هم نظریات مختلفی پا به عرصه وجود می گذارند، طبیعی است که نیاز به بحث و گفتگو و تشکیل کرسی های آزاد اندیشی اهمیت بیشتری دارد تا صحت و سقم نظریات برپایه  استدلال و برهان مبتنی گردد؛ بنابراین ما در این عصر نیاز بیشتری به برپایی این کرسی ها به عنوان شاهراه اصلی تولید علم و دانش و شکوفایی اندیشه و تفکرداریم.
آسیب شناسی و چالش های کرسی های آزاد اندیشی با تکیه برمولفه های مناظرات امام رضا(ع)
منظورازآسیب درمسائل سیاسی و اجتماعی ظهورعیب و نقص و خروج ازوضع طبیعی و پیدایش تباهی است، چنان که آسیب یا معادل آن ، آفت درزبان عربی به معنای عامل تباه کننده ای است که به چیزی اصابت کند، بنابراین منظوراز |آسیب شناسی، شناسایی عوامل بوجود آورنده اختلال در روند طبیعی و کار کردهای مورد انتظارهرامری است.
خواه و ناخواه ، مراد از آسیب شناسی کرسی های آزاد اندیشی نیز شناخت عوامل و متغیرهایی است که نظام کرسی های آزاد اندیشی را از اصول و اهدا اصلی خود دور می سازد.
از آنجا که آسیب شناسی مفهومی نظری است که همواره  باید نسبت به یک عامل دیگر مانند: وضع موجود ، وضع مطلوب یا انتظارات آرمانی بررسی و شناخته شود، به طور کلی باید چارچوب و الگویی برای مطلوبیت و سنجش انحراف از معیار درنظر گرفت، از این رو چون  مناظرات امام رضا(ع) از مولفه های ایده ال برای برپایی مطلوب کرسی آزاد اندیشی برخورد دار است ، لذا معیار انحراف را از این زاویه بررسی نموده و به شناسایی آسیب ها می پردازیم.
به دیگر سخن منظور از آسیب شناسی در این قسمت واکاوی و شناسایی آن دسته از عوامل مهم و موثری است که بدلیل عدم تطابق و سازگاری با مولفه های مناظرات امام رضا(ع) به عنوان الگویی راهبردی برای کرسی های آزاد اندیشی ، به وجود آمده و تداوم حیات آنها می تواند فرآیند تحقق اهداف کرسی های آزاد اندیشی را متوقف و یا به صورت محسوس کند نموده و موانع وچالش هایی را ایجاد نماید.
در ادامه به برخی از مهمترین آسیب های کرسی های آزاد اندیشی به دلیل عدم سازگاری با مولفه های مناظرات امام رضا(ع) شرایط، روش ها و مبانی می پردازیم.
عدم التزام به محدوده بحث
ازمهم ترین مشکلات برگزاری موفق کرسی های آزاد اندیشی، عدم رعایت محدوده بحث است، متاسفانه در بیشتر کرسی های آزاد اندیشی طرفین بحث در طی جلسه  خود را ملزم به رعایت چارچوب بحث ندانسته و به دلایلی نظیر سیاست زدگی، تعصب بی جا، منفعت طلبی و...از محدوده بحث طفره می روند و کرسی را از مسیر اصلی خود منحرف ساخته و به حاشیه می کشانند.
 کلیشه ای شدن مباحث و عدم روز آمدی
یکی از مصائب و مشکلات کرسی های آزاد اندیشی به روز نبودن و کلیشه ای شدن مباحث می باشد که فرآیند برگزاری کرسی ها را تهدید می کند، از عوامل اصلی بروز چنین آسیبی، عدم اهتمام به موضوعات جدید، سردرگمی درگزینش و اولویت بندی موضوعات روز و مورد نیاز جامعه و در نتیحه رفتن به سراغ  موضوعات بی اولویت تکراری و فاقد کاربری می باشد.
مدیریت نادرست کرسی های آزاد اندیشی
عدم مدیریت صحیح کرسی ها خطری است که فرآیند برگزاری آن را با چالشی جدی مواجه می کند زیرا هرکاری بدون مدیریت و هدایت صحیح و برنامه ریزی روشن به مقصود و اهداف مورد نظر نمی رسد.
هدف از راه اندازی این کرسی ها ایجاد فضای باز آزاد اندیشی و تبادل فکر و اندیشه در محیطی علمی و به دور از هیاهو و جنجال های سیاسی است که به جریان آزاد انتقال فکر و دانش انجامیده و فضای گفتگو را در جامعه  ترویج کند، این هدف تنها درسایه مدیریت صحیح  به ثمر می رسد اما اگر کرسی ها به شکل صحیح مدیریت و هدایت نشود نه تنها این هدف تحقق نخواهد یافت بلکه زمینه تخریب و انحراف جریان آزاد فکر و اندیشه فراهم خواهد شد.
 ناکارآمدی و فقدان نتیجه
بسیاری از کرسی های آزاد اندیشی سیال و شناور و بدون مقدمه و موخره به صورت تک برنامه هایی بدون تداوم جلو می رود و در بسیاری موارد مشاهده می شود از سویی نتیجه مشخصی از مباحث گرفته نمی شود و در برنامه های بعدی نیز مسئله تداوم یافته، عملا مباحث شروع شده و در جلسات پی گرفته نشده و جمع بندی مناسبی دراین زمینه صورت نمی گیرد ازسوی دیگر درصورت بدست آمدن نتایج، این نتایج فاقد کارایی لازم برای جامعه می باشد.
 عدم رعایت نظم منطقی گفتار
یکی دیگر از آسیب های کرسی های آزاد اندیشی، فقدان ارتباط معنایی میان الفاظ گفتار است؛ زیرا در بسیاری از این کرسی ها طرفین بحث، هنگام مباحثه، سیر اصولی مباحث و نظم منطقی گفتار را رعایت نگرده، مباحث شان، عنوان، دست بندی، تحلیل و جمع بندی و پایان مناسبی ندارد، درنتیجه فهم و درک درستی از مباحثه حاصل نمی گردد.
 فقدان بستر فرهنگی
فقدان زیر ساخت های فرهنگی لازم از موانع جدی برای تحقق کرسی های آزاد اندیشی است، به این معنا که تحقق این مسئله اولا یک مسئله فرهنگی است و ثانیا یاید از طریق فرهنگ سازی نهادینه شده و تحقق یابد، در واقع دراین بخش مشکلات بسیاری وجود دارد و متاسفانه اقداماتی به منظور فرهنگ سازی دراین زمینه ازسوی نهاد های مسئول به انجام نرسیده است، برای نمونه رسانه ها، نهاد های علمی و آموزشی،  سیاسی و اجتماعی، به ویژه نهاد خانواده، نهاد حکومت، نهاد دین، نهاد تعلیم و تربیت و حتی نهاد اقتصاد که وظیفه مهمی دراین زمینه دارند نتوانسته اند فضای مناسبی برای برگزاری گفت و شنود ها و میز گرد های فکری و حتی سیاسی پدید آورده و گامی موثر دراین زمینه بردارند.
شاید بتوان گفت تحقق بخشی به فرهنگ گفت و شنود و تحمل یکدیگر درصدر مسائل مربوط به بسترسازی فرهنگی قرار دارد، در جامعه علمی و فرهنگی ما هنوز افراد نمی دانند چگونه با یکدیگرگفت و شنود داشته باشند در نتیجه توان تحقق ایده کرسی های آزاد اندیشی را ندارند.
بنابراین تحقق کرسی های آزاد اندیشی و نظریه پردازی منوط به ایجاد بستر فرهنگی مناسب است درغیر این صورت نمی توان انتظاری برای تحقق آزاد اندیشی داشت.
 تحجر و جمود فکری
یکی از ضعف های عمده کرسی های آزاد اندیشی فقدان حاکمیت روح آزاد اندیشی و جمود فکری دراین برنامه ها است، متاسفانه دراین کرسی ها به مخاطبان برنامه، فرصت تامل و بحث آزادانه در موضوع مورد نظر داده نمی شود.
 ضیق صدر
یکی دیگر از چالش های کرسی های آزاد اندیشی ضیق صدر و نبود فرهنگ  تحمل پذیری نظرو دیدگاه دیگران است، که موجب نادیده گرفتن دیدگاه های مخالف و متفاوت، کم ظرفیتی، تحیردرتصمیم گیری، درماندگی ورفتار نادرست می شود، درواقع کرسی های آزاد اندیشی بدون سعه صدر و صبر حلم و نتیجه  مطلوب نرسیده و کارآیی لازم را نخواهد داشت.
 عدم احترام و تکریم متقابل
متاسفانه درعین ناباوری یکی از اصول اخلاقی مهم که درکرسی های آزاد اندیشی به آن توجه کافی نشده و مشکلات فراگیری را به همراه داشته احترام و تکریم متقابل است.
 تعصب بی جا
تعصب بی جا آسیب های جدی را بر پیکره کرسی های آزاد اندیشی وارد ساخته است، در بعضی موارد مشاهده می شود که طرفین کرسی به دلیل احساساتی شدن و تعصبات بی جا حد اخلاق را رعایت نکرده و به سرکوب نظر مخالف می پردازند  درحالی که این امر مانع آزادانه سخن گفتن طرف مقابل و جنجالی شدن فضای مناظره می گردد.
 افراط و تفریط
یکی از مهم ترین عواملی که سبب انحراف و دوری کرسی های آزاد اندیشی از اهداف اصلی خود شده عدم رعایت اعتدال و افراط و تفریط است که این کرسی ها را با چالش جدی مواجه می کند.
 عدم ذکر منبع و مستند گویی
متاسفانه حاکمیت فضای بی استدلالی، اظهار نظرهای هیجانی، احساسی و فاقد استناد منجر به عدم تحقق باطل اصل آزاد اندیشی دراین کرسی ها شده است.
گاهی اوقات مشاده می شود که به دلایل مختلف همچون: مطالعه ناکافی اشراف نداشتن به موضوعات مطرح شده و...  جلسات کرسی ها به سمت هیجانی یا احساسی شدن نظرات پیش رفته و راه را برای انحراف از موضوع اصلی هموار می کند.
 تخریب شخصیت
یکی از موارد آسیب پذیری کرسی های آزاد اندیشی تخریب و نقد شخصیت افراد به جای نقد استدلال است، که سبب می شود جلسات کرسی از حق مداری خارج  شده و شکل یک مباحثه علمی به یک دعوای شخصی تنزل یابد.
 تند خویی
درکرسی های آزاد اندیشی لحن تند رنج آور و ناراحت کننده جایگزین جملات و سخنان نرم و خطاب  توام با دل شده است، در حالی که کیفیت چنین سخن گفتنی شایسته این کرسی ها نیست.
 بی توجهی به محتوای پیام گوینده
شونده در کرسی ها آزاد اندیشی به جای توجه و دریافت  صحیح محتوای پیام گوینده، درتلاش برای تدارک پاسخ به هرشکل ممکن بوده و تمام حواس خود را برعیب یابی کلام متکلم و پاسخ دادن به او متمرکز می کند لذا از درک حقیقت سخن او غافل مانده و شاخه های انحرافی به گفت و گو تحمیل می شود.

منبع: محمد غفوری فر، حامد علیزاده، 1395، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، مولفه های گفتمان مبتنی برآزاد اندیشی در مناظره های رضوی(ع)، ( راهبردی آرمانی برای آسیب شناسی چالش ها و موانع تحقق کرسی های آزاد اندیشی)،مجموعه مقالات سیزدهمین جشنواره بین المللی امام رضا(ع)؛همدلی و همگرایی پیروان ادسان در آموزه های رضوی.
https://www.razavi.news/vdcjvoe8.uqehyzsffu.html
razavi.news/vdcjvoe8.uqehyzsffu.html
کد مطلب ۲۹۸۰۱
ارسال نظر
نام شما

آدرس ايميل شما